Бітімгершілікке келу – береке бастауы

Таяуда Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының бастамасымен облыста «Татуласу: сотқа дейін, сотта» жобасының аясында «Ел ішінде дау көбейсе, ел сыртында жау көбейеді» тақырыбында алқалы жиын өтті. Жиынға Жоғарғы Сот төрағасының кеңесшісі Сағатбек Сүлеймен, облыс әкімінің орынбасары Мақсат Сқақов, Маңғыстау облыстық соты төрағасының міндетін атқарушы Нұрсапа Примашев және алқа төрағалары, сот саласының ардагерлері, «Бірлесе даму» әлеуметтік кәсіпкерлікті дамыту қорының президенті Н.Қарағойшина, мәслихат депутаттары, басқарма басшылары, кәсіпкерлер, үкіметтік емес ұйымдар мен БАҚ өкілдері қатысты.

Жиында Жоғарғы Сот төрағасының кеңесшісі Сағатбек Сүлеймен баяндама жасап, ұсыныс-­пікір біл­дірді.

– Жыл басында Жоғарғы Сотта жобалық менеджмент әдісімен 7 топ жұмыс істеуді бастады. Ақ­ парат құралдарында әрбір жоба ашық  талқылануда.  Атап айт­сақ, «Мінсіз  судья»; «Үлгілі сот»; «Әділ процесс»; «Сапалы нәти­же»; «Оңтайлы орта»; «е­-Сот» және біздің жоба «Татуласу: сотқа дейін, сотта». Біздің елде жыл са­нап сотта істер саны еселеп өсуде. Статистикалық мәліметтерге зер салсақ, өршіп тұрған даулардың көпшілігі  –  отбасылық даулар. Оның ішінде неке бұзу, баласын, ата­-анасын, жұбайын асырау үшін алимент өндіру даулары. Елімізде әрбір үшінші отбасының шаңыра­ғы шайқалып, неке бұзылуда. Сонда орта есеппен әр отбасын­ да 2 бала деп алсақ, бір жылда 100 мыңнан астам бала әке не ана тәрбиесінен айырылып, әлеумет­тік жетім балалардың қатарына қосылады. Дәстүрлі құндылықтар құнсызданып, материалдық игілік­тер көбірек дәріптелетін бүгінгі қоғамда бір­-біріне деген мейірімі мен сыйластығы азайып, адам­дар қатыгез болып барады. Бізде ажырасу оңай шешілетін шаруа­ға, процедураға айналған. Соттар ерлі-­зайыптыларға тек татуласуға мерзім берумен шектеліп, олар­дың арасында жүрмейді, қарым­-қатынас жасап, үгіттей алмайды, – деді ол.

Кеңесші өз сөзінде осы қоғам дертімен күресу үшін ақсақал­дардың кеңесі, медиаторлар мен кәсіби психологтардың, жастар саясатымен айналысатын ұйым­дардың жүйелі көмектері қажет екенін жеткізді. Жиында Сағат­бек Сүлеймен жер және мүлік дауы ел арасында жиі кездесеті­нін айтып, дауды сотқа жеткізбей, ушықтырмай, бітімгершілікпен, ымырамен шешу жолдарын қа­растырудың маңыздылығын атап өтті.

– Халықтың дауларды сотсыз шешу әдістерін білмеуінен, ке­лісім жасау дағдыларының жеткі­ліксіздігінен, татуласу келісімінің орындалуына сенімнің аздығынан даулар өсіп отыр. Бітімгершілікке келу туралы сіз бен біз насихат­тай берсек, билер институты қайта жаңғырмақ. Өткен жылы Маңғыс­тау облысы соттарының статис­тикасы бойынша қарауға 44 626 іс түскен. Оның 58,1%-­ы азаматтық, 38,2%­-ы әкімшілік, 3,6%-­ы қыл­мыстық істер. Маңғыстауда әрбір бесінші адам дауға тартылған. Жо­ба бойынша ашылатын «Татуласу орталығымыз» айтысып жүрген ағайындарымызды ымыраға кел­тіріп, бітімге шақыратын, оның артықшылығын, ұтымды жағын ашып көрсететін, сотқа жеткіз­ бей татуласатын орын болады. Орталық қызметіне медиаторлар, адвокаттар, психологтар, отстав­кадағы судьялар, елге қадірі бар ақсақалдарымызды, қоғамдық бірлестіктерді, әлеуметтік қызмет мамандарын, т.б. тартуды көздеп отырмыз, – деді Жоғарғы Сот төр­ағасының кеңесшісі Сағатбек Сү­леймен.

Жиында облыс әкімінің орын­басары Мақсат Сқақов дауласып жүрген тараптардың бітімгершілік­ кекелуі ұлттық салт­-дәстүрімізге, мәдениетімізге сай келетінін айтып, дауларды сотқа жеткізбей шешудің артықшылықтары жөнінде айтып өтті. Алқалы жиында сөз алған­дар ұсақ­-түйек даулар үшін сотта­сып, әуре-­сарсаңға түсіп, шығынға ұшырап жүрген халық арасында ата-­бабамыздың сара жолымен дауларды бітімгершілікпен шешу рәсімдерін қалыптастыруға, ұлт­тық болмысқа оралуға қатысты ой­-пікірлерін білдірді.

Фарида МҰҢАЛҚЫЗЫ

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.