«Ақкетік арайы»: Тоқсан жыл бойы түбектің тынысы болды

«Газет – халықтың көзі, құлағы һәм тілі» деп Ахмет Байтұрсынұлы айтқандай, сонау Рим заманынан келе жатқан журналистика – расымен де әлемдегі, айналадағы оқиғаларды хабарлап отыратын, қоғам мен үкіметті байланыстыратын сала.

Маңғыстау өңірінде алғаш болып ашылып, осы бүгінге дейін сабақтасып келе жатқан «Ақкетік арайы» газетіне биыл 90 жыл. Тоқсан жылда талайлы тағдыр мен небір қиыншылықты басынан өткерген газеттің бүгінгі таңға дейін рухани деңгейін сақтаған күйінде жетуі үлкен қуаныш деп білеміз. Бұған тоқсан жылдан бері қарай тартқандағы қаламгерлер мен тілшілердің еңбегі зор. Олардың бүгінгі заңды жалғасы деп редакцияның бүгінгі құрамын айтуға болады.

Есбол Өмірбаев «Коммунистік жол» газетінің 1975 жылғы 1 октябрьдегі санында «Түбектегі тұңғыш баспасөз» атты мақала жариялаған екен. Есағаң ол мақалада былай депті: «1920 жылы Маңқыстауда Совет өкіметі түпкілікті орнап, бекігеннен кейін, алғашқы кезде Адай революциялық комитетінің председателі болған Мацкевич газет қызметін қолға алды. Сол жылдың 1 ноябрінен бастап машинкамен жазылған «Степная РОСТА» газеті хабарлама бетшесі шығарылып, оның аяғына «Редактор Мацкевич» деп қол қойылды. Бұл Маңқыстау уездік партия фракциясы мен ревком, кәсіподақ советінің органы еді.

Хабарлама газет еліміздің түбегейлі мәселелерін қамтып, ішкі-сыртқы жағдайлардан мағлұмат беріп тұрған. Газеттің 1921 жылғы 6 майдағы хабарламасында КирЦИК-тің екінші сессиясының 20 июньде шақырылатыны, профсовет қозғалысы, қазақ әйелдері жөнінде шағын-шағын мақалалар, Бөкей ордасының орталығы Ордада қазақ әйелдерінің конференциясы ашылғаны, тағы сол сияқты 15 хабар басылған.

Бірақ мұндай көлемі шағын хабарлама бетшелер заман талабына жауап бере алмағандықтан Адай ревкомы мен уком газет шығару мәселесін жоғарғы орындардың алдына қойған.

Партиямыз «Бетіңді ауылға бұр» деген ұран көтеріп, ол партиялық программаға айналды. Оны қалың бұқараға жеткізуде газеттің орны ерекше екенін көре білген Адай ревкомы мен укомы 1925 жылдың басында партия, совет, кәсіподақ орындарының саяси әліппесі ретінде «Бетіңді ауылға бұр» деген қолжазба газетті шығара бастады. Газет ауыл еңбекшілері арасында оқылып, үгітшілік роль атқарды.

Байларды тап ретінде жою, шаруаларды колхоздастыру, көшпелі елді отырықшыландыру сияқты дүбірлі жылдар науқаны партияның айбынды құралы «Жаңа жұртшылық» газетінің дүниеге келуімен басталған. Газет 1931 жылы бірінші августа жарық көріп, Маңқыстау түбегіндегі мәдени төңкерістің жауынгер құралына айналған. Ол араб әрпімен басылып, 5 күнде бір рет шығып тұрған. 1500 тиражы болған.

Бастапқы кезде газет қаражат тапшылығы мен оқырмандар тапшылығын көргендіктен әрбір сауатты азамат газеттің таралуына үн қосты. Соның бірі Әлжанов: «Ауданда жаңа ашылып отырған «Жаңа жұртшылық» газетін құттықтап, оның қаражат жағынан көркеюіне көмек ретінде он бес сом жәрдем беремін. Осындай игілікті іске көптен қалмай көмектеседі-ау деп, аудандағы азаматтардан: Нәдірбайұлын, Шәтенұлын, Серікұлын, Тапалұлын, Сархожаұлын, Әлімқызын қатарыма шақырамын», - десе, газеттің 7 санында Көбекей Мендалыұлы газетке 165 сом көмек беріп, Қошақанұлын, Қызылбайұлын қатарына шақырады.

Сөйтіп, «Жаңа жұртшылық» біртіндеп саяси науқандардың трибунасына, насихат мектебіне, мәдениет үгітшісіне айнала бастады. Тілшілері көбейді.

Ауданда газеттің ашылуымен қаламдарын ұштап, оның тұрақты тілшілері болған Өтепбергенов Икембай, Нұрниязов Сәду, Өтегенов Едіге сияқты жолдастар күнделікті ағымдағы мәселелерімен де, өлеңдерімен де көрініп отырды.

«Жаңа жұртшылық» 1932 жылы 36 санынан «Колхоз жолы» болып аталды да, жауапты редакторы Сәрсенбин Жәкен болды. Ал 1939 жылы Маңқыстау ауданының құрылуына байланысты «Сталин жолы» болып шыға бастады. Бүгінгі күні жұртшылыққа жақсы таныс «Жаңа өмір» – сол газеттің заңды жалғасы».

Рас. Талай-талай кезеңдерді бастан кешірген газет туралы біз Есбол ағаға қосымша мына сөзді айтар едік. «Ақкетік арайы» - «Жаңа жұртшылықтың» үзілген жолын жалғаушы, бастаған сапарын жалғастырушы әрі болашаққа алып барушы газет!

Айгүл БАЛАБАЕВА

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.