Химиялық кастрация­: ауыр қылмыстың жазасы да ауыр болмақ

©

Бірнеше жыл қатарынан «педофил» деген құлаққа түрпідей тиер, жүректі үрейге толтырар сөз елді есеңгіретті. Желкілдеп өсіп келе жатқан бүлдіршіндердің балалық шағына, кішкентай өміріне қауіп төніп, бала тәрбиелеп отырған ата-аналардың жағасын ұстатты. Мемлекет адамдық қасиеттерден жұрдай болған «педофилдермен» күресу мен оларды жазалауды басты назарға алып, ауыр қылмыстың жазасын күшейтуді көздеді. Бұл туралы көп талқылау жүргізіліп, көп зерттеу жасалды. Нәтижесінде...

Қазақстанда 2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап педофилдерге химиялық кастрацияны қолдану бойынша заңнамалық түзетулер күшіне енді. Балаларға ағалық қамқор, әкелік көзбен қарау орнына нәпсісін тыя алмаған зұлымды қылмысын қайталамас үшін «химиялық кастрацияға» кесіп, балғын денеге құмарлығын басу керек. Сонда ғана пе­дофилдердің тояты тоқтап, қатары кемитін шығар?!

Осы өзекті тақырыпты талқылау мақсатында Маңғыстау облысының қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотында құқық қорғау органдары, денсаулық сақтау саласы, прокуратура, қылмыстық атқару жүйесі департаментінің мамандары мен журналистерінің қатысуымен дөңгелек үстел өтті. Онда қатысушылар бұл медициналық рәсімнің тәртібі мен оның салдары туралы сөз өрбітті.

«Химиялық кастрация дегеніміз – дәрі­-дәрмектер арқылы ер адамдардың тестостерон гормонының шығуын тоқтату, құмарлығын басу. Алайда оның әсері қайтарымсыз емес, дәрілерді қабылдау тоқталса, еркектің күші қайта қалпына келеді. Мамандардың айтуынша, дәрілер уколы негізі үш айда бір рет жасалуы тиіс. Химиялық кастрацияны қолдану үшін берілетін дәрілердің жағымсыз салдары бар: адам есте сақтау қабілетінің төмендеуі, депрессия, дененің әлсізденуі, инфаркт пен инсульттен өліп кету қаупінің жоғарылауы, қант диабеті, бүйрекке тас байлануы сынды дерттерге душар болады. Онымен қоса, дәрілердің кері әсері де аз емес.

Шет мемлекеттерінің тәжірибесіне көз жүгіртсек, кейбір елдерде қылмыскерлерге химиялық кастрацияға ерікті түрде келісу үшін арнайы жағдайлар жасаған екен. Мәселен, Франция елінде арнайы мекемелер бар: онда қылмыскер алдында екі жол – дәрілерді қабылдауға келісу немесе клиникада өмір бақи қалу. Ал Бельгияда бұл дәрілер медициналық сақтандыруға енген. Ұлыбританияның Ішкі істер министрлігінің зерттеулеріне сәйкес химиялық кастрацияны жаза ретінде қолданатын елдерде балаларға қарсы қылмыс 50%-­ға төмендеген.

Қазақстанда педофилдер мен зорлаушыларға қатаң тәртіп орнатылған: кәмелет жасқа толмағандарға зорлық-­зомбылық жасағандарға ешқандай жағдайда шартты түрдегі үкімдер берілмейді. Рақымшылық, жазаның жеңілдетілуі, мерзімінен бұрын шартты түрде босатылу секілді ешқандай жеңілдіктер жасалмайды. ҚР ІІМ деректеріне сәйкес 2017 жылы жыныстық тиіспеушілікке қарсы қылмыс 31 пайызға азайған», – деп баян- дама жасады сот кеңсесінің меңгерушісі Т.Дүйсенов.

Жиынға қатысушылардың сөзінше, Қазақстанда химиялық кастрация жасау үшін күдіктіге тергеу уақытында сот­ психиатриялық сараптама жүргізіледі. Оның нәтижесіне байланысты сот күдіктіге химиялық кастрация бойынша шешім шығарады. Медициналық рәсім сотталғандарға абақтыда не арнайы амбулаторияларда (босатылғандарға) жасалатын болады. Қазақстанда 2018 жылы химиялық кастрацияны жүргізуге 9,6 млн. теңге бөлген. Алайда бұл жазаның әсері қаншалықты тиімді болатыны беймағлұм. Бұл туралы қазір талқылаулар белсенді жүргізіліп жатыр.

Дөңгелек үстелдің қатысушылары да химиялық кастрация­ны қолдану жайын жан­жақты талқылады. Расымен, ауыр қылмысқа жаза да қатаң болғаны дұрыс. Алайда ауыр жаза тағайындаудың арқасында балаларға қарсы қылмыс азайса да, проблеманы түп­тамырымен жою мүмкін емес.

Әрбір ата­-ана өз баласын бар жамандықтан, зұлымдықтан қорғағысы келеді. Қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқыт­тырмай өсіргісі келеді. Қазіргі заманда оны толық орындау оңай емес, бастысы – баланы назардан тыс қалдырмау...

Ханым ҚУАТ

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.