©
Түпқараған ауданында қаңғыбас иттерді аулау және жою мәселесі бүгінде ең өзекті мәселенің бірі болып тұр. 2017 жылға – 3 млн. 710 мың , 2018 жылға – 6 млн. теңге ит атуға қарастырылған. Түпқараған ауданының елді мекендеріне мониторинг жүргізу арқылы аудан бойынша жеке тұрғындар иеліктерінде 4100 үй жануарлары (ит пен мысық) бар екені анықталды. Түпқараған аудандық ветеринариялық станциясы КММ-імен аудан бойынша 2016 жылы - 1481 қаңғыбас ит, 2017 жылы - 1684 қаңғыбас ит ауланып жойылды. Алайда әр жыл сайын қаңғыбас, қараусыз иттер саны азаймай отырғаны халық арасында түсінбеушілік тудыратынын Түпқараған аудандық ветеринариялық станциясының директоры С. Аташева бізге мәлімдеп берді.
- Ең алдымен қаңғыбас, бос жүрген иттер қайдан шығады десек, ол жануарлар иесінің дұрыс қарамауынан, итті бос жіберуінен, жауапсыздық салдарынан. Ит иелері өздеріне жауапкершілікті ала білгендері жөн. Әсіресе, Ақшұқыр, Сайын елді мекендеріне жаңа қоныс салушылар салынып бітпеген нысандарға 1 емес 3 итке дейін асырап, уақытылы ас-суын бермей, соңынан оларға тіпті қарамай, бос қаңғытып жібереді. Тағы бір назар аударатын жайт, иттер жылына екі рет күшіктейді. Сонда олар жылына 8-10 күшікке дейін көбейтеді екен. Қаңғыбас иттердің саны да осындай жағдайдан кейін өсе түседі. Итті күшігімен тұрғын үйлер жанындағы қоқыс жәшіктердің жанына тастап кететіндер баршылық. Күшіктердің еркегін асырап алып, ұрғашысын қаңғытып жібереді. Ол күшік қоқыс аралап жүріп өсіп, қаңғыбас иттер қатарына қосылады.
Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» заңына, «Ветеринария туралы» 2002 жылғы 10 шілдедегі заңдарына сәйкес Маңғыстау облыстық мәслихаты 2015 жылдың 10 желтоқсанында №29/444 шешімін қабылдады. Бұл Түпқараған ауданының елді мекендерінде иттер мен мысықтарды ұстау және серуендету қағидалары деп аталады. Осы қағида еліміздегі «Ветеринария туралы» және «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» заңдарына, «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» кодексіне сәйкес әзірленген. Сондықтан да иттер мен мысықтарды ұстау және серуендету, тұрғындардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында иттер мен мысықтардың ауруларына қарсы профилактикалық шараларды жүргізу тәртібін реттейді. Тұрғындар өз жауапкершілігіне алған иттер мен мысықтарды «Түпқараған аудандық ветеринариялық станциясы» коммуналдық мемлекеттік мекемесінде тіркеп, есепке қоюуға міндетті. Есепке алынғаннан кейін әрбір ит пен мысыққа иелерінің есебінен ветеринариялық паспорт беріледі. Иттер үш айлық, ал мысықтар екі айлық жасынан бастап тіркеуге жатады. Тіркеу барысында жануар иесі осы қағида талаптарымен таныстырылады. Тіркеу кітабына қол қоюмен куәландырылады.
- Сөзіңізге қарағанда, ит пен мысыққа да қараудың өз жөні бар дейсіз ғой?
- Әрине, үй жануарларын күтіп, бағудың қағидасының иттер мен мысықтарды ұстау туралы тарауында мына жолдар келтірілген:
Санитариялық-гигиеналық, зоогигиеналық талаптар және осы ережелер сақталған кезде иттер мен мысықтарды келесі жерлерде ұстауға рұқсат етіледі:
Рұқсат етілмейді:
2. Иттер мен мысықтарды көпшілік пайдаланатын орындарда (ас үйлер, дәліздер, баспалдақ бөлігі, жертөлелер,балкондар, т.б, үй жанындағы аумақтарда, жатақхана дәліздерінде) ұстауға жол берілмейді, – деп көрсетілген.
- Иттерді жүгенсіз жіберуге болмайтынын білдік. Енді ол иттердің серуендеуіне тоқталсаңыз?
- Иттер мен мысықтарды серуендетудің өзіне иелері назар аударулары керек. Иттерді тұмылдырықпен және мойын жіппен, айналасындағыларға ешқандай мазасыздық, кедергі келтірмейтіндей етіп ертіп жүруге және серуенге шығаруға болады. Сондай-ақ иттерді балалардан аулағырақ ұстау керек. Спорт алаңдарында, емдеу мекемелерінде, саябақтарда, көпшілік шомылатын жерлерде, су айдындары мен бөгеттерде шомылдыруға тыйым салынады. Қоғамдық жерлерде иелері байлаулы күйінде қалдырғандардан басқа иттер қараусыз болып саналады. «Итім тіркеулі» деп бос жіберіп қоюға болмайды. Қараусыз жүрген иттерқаңғыбас ит ретінде аулануға жатады.
- Итке байланысты аудан тұрғындарынан қандай шағымдар көп және сіздердің тараптарыңыздан қандай жұмыстар жасалуда?
- Балаларға, жаяу жүргіншілерге тыныштық бермейді деген шағымдар жиі түседі. 2017 жылы -108 ит қабу, 2018 жылдың 6 айына 76 ит қабу фактісі тіркелген. Кейбір адамдар қапқан иттің иесін таба алмайды, кейбірі иесін танитындықтан әдейі айтпайды. Мұндай жағдай болатын болса, ит иесіне бірінші ескерту, егер қайталанатын болса, ҚР «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» кодексінің 311-бабына сәйкес жауапкершілікке тартылады. Егер адамдарға қаңғыбас иттер қауіп төндірсе, анықталған қаңғыбас ит 10 күнге бақылауға қойылады. Ветеринариялық іс-шаралар – иттер мен мысықтардың ауруларының профилактикасы, оларды емдеу, пайда болуын, таралуын болғызбауға немесе оларды жоюға, жануарлар мен адамдардың денсаулығына қауіп төндіретін құтырма, жұқпалы, инфекциялық ауруларға қарсы егу жұмыстары иттер мен мысықтарға жасалады. Ит ұстайтын тұрғындардың жауапкершілікті дұрыс түсінулері керек. Әсіресе асыраудағы итін бос жібермей, қарғыбаумен байлауда ұстау турасында тағы бір еске салғымыз келеді .Әрине, ит ұстаушы азаматтардың сана-сезімі, өзгелерге деген құрметі артқан кезде мақұлық хайуаннан зардап шегушілер болмас еді. Қаңғыбас иттер де азаяр еді.
- Мәліметіңіз үшін көп рахмет!
К.ҚАНСҰЛТАНОВА
Сурет Т. ҚҰСАЙЫННЫҢ архивінен
Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.
