Жастар мәселесі қашан да өзекті. Осы ретте Маңғыстау жастары қандай проблемалармен бетпе-бет келіп жүр. Оны шешу жолында қандай жұмыс атқарылып жатыр. Өңір жастарының бүгінгі жай-күйін білу үшін «Jas Otan» жастар қанаты Маңғыстау облысы филиалының төрағасы, Маңғыстау облыстық мәслихатының депутаты Наурызбек Мағдатовпен сұхбаттасып көрдік.
– Наурызбек Серікұлы, саясатқа келуіңізге не себеп? Білуімше, режиссер мамандығы бойынша білім алғансыз, неге мәдениет саласында еңбек жолын жалғастырмадыңыз?
– Иә, алғашқы еңбек жолым Түпқараған аудандық мәдениет үйінен басталды. Көркемдік жетекші, әдіскер, драма үйірмесінің жетекшісі, режиссер болып қызмет атқардым. Аудан сахнасында спектакльдер қойып, белсенді жас ретінде түрлі шараларға араластым. Кейін 2014 жылы Түпқараған ауданында жастар саясатын дамыту мақсатында «Түпқараған жастары» үкіметтік емес ұйым құрдым. Ірі компаниялардың әлеуметтік жобаларын орындап, Қызылөзен ауылының теңіз жағалауын абаттандырдық. Осылайша қоғаммен тығыз байланысып, үкіметтік емес ұйымның мемлекет пен халық арасындағы «көпір» екенін түсіне бастадым. Қоғамдық жұмыстарға белсене араласу арқылы саясатқа қызығушылығым артты. Сөйтіп партияішілік праймеризге қатыстым. Жоғары дауысқа ие болып, жастар квотасы арқылы депутаттық мандат алдым. Содан бері саясатқа белсене араласып жүрмін.
– Қазір облыстағы «Жас Отанды» басқарасыз. Көпшілік «Жас Отанның» қоғамдағы рөлін ту ұстап, флешмоб өткізумен ғана байланыстырады. Бұл ретте сіз не дейсіз?
– Рас, біз осы уақытқа дейін «жалаулатып» флешмоб ұйымдастырушы, шараны толтырушы болдық. Біз мұны мойындаймыз. Уақыт өте келе, заманның сұранысы мен жастардың талабына сай бағытымыз өзгерді. Жастар ұйымы жастар талабын қанағаттандыру мақсатында жұмыс істейді. Қазір «Жас Отан» 2025 жылға дейінгі «Жастар – Отанға» бағдарламасы бойынша жұмыс жүргізіп жатыр. Атап айтқанда, жыл сайын жатақханаларға мониторинг жүргізу, онда анықталған кемшіліктерді шешуге жұмыстанамыз. Оған қоса алдағы уақытта «Таза сессия» жобасын бастаймыз. Бұл студенттер арасында жүргізіледі, яғни сауалнама толтыру арқылы білім беру ұйымдарының рейтингі анықталады. Сондықтан жастарды осы жобаға белсенді қатысуға шақырамын.
– Өз сөзіңізде жатақханаларға мониторинг жүргіземіз дедіңіз. Осы уақытқа дейін қандай мәселе анықталып, шешімін тапты?
– Өңірде 9 жатақхана бар. Жатақхана белгіленген мемлекеттік стандартқа сай болуы керек. Біз мониторинг жүргізу барысында бір оқу орнының жатақханадағы төсек-орынның мемлекеттік стандартқа сәйкес еместігін анықтадық. Бір студент тұратын бөлмеде 2 немесе 3 студент орналасқан. Бұл мәселе бойынша ескерту беріп, хат жолдадық. Әрине, студенттер болған соң есік пен еденнің ескіру сынды мәселелер кездеседі. Бірақ жылудың, жарықтың болмауы сынды үлкен проблемалар жоқ.
– Соңғы уақытта ауыл-аймақты аралап, жастармен жиі кездесіп жүрсіз. Айтыңызшы, жастардың жайы қалай? Қандай мәселе бар?
– Әр аптаның жұма күні Жастар ресурстық орталығының «Ауыл – ел бесігі» жобасы аясында аралап жүрмін. Осы уақытқа дейін Түпқараған, Қарақия ауданы және Жаңаөзен қаласының ауылдарында болдым. Ауылдық жерде жастардың тұлғалық дамуына бағыт-бағдар беретін орталық аз. Міне, соның салдарынан коворкинг орталықтардың, үйірмелер мен спорт секцияларын көбейту, жұмыссыздық мәселесі, мемлекеттік тілге, ұлттық өнерге қатысты сұрақтар көтеріледі. Ең өзекті мәселе – жұмыссыздық.
– Тағы бір мәселе – мектеп оқушылары арасында суицид, буллинг, синтетикалық есірткіге әуестік. Сіздің ойыңызша, мұндай проблеманы қалай шешуге болады? Қандай бағытты ұстану керек?
– Дұрыс айтасыз, қазір синтетикалық есірткі жастар арасында өте танымал. Біздің өңірде де синтетикалық есірткімен ұсталып жатқан жастар бар екен. Мұның бәрі заңның әлсіздігінен болып жатыр. Ел Президенті өз жолдауында айтқандай, заңды күшейту керек. Себебі елде ашық түрде есірткі сатылып жатыр. Сонымен қатар мұндай проблемалардың өршуіне сыртқы әртүрлі факторлар әсер етуі мүмкін. Осы ретте отбасыдағы тәрбие қатты әрі берік болғаны дұрыс. Мен сырттан келіп, жастарға тәрбие жайлы айтқаныммен, ол әсер етпейді ғой. Сондықтан зиянды және қауіпті әдеттен арылту бағытында отбасының күші әлдеқайда маңызды.
Өзіңіз білесіз, бізде психологқа бару дағдысы қалыптаспаған. Менің ойымша, стереотипті бұзу керек. Дамыған елдерде әр адамның психологы болады, сол сияқты біз де психологқа барып, ішкі мәселемізге үңіліп, оны ашық айтуымыз керек. Сонда ғана өзімізді сақтай аламыз.
– Наурызбек Серікұлы, 2025 жылға дейінгі «Жастар – Отанға» бағдарламасының өңірде орындалу деңгейі қалай?
– «Жастар – Отанға» бағдарламасы 5 бағытты қамтиды. Яғни, жастардың азаматтық белсенділігі, сапалы білім алуы, жұмысқа орналасуы және жас отбасыларды қолдап, баспанамен қамтамасыз ету, сонымен қатар тұлғалық даму бағыты бар. Қазіргі таңда облыста 161 мыңнан астам жас болса, оның 3,6 пайызы – жұмыссыз. Ал NEET санатындағы жастардың үлесі – 7,1 пайыз.
Біз жоғарыда атап өткен бағыт бойынша жол картасын әзірледік. Осы уақытқа дейін бағдарламаның 80 пайызы орындалды, қалған 20 пайызы жыл соңына дейін іске асады.
– Нақтыласаңыз
– Бүгінгі таңда волонтерлік қызметке қызығушылық артты. Осы ретте 4,1 мыңнан астам волонтер шараларға қатысып, 2,5 мыңнан астам отбасыға атаулы көмек көрсетті. Жастар арасындағы жұмыссыздықты азайту мақсатында «Дипломмен – ауылға» жобасымен 263 түлек жұмысқа орналасты, 162 маман біржолғы жәрдемақы алды. Ал «Жасыл Ел» бағдарламасымен маусымдық жұмысқа 1 410 жас, «Жастар тәжірибесі» бағдарламасы бойынша 834 адам жұмысқа орналасты. Жастар арасында кәсіпкерлікті көтеру мақсатында «Bastau Business» жобасы арқылы 310 жас білім алды. Жоба әлі де жалғасып жатыр, жыл соңына дейін тағы 640 адам оқиды.
Сондай-ақ білім беру ұйымдары мен спорт кешендері салынып, пайдалануға беріліп жатыр. Мұның барлығы жастар үшін атқарылып жатқан жұмыстардың бір бөлшегі ғана. Алда әлі орындалатын бірнеше жоспар бар.
– Байқауымша, жастар арасында азаматтық белсенділік жоғары. Өз позициясы бар саяси белсенді көп. Олардың қалауы – шынайы демократия мен естуші мемлекет. Өңірдегі ең жас депутат ретінде айтыңызшы, шынымен де естуші мемлекет жоқ па?
– Естуші мемлекет бар. Себебі ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев естуші мемлекет саясатын жүзеге асырып жатыр. Көпшілік «үкімет бізге бәрін дайындап беруі керек» деген бір ғана қағидамен өмір сүреді. Иә, үкімет сізге тегін білім, медициналық көмек, жастар ұйымдары арқылы бағыт-бағдарды анықтауға мүмкіндік беруге міндетті. Ал одан кейінгі нәрселерді әр адам өзі жасап, өзі қалыптастырады.
Саяси белсенділердің жастар арасынан шығуы – орынды. Бұл - дамыған елдерде қалыптасқан жүйе. Бірақ біздің елдегі саяси белсенділер жергілікті билікке қарсы сияқты көрінеді. Мәселен, белгілі бір проблеманы көреді. Оның шешілу жолы мен ұсынысты жергілікті органға жеткізудің орнына, әлеуметтік желіге «айқайлап» айтуға бейім. Қоғамның, мемлекеттің өзгеруі өзімізге байланысты. Сондықтан «Үкімет маған не береді» емес, «Мен үкіметке не беремін» деген ұғыммен өмір сүруіміз қажет деп ойлаймын. Қазір мемлекеттік орган ашық жұмыс істейді, сондықтан мәселе де тез шешіледі. Мен жастарға сын айтпаймын. Айтарым, қоғамдық мәселелерді тек үйде немесе әлеуметтік желіде ғана талқылап қоймай, белгілі бір ортада шешуге жұмыстануға шақырамын.
– Ал сіз Қазақстанда және өңірде ненің өзгергенін қалайсыз?
– Біріншіден, идеологиялық саясаттың, идеологиялық жұмыстың күшейгенін қалаймын. Көп нәрсе осы идеологияға байланысты. Идеология болмай, істеген жұмысымыз еш нәтиже бермейді. Менің ойымша, жастар арасындағы түсіндірме жұмыстары әлсіз. Сондықтан оны жаңа әдіс-тәсілдерді қолдану арқылы жетілдіру керек. Жастар саясаты облыстық ішкі саясат басқармасына қосылған кезде, әлеуметтік зерттеу жүргізу қажет екенін айтқан болатынмын. Егер біз әлеуметтік зерттеу жүргізгенде, Маңғыстау жастарының мәселесі айқын көрінетін еді. Сол кезде жастар ұйымдары да нәтижелі жұмыс жүргізетін еді.
– Демек, жастар ұйымдарының жұмысы көңіл көншітпейді. Солай ма?
– Жұмыс жоспар бойынша орындалып жатқынымен, нәтиже – баяу. Мысалы, Жаңаөзен қаласын көбі «оппозициялық қала» ретінде көреді. Бірақ Жаңаөзенде де дарынды, мықты жастар бар. Осы ретте мемлекеттің құлағына «алтын сырға», жастар саясатын дамытуды қалайтын жастарға құрал керек. Ал біз сол құралды әлеуметтік жобалар арқылы берсек болады. Сондай-ақ волонтер болғысы келетін қаншама жас бар. Оларға бағыт-бағдар беретін арнайы жүйелерді дамытатын жобалар жасақтау қажет.
– Жалпы волонтерлерге қандай көмек көрсетіліп жатыр?
– Ел Президентінің бастамасымен еңбек кітапшасына волонтерлік қызметті қосу, оқу орнына түсуге, онда оқу жүйесіндегі кредитті алып тастауға мүмкіндік қарастырылған. Ал кейбір өңірде волонтерлар қоғамдық көлікте тегін жүреді екен. Мен қазір осы мәселе бойынша Ақтау қаласы әкімдігіне ұсыныс жасап жатырмын. Мұндай жеңілдік волонтерларға деген көңілді көрсетеді. Себебі пандемия кезінде волонтерлардың керек екенін сезіндік, көп мәселе волонтер арқылы шешілді.
Қазір волонтерлік қозғалыс бар. Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің арнайы волонтерларға қолдауы, жыл соңында марапаттауы бар. Алда «Жастар – Отанға» деген үлкен премия болады. Соған волонтерлік қозғалысты дамытқан, насихаттаған жастардың қатысуына ықпал етіп жатырмыз. Біздің қоғам волонтерларға «барып кел, шауып кел» деген түсінікпен қарамауы қажет. Оны белгілі бір қоғамның мүшесі ретінде жоғары санатқа көтеру керек.
– Алға қойған қандай мақсат, жоспарыңыз бар?
– Қазір ұлтқа қызмет ету жолында жұмыс істеп жатырмын. Мақсатым – қоғамның, жастардың өзгеруіне, жаңа бағыттың дамуына ықпал ету.
– Наурызбек Серікұлы, сүбелі сұхбат үшін рақмет! Жұмысыңызға сәттілік!
Сұхбаттасқан Жұлдызай ҚАЛИЕВА
Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.
