Mańǵystaý Media
16+
Редакция
+7 (7292) 20 48 34
hat@mangystaumedia.kz
Жарнама бөлімі
+7 778 145 90 93
reklama@mangmedia.kz
ҚР Жер кодексі бойынша өзекті мәселелер
(ақпараттық-анықтамалық материалдар)
I.ЖЕР КОДЕКСІНДЕГІ ЖАҢАШЫЛДЫҚТАР
Ауыл шаруашылығына арналған жер телімдерінің шетелдік азаматтарға берілуі туралы
Жер кодексінің нормаларына сәйкес шетелдік азамат ауыл шаруашылығына арналған жер телімін тек жиырма бес жылға дейінгі мерзімге жалға алуға құқымен иелене алады.
Ауыл шаруашылығы жерлерін олардың жеке меншігіне берілуіне жол берілмейді.
Сатып алынған жер телімі сол құқық түрімен оған тиесілі бола алмайтын жағдайларда, үш ай ішінде бұл құқық түрі меншігінен шығарылуы немесе қайта ресімделуі тиіс.
Сонымен қатар шетелдіктерге, азаматтығы жоқ тұлғалараға және шетелдік заңды тұлғаларға Қазақстан Республикасының шекара маңы аймағында және шекара жолағында орналасқан жер телімдерінің берілуіне жол берілмейді.
Ұзақ уақыт бойы пайдаланылмай жатқан жеке немесе заңды тұлғаға тиесілі жер телімін мәжбүрлі түрде алу туралы
ҚР Жер кодексінің 92-бабының 2-тармағына сәйкес егер құрылысқа арналған жер телімі оны беру туралы шешім қабылданған күннен бастап үш жыл бойы (егер жобалық-сметалық құжаттамада одан ұзағырақ мерзім қарастырылмаған болса) мақсатына сай пайдаланылмайтын болса, онда мұндай жер телімі Кодекстің 94-бабында қарастырылған тәртіппен мәжбүрлі түрде алынып қойылуы тиіс.
Қазақстан Республикасының азаматтарының жеке меншігіндегі жеке тұрғын үй құрылысы үшін берілген жер телімдеріне бұл норма қатысты емес.
Мұндайда Кодекстің 94-бабының 2-тармағына сәйкес жер телімін мәжбүрлі түрде алу туралы талапарыз Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылықтары туралы кодексінде қарастырылған жазалау шараларын қолданғаннан кейін ұсынылатын болады. Сонымен қатар мәжбүрлі түрде алу туралы талапарыз берілген жазбаша ұйғарым мерзімі өткен соң ұсынылады.
Жер телімін мақсаты бойынша пайдалану шараларын қабылдау үшін берілетін мерзім жер телімінің мақсатына сай пайдаланылмауы туралы факті анықталған сәттен бастап бір жылға белгіленеді.
Жер кодексінің 92-бабының талаптарына сәйкес, жер телімінің нысаналы мақсатына сай пайдаланылмау мерзімі оны беру туралы шешім қабылданған күннен бастап есептеледі.
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту
Қазақстан Республикасы Жер кодексінің (ары қарай – Кодекс) 97-бабы 3-бөлігіне сәйкес, ауыл шаруашылығы алқаптары айрықша қорғалуға жатады. Бұл жерлерді ауыл шаруашылығы өндірісіне байланысты емес мақсаттарға пайдалануға ерекше жағдайларда жол беріледі (осы Кодекстің 90-бабы).
Ауыл шаруашылығы өндірісін, шаруа немесе фермер қожалықтарын жүргізу үшін жеке және заңды тұлғаларға берілген жер учаскелерінде және жеке қосалқы шаруашылықтың егістік телімдерінде ауыл шаруашылығын жүргізуге қатысы жоқ объектілер, оның ішінде тұрғын үйлер (жеке тұрғын үйлерді қоса алғанда) салуға жол берілмейді.
Осылайша, жер пайдаланушы жер учаскесін коммерциялық қызметке пайдалану үшін жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгертуі қажет. Ол Кодекстің 49-1-бабымен реттеледі. 49-1-бабтың 2-бөлігіне сәйкес, жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгертуге мүдделі жеке және заңды тұлғалар жер учаскесі орналасқан жер бойынша жергілікті атқарушы органға өтініш береді.
Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың уәкілетті органы не жергілікті атқарушы органның сәулет және қала құрылысы саласындағы функцияларды жүзеге асыратын құрылымдық бөлімшесі құзыреті шегінде қорытындылар келіп түскен күннен бастап үш жұмыс күні ішінде жер учаскесін мәлімделген нысаналы мақсат бойынша пайдалану мүмкіндігі туралы ұсыныс дайындайды (Кодекстің 49-1-бабы 7-бөлігі).
Жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту немесе жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту жөніндегі өтінішті қабылдамау туралы жергілікті органның шешімі сәйкес ұсыныстың комиссияға келіп түскен кезінен бастап бес жұмыс күні ішінде қабылданады.
Жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгертуден бас тарту уәжді болуға тиіс (Кодекстің 49-1-бабы 12-бөлігі).
Жер учаскесін кепілге салу
Кепiл берушiге жеке меншiк құқығымен немесе жер пайдалану құқығымен тиесiлi жер учаскесi кепiл мәнi болуы мүмкiн.
Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгiленбесе, жер учаскесiнiң және жер пайдалану құқығының кепiлiне жылжымайтын мүлiк ипотекасы туралы ережелер қолданылады. (ЖК 76-бап) Жеке меншiк құқығында немесе уақытша өтеулi ұзақ мерзiмдi жер пайдалану құқығында жер учаскелерi бар жеке және мемлекеттiк емес заңды тұлғалар кепiлге берушi бола алады (ЖК 79-бап 1-б.).
Жер учаскесінің кепілі немесе жер пайдалану құқығы – бұл кепілдің келісіміне, я болмаса, Қазақстан Республикасы заңдарына негізделген міндеттердің орындалуын қамтамасыз ету тәсілі. Шаруаның жер учаскесін кепілге салу бойынша құқығы өз еркімен жүзеге асады, оны ешкім еркінен тыс кепілге салу туралы келісімге қол қойдыра алмайды.
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді қолдану тиімділігін бақылау жөнінде
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді қолдану тиімділігі Ұлттық экономика министрлігінің бұйрығымен бекітілген (2015 жылғы 27 наурыз №268) Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді тиімді пайдалану Ережелерімен реттеледі.
Ережелер ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді тиімді пайдалануды қамтамасыз етуге, соның ішінде, егістік өнімділігінің құлдырауына, топырақ құнарлығының жойылуына, арам шөптердің және т.б. өсімдіктердің басып кетуі салдарынан жер учаскесінің ауыл шаруашылығы мақсатынан шығып қалуына жол бермеуге бағытталған.
Жерлерді пайдалану мен қорғаудың мемлекеттік бақылауы бойынша жұмыстар жүргізуде ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді тиімді пайдалану мәселелері өзекті болып отыр.
Жергілікті атқарушы органдардың жерлерді пайдалану мен қорғауды бақылау бойынша басқармалары жерлерді тиімсіз пайдалану фактілерін анықтаған жағдайда оларға әкімшілік әрекет ету шараларын қабылдайды, тіпті, жерді тәркілеуге дейін бара алады.
II.ӨЗЕКТІ СҰРАҚТАРҒА ЖАУАПТАР
- Жердің тиімсіз пайдаланылуы деген не және ол қалай бақылауға алынады?
- Ауыл шаруашылығы жерлерін тиімсіз пайдалану жердің оның топырағының құнарлылығының біршама төмендеуіне әкелетін тәсілдермен пайдаланылуын немесе жердің мүлдем пайдаланылмауын білдіреді. Ауыл шаруашылығы мақсатына арналған жерлерді тиімді пайдалану ҚР Ұлттық экономика министрінің м.а. 2015 жылғы 27 наурыздағы № 268 бұйрығымен бекітілген Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді ұтымды пайдалану ережелері арқылы реттеледі. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді ұтымсыз пайдалану деректері жерлерді пайдалану мен қорғауға мемлекеттік бақылау жұмыстарын жүргізу кезінде анықталады. Мұндай фактілер анықталған жағдайда бұзушылықтарға жол берген тұлғаларға жерді алып қоюға дейінгі әкімшілік ықпал ету шаралары қолданылады.
- Ауыл шаруашылығына арналған жерлердің тиімсіз пайдаланылуы анықталған жағдайда мемлекеттік органдар тарапынан қандай әрекеттер жасалады?
- Егер бір жыл ішінде жерді пайдаланушы жер телімін тиімсіз пайдаланатын болса, онда оған бұзушылықтарды жою туралы жазбаша ұйғарым жіберіледі. Егер жыл өткен соң жағдай өзгермесе, онда жергілікті атқарушы органдар сотқа аталған жер телімін қайтарып алу туралы талапарыз жібереді.
- Аукционға қатысуға кімдер құқылы? Сауда-саттыққа шетелдік инвесторлар қатыса ала ма?
- Аукционға ҚР заңнамасында қарастырылған жағдайлар мен тәртіпте Қазақстан Республикасының барлық азаматтары мен заңды тұлғалары қатысуға құқылы. Шетелдіктер, азаматтығы жоқ тұлғалар мен шетелдік заңды тұлғалар ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер телімдерінің сауда-саттығы бойынша аукциондарға қатыса алмайды. Шетелдік инвесторлар, сонымен қатар шетелдік азаматтар тек ауыл шаруашылығы мақсатына арналған жер телімдерін 25 жылға дейінгі мерзімге жалға алу құқығы ұсынылатын конкурстарға ғана қатыса алады. Шекара маңы аумағында шетелдіктерге қандай да бір жер телімін сатуға мүлдем тыйым салынған.
- Неліктен шетелдіктерге жерді жалға беру мерзімі 25 жылға дейінгі уақыт аралығы деп белгіленді?
- Себебі, ауыл шаруашылығы табиғи факторларға тәуелді көп салымды қажет ететін өндіріс болып табылады және оның өндірісі маусымдық сипатқа ие. Өнеркәсіптік өндірістен айырмашылығы, жермен жұмыс істеу оған салынған қаржы салымдарының орнын аз толтырады және алғашқы 15 жыл оған жұмсалған шығындарды ақтауға кетеді. Сондықтан ауыл шаруашылығы мақсатына арналған жер телімдерінің жалға берілу мерзімі 25 жылға дейін деп белгіленді.
- Әрбір нақты жер телімінің құны анықталды ма?
- Әрбір нақты жер телімінің құны жер телімдері үшін базалық төлем ставкаларына сәйкес анықталады. Базалық ставкаларға жер телімінің сапалық жай-күйіне, оның орналасуына, сумен қамтылуына, қызмет көрсетілетін орталықтардан қашықтығына және т.с.с. байланысты түзету коэффициенттері (оны төмендететін немесе жоғарылататын) қолданылады. Мәселен, жер телімі елді мекеннен, инфрақұрылым нысанынан неғұрлым қашық болған сайын, оның төмендететін коэффициент соғұрлым төмен болады. Бұлайша есептеу әрбір жер телімі бойынша жеке жүргізіледі.
Аукцион арқылы сату кезінде жер телімінің құны бірінші кезекте жер телімінің кадастрлық (бағалау) құнын көтеруді қарастыратын аукцион арқылы анықталады. Мұндайда егер екі аукцион қорытындылары бойынша жер телімі сатылмаған жағдайда, ол жер телімінің бағасын кадастрлық құнынан белгіленген минимальді шекке дейін (кадастрлық құнынан 50 % дейін) төмендетуді қарастыратын аукционға қойылады.
- Жер телімдерінің сатылуынан түскен қаражат қайда келіп түседі және олар қалай жұмсалады?
- Мемлекеттің ауыл шаруашылығы мақсатына арналған жер телімдерін жеке меншікке сатуынан түсетін қаражат Ұлттық қор есебіне аударылады және ол Қазақстан Республикасының заңнамасында, яғни бюджет заңнамасына сәйкес белгіленген тәртіппен пайдаланылады.
- Адал тер төгіп жүрген жалға алушының жерін бай инвесторлар тартып алып жүрмей ме?
- Ауыл шаруашылығы мақсатына арналған жерлер қазақстандықтарға 49 жылға жалға беріледі. Егер жалға алушы жалға алған жер телімін сатып алғысы келсе, онда ол бұл жерді сатып алуға ең бірінші кезекте құқылы болады. Мұндайда жерді сату аукционсыз – жеңілдікпен (50%-ға) және оның құнын 10 жылға бөліп төлеумен жүргізіледі. Алайда бұған жерді жалға алушы оны өз мақсатында пайдаланса ғана жол беріледі.
- Сатуға нақты қандай жер телімдері қойылады?
- Ағымдағы жылы жергілікті атқарушы органдар жеке меншікке сауда-саттық арқылы бүкіл республика бойынша 1,7 млн. гектар ауыл шаруашылығы жерлерін сатуға шығаруды жоспарлауда. Тек Астана және Алматы қалаларында бұлай емес, себебі аталған қалалардың бас жоспарында ауыл шаруашылығын дамыту қарастырылмаған.
Қазіргі кезде барлық аймақтарда 1 шілдеден бастап ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді жер заңнамасына енгізілген жаңа түзетулер бойынша сатуға шығару үшін дайындық жұмыстары жүргізілуде.
- Шетелдік азаматтың ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер телімін жеке меншігіне алуға мүмкіндігі бар ма?
- Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер телімдерін шетелдік азаматтардың жеке меншігіне иеленуіне жол берілмейді. Қазақстан Республикасының Жер кодексінің 24-бабының 1-тармағына сәйкес шетелдіктер, сондай-ақ жарғылық капиталындағы шетелдіктердің үлесі елу пайыздан асатын заңды тұлғалар ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер телімдерін жиырма бес жылға дейінгі мерзімге жалдау шарттарымен уақытша жер пайдалану құқығымен ғана иелене алады.
III. АҚПАРАТТЫҚ ЖҰМЫСТАҒЫ НЕГІЗГІ БАСЫМДЫҚТАР
2016 жылғы 1 шілдеден бастап, мемлекет меншігіндегі ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелері Қазақстан Республикасының жеке және заңды тұлғаларына жеке меншікке аукцион арқылы келесідей жүзеге асырылады:
Бірінші кезекте – аукцион арқылы жер учаскесінің кадастрлық (бағалау) құнын көтеру жолымен;
Егер екі аукцион нәтижесінде, жер учаскесі сатылмаса, ол учаскенің белгіленген кадастрлық құнының ең төмен шегіне (кадастрлық құнының 50 % ) дейін төмендетуді қарастыратын аукционға шығарылатын болады.
2.Жалға берілген жер учаскелерін сатып алуға жеңілдік шарттары
Қазіргі жер пайдаланушылардың, оларға бұрын берілген ауыл шаруышылығы мақсатындағы жер учаскелерін жалдау мерзімі аяқталуға дейін, оның кадастрлық құнының 50% жеңілдік бағасы бойынша, оның төлеу мерзімін 10 жылға дейін ұзарту арқылы сатып алу құқығы беріледі.
Сонымен қатар, бұрын шаруашылық серіктестіктерінің жарғылық капиталына салым ретінде немесе өндірістік кооперативтерге жарна ретінде берілген жер үлестері иелерінің құқықтарын қорғайтын норма қарастырылады.
Заңмен, жалға берілген ауыл шаруашылық мақсаттағы жерлерді пайдалану бойынша шектеулер алынып тасталынды.
Аталған норма жер пайдаланушыларға жалға беру құқығымен құқықтық мәлімелер жасауға, жалға беру мерзімі ішінде беруге және иеліктен шығаруға мүмкіндік береді.
Аграрлық салада қолайлы жағдай жасау және ауыл шаруашылығымен байланысты объектілер құрылысына және шаруашылық жүргізу нысаны өзгергенде әкімшілік кедергілерді азайту мақсатында жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгерту процедурасы алынып тасталады.
Шетелдік жер пайдаланушыларға, бұрынғыдай ауыл шаруашылық мақсаттағы жер учаскесіне жеке меншік құқығын беруге тыйым салынады.
Шетелдіктерге, азаматтығы жоқ, шетелдік заңды тұлғаларға, сондай-ақ жарғылық капиталындағы шетелдік заңды тұлғалардың үлесі елу пайыздан асатын заңды тұлғаларға мемлекет меншігіндегі ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелері, жиырма бес жылға дейінгі мерзімге жалдау шарттарымен уақытша жер пайдалану құқығымен тек сауда-саттықтың конкурс арқылы ғана иелене алады.
Қазақстан Республикасының шекаралық аймағында және шекаралық белдеуінде орналасқан жер учаскелерін шетелдіктерге, азаматтығы жоқ адамдарға және шетелдік заңды тұлғаларға жеке меншікке беруге жол берілмейді.
Заңнамамен шетелдік жер пайдаланушылардың ауыл шаруашылық мақсаттағы жер учаскелерін жеке меншікке сатып алу бойынша жасалған мәмілелерді нотариусқа куәландыруға тыйым салынған.
Жер кодексіне сәйкес, Шетелдіктер, азаматтығы жоқ адамдар, шетелдік заңды тұлғалар, сондай-ақ жарғылық капиталындағы шетелдіктердің, азаматтығы жоқ адамдардың, шетелдік заңды тұлғалардың үлесі елу пайыздан асатын заңды тұлғалар ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін жиырма бес жылға дейінгі мерзімге жалдау шарттарымен уақытша жер пайдалану құқығымен ғана иелене алады.
Ауыл шаруашылығы, табиғи факторларға және мерзімдік ұдайы өндірістікке тәуелді капитал сыйымдылығы үлкен өндіріс болып табылады.
Жерде жұмыс жасау, өнеркәсіптік өндіріске қарағанда салынған капиталдың қайтарылымы төмен және бірінші 15 жылы шығынды ақтауға кетеді. Соған байланысты, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге жалға алу мерзімі 25 жылға болып бекітілді.
Жер кодексімен қарастырылған ретте, АӨК қолдау мақсатында, Қазақстан Республикасы «Астық туралы», «Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы», «Органикалық өнім өндіру туралы», «Мақта саласын дамыту туралы» заңдарына сәйкес, инвестициялық жобаларды іске асыру үшін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесі сауда саттықсыз беріледі.
Ауыл шаруашылығы санатындағы жерді ұтымды пайдаланудағы нақты критерилері, оның ішінде топырақтың табиғи құнарлылығының төмендеуі және оның мелиоративтік жағдайының нашарлауына, өніміділіктің қажетті көрсеткішін алу мақсатында жерді оңтайлы пайдалануға қатысты, бекітілген Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің м.а. 2015 жылғы 27 наурыздағы № 268 бұйрығымен бекітілген Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді ұтымды пайдалану қағидалары қабылданды.
Көрсетілген Қағидаларға сәйкес ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді ұтымды пайдалану кешенді іс-шараларды қарастырады, оның ішінде жердің құнарлылығын қолдау және арттыру, мал шаруашылығы өнімдерін өндіру барысында жайылымдардың оңтайлы ауыртпалығын қамтамасыз ету.
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді ұтымды пайдалану мәселесі жердің пайдаланылуы мен қорғалуын мемлкеттік бақылау бойынша жұмыстарды жүргізу барысында негізгі болып табылады.
Жергілікті атқарушы органдардың жерді пайдалану мен қорғалуына бақылау бойынша басқармаларымен жердің тиімсіз пайдалану фактілері анықтаған жағдайда әкімшілік шаралар қолданылады, жер учаскесін алуға дейін барады.
Егер жер учаскесі ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін, оның ішінде шаруа немесе фермер қожалықтары бес жылдық кезеңнің жалпы белгіленген екі жылын мақсатты пайдаланылмағандыалғашқы анықталғаннан бастап, бұндай жер учаскесі Жер кодексінің 94 бабымен қарастырылған тәртіппен мәжбүрлеп алу қоюға жатады.
Жер учаскесін еңсерілмейтін күш салдарынан мақсаты бойынша пайдалану мүмкiн болмаған уақыт бұл кезеңдерге кiрмейдi.
Осы ретте, Кодекстің 94 бабы 2 тармағына сәйкес, Қазақстан Республикасының жер кодексінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы қарастырылғанжердің жәжбүрлеп алынған талап арызы бойынша шара қолданғаннан кейін беріледі.
Жер учаскесін мақсатты пайдалануды белгілеу бойынша қолданылған шаралар мерзімі бір жылға дейін белгіленеді. Сондай-ақ мерзімі өткеннен кейінгі жәжбүрлеп алу талап арызы берілген ескертуден кейін беріледі.
Жер учаскесін пайдалану шарасының мерзімінен кейін бір жылға дейінгі уақытта белгіленеді.
Кодекстің 92 бабына сәйкес мақсатты пайдаланбаған жер учаскесі шешім қабылданғаннан кейін есептеледі.
Жер учаскесінің нақты құны базалық мөлшерлеме құнына сәйкес төленеді.
Базалық мөлшерлемеге түзетудің (жоғарлату немесе төмендету) коэфиценті жер учаскесінің сапалық жағдайына , оның орналасқан жеріне, сумен қамтамасыз етілуіне, қызмет көрсету орталығынан алыстығына байланысты қолданылады.
Мысалы, жер учаскелері елді мекендерден неғұрлым алыс болса, инфрақұрылым объектілерінің коэфиценті соғұрлым төмен болады.
Әрбір жер учаскесіне есеп жеке-жеке жүзеге асырылады.
Жер учаскелерінің құны аукционжүзеге асырылған кезде ғана анықталады, бірінші кезекте жер учаскесінің кадастрлық (бағалау) құны аукцион арқылы қарастылыады.
Бұл ретте, егер жер учаскесі екі аукционның жиынтығымен жүзеге асырылмайды, ол жер учаскелерінің кадастрылқ құны төмендетіліп белгіленген минимальды бағамен (кадастрлық құнынан 50%) қарастырылған.
13.Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесі сауда-саттық арқылыжүзеге асырылған түскен қаржы туралы
Жеке меншіктегі ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесі сауда-саттық арқылы жүзеге асырылған түскен қаржы Ұлттық қорына жіберіледі және белгілі тәртіппен қаражат заңнамасы арқылы пайдаланылады.
Жер кодексінің 97 бабына сәйкес Қазақстан Республикасының жеке және заңды тұлғаларына ғылыми-зерттеу, тәжiрибе жүргiзу және оқыту мақсатында бақша және шалғайдағы мал шаруашылығын жүргiзуге, мал жаю және шөп шабу үшін беріледі.
Жер учаскелері сатылған кезде олардың төлемдерін бөліп-бөліп төлеу тәртібі Жер кодексінің 49 бабымен бекітілген.
Осы бапқа сай, сатып алу-сату шартын жасасу жолымен өтініш берушінің жазбаша өтініші бойынша мемлекет меншігіндегі жер учаскелері бөліп-бөліп төлеуге он жыл мерзімге дейін сатылады.
Сонымен қатар, сатып алушы сатып алу-сату шартын жасасқан кезінен бастап он жұмыс күні ішінде жер учаскесінің құнының бес пайызынан төмен емес мөлшерде аванс енгізуі керек. Бұдан әрі жер учаскесі үшін төлем, сатып алу-сату шартына жалғанатын және оның ажырамас бөлігі болып табылатын ай сайынғы төлемдер кестесіне сәйкес төленіп отырады. Сатып алу-сату шартында көрсетілгендей, жер учаскесі үшін төлем ақшалай жүзеге асырылады.
Сатып алушы өзінің міндеттемесін толық көлемде жедел түрде және жартылай өтеуіне құқылы.
АҚПАРАТТЫҚ ЖҰМЫСТА НЕГІЗГІ АКЦЕНТТЕР
- Шетелдік азаматтарға жер сатылмайды, тек жалға беріледі, бұл ретте қазақстандықтар жерді жеңілдік шарттарымен сатып алалады;
Жер кодексінің 24-бабының 1-тармағы, 171-бабы.
- Мемлекет сауда-саттықтың тетігінің ашықтығын қамтамасыз етеді, оның ішінде арзанқол бағаға беруге жол бермейді.
Жер кодексінің 48 және 48-1 баптары.
Жер реформасы даусыз әлеуметтік және экономикалық тиімділік береді (ауылда жұмыс орындары, еңбек өнімділігін арттыру, ауыл шаруашылығы өнімдерінің көлемін өсіру, жаңа технологиялардың келуі).
Қазақстандық азаматтар, шаруалар жер реформасына дайын, оны қолдайды және оған қатысатын болады.
Жер реформалары озық әлемдік тәжірибеге негізделеді және аграрлық секторды дамытудың қазіргі заманғы тәжірибесіне сәйкес келеді.
Жер реформасын іске асыру ерекше бақылауда тұр, онда жерді тексеру, суару шарттары, қауіпті химикаттар пайдалану, шетелдіктердің келу шарттары және т.б. бойынша жүйелі шараларды көздейді.
Заңға тәуелді бірқатар актілер ауыл шаруашылығы жерлерін қасақана бүлінгені, жер реформасын іске асыру барысында сыбайлас жемқорлық, сондай-ақ көші-қон заңнамасының бұзылуы үшін жауапкершілікті қатаңдатты.
Жер кодексінің 92, 93, 99 баптары және Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 137, 338 баптары, «Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді ұтымды пайдалану қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрі міндетін атқарушысының 2015 жылғы 27 наурыздағы № 268 бұйрығы.
ІV. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕ. ОҢ МЫСАЛДАР
2015 жылғы 2 қарашада қабылданған «Жер кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңның жобасын әзірлеу барысында ауыл шаруашылығы жерлерін пайдалану бойынша шетелдік тәжірибе зерттелді.
Талдау ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге жеке меншік нысаны Еуропа елдерінде енгізілгенін көрсетті.
Франция мен Германияда ауыл шаруашылығы жерлері негізінен отбасылық фермалар жеке меншік құқығында.
Шығыс Еуропа елдерінде, Польша, Венгрия, Румыния және Болгария сияқты жерді 3-5 жылға дейін сатуға тыйым салу жолымен жеке меншік құқығы енгізілген.
Дегенмен, шетелдік тәжірибе жерге меншік нысанының әр түрлі нұсқаларының болуын жоққа шығармайды.
Мемлекет жерге жеке меншікті қолдап және қорғай отырып, жердің пайдалануына және билік етуне бақылау функцияларын өзіне алады.
Жерге меншік мәселесіне қатысты мұндай тәсіл, әлемдік тәжірибе көрсеткендей, тұтастай алғанда өте тәжірибелі, қоғам және экономика игілігі үшін. Осылайша жердің айналымын тұрақты қамтамасыз етеді.
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге мемлекет және жеке меншікті тең құқылы дамуы Бельгия, Швеция, Россия, Италияда бар.
Бельгияда жер алқаптарын тиімсіз және мақсатсыз пайдалануды, латифундийді болдымау максатында жерге жалдау қатынасын реттеуді мемлекет жүзеге асырылады. Бельгияда шаруашылықты жалға алу кезінде ең төменгі мерзім 9 жыл болып тұтастай белгіленген. Швецияда шамамен 43 % немесе 19 млн. га астам жерлер жеке меншікте, қалған жерлер жер пайдалануда.
Италияда жер пайдалануда және айналымда болуы үшін, егер фермер шаруашылықты тиісті түрде жүргізуді қамтамасыз етпегенде (жердің құнарлылығын қолдауды және нысаналы мақсатына сай пайдалануды қоса алғанда) оны неғұрлым тиімді пайдаланушыларға мәжбүрлі түрде жалға (сату) беру қолданылады. Әр түрлі санаттағы жерлерді мақсатына сәйкес пайдалану бойынша, оның ішінде аумақтарды аймақтарға бөлуді ескере отырып анықталатын экологиялық сипаттағы белгіленген жер пайдалану қағидаларын бұзғаны үшін санкция бойынша қатаң шарттар енгізілген
Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.