Ақшымыраулық атбегі

Біз қазақ халқы «Тегіміз түркі, түлігіміз жылқы» деп өскен елміз. Қазақтың арғы тегін жылқысыз елестету мүмкін емес. Себебі қазақ дейтін халықтың өзі тарих сахнасына жылқымен шыққаны белгілі. Мінсең, көлік, ішсең, сусын болатын қасиетті жануардың қазақ халқы үшін пайдасы шаш-етектен. «Бабы келмеген жүйріктің бағы байланады» деген қазақ ат баптау ісіне ерекше ықтиярлықпен қараған. Алайда осы қасиетті жануарға деген қызығушылық танытатындардың қатары көп болғанымен, ат баптау ісі — екінің бірінің қолынан келе бермейтін іс. Десек те соңғы жылдары ат спорты, соның ішінде ат баптау ісіне ынталы азаматтардың қатары артып келеді. Сондай азаматтардың бірі — қасиетті аталардың ұрпағы, ат баптау ісінің шебері,  жүйріктері бәйгені бермейтін, Ақшымырау ауылының намысын қорғап жүрген атбегі Ақжігітов Мұхтар. Атбегілік, бұл — үлкен өнер, қазақтың қанына сінген қасиет. Өйткені қазақтан басқа аттың жағдайын білетін халық жоқ десек те болады. Атбегінің айтуынша, «Әр жүйріктің баптау әдіс-тәсілі әрқилы болады. Менің бәйгеге қосып жүрген Ақсұңқар сәйгүлігім көп баптауды қажет етпейді. Бұл ат көбінесе таза ауада жайылымда жүреді, бәйге болады деген уақытта бас аяғы 5,6 күнде өрістен алып келеміз. Бұл аттың ерекшелігі — жүріп келе жатып, тың тыңдайды, артына қарап, құдды бір бәйге болатынын сезгендей күйде тұрады. Соған қарап, біз де жүлдесіз оралмайтынымызды сезгендей боламыз. Аттың бәйгеде бірінші болып келуінің 50 пайызы шабандозға да байланысты. Жеңіс тұғырына жету үшін шабандоз бен сәйгүліктің арасында сенім пайда болуы керек. Ат үстіндегі адам ең алдымен аттың тілін түсінуі керек». Бүгінгі таңдағы бірде – бір мереке, ас ат жарысынсыз өтпейтіні белгілі. Атжарыс — қазақ халқының мәдени дәстүріне енген ат ойындарының бір түрі. Атбегілер мен шабандоздардың шеберлігі сынға түсетін мезет. Мұхтар — аудандық, облыстық ат жарыстардан бәйге бермей жүргендердің бірі. Егер тұлпардың қанында тектілігі болса, ол бәйге бермейтіні анық. 2018 жылы Ақтау қаласының 55 жылдығына орай өткен мерейтойда 2-орынға ие болса, Жаңаөзен қаласында ұйымдастырылған «Айбоз атаның өмірден өткеніне — 200 жыл» деп берілген аста 36 шақырым 13 айналымдық жарыста 2-ші болып мәре сызығын кесті. Одан кейін Атырау қаласында өткен «Дарабоз» деген атыраулықтардың жыл сайынғы төл мерекесінде жақсы көрсеткішке ие болды. Сай Өтес ауылында өткен Сисем ата асында 5-орынға іліксе, Қазақстанға танымал көрнекті жазушы Әбіш Кекілбайұлының 80 жылдығында өткен жарыста 30 аттың ішінен 3-орынды иеленді. Маңғыстаудың кәрі шаңырағы — Таушық ауылының 80 жылдық мерейтойындағы бәйгеде бас жүлдеге жетіп, темір тұлпарға ие болды. «Алуан алуан жүйрік бар, әліне қарай шабады» деген осы болар. Атбегінің бәйгеге қосқан сәйгүлігі қанжығасын бос қайтарған емес. «Ағайынның аты озғанша, ауылдастың тайы озсын» дейтін ауылдастары да атбегінің жасаған еңбегіне әрдайым тілекші болып отырады. Алда әлі талай жарыстар тұр. Әрдайым сәйгүліктердің бабы мен бағы қатар шабатын ат бапкеріне «Баптаған жүйріктеріңіз мәреге дара жетіп, бәйге төрінен көрінсін» дейміз.

М.ЖЕБЕҚЫЗЫ