Төл өнерді дамытқан Талым ана

Киелі де қасиетті қара шаңырақ, маңғаз Маңғыстау топырағында небір даналар мен он саусағынан өнер тамған хас шеберлер дүниеге келген. Ата-бабамыздан келе жатқан игі дәстүрдің қаймағын бұзбай, сарымайдай сақтап, ұлттық құндылықтарымызды ұлықтап жүрген шеберлеріміз өңірімізде аз емес. Бүгінге дейін аудан жұртшылығына шеберліктің шыңына жеткен хас шеберлер жөнінде жар салудан жалыққан емеспіз. Сондай шеберлердің қатарындағы аймағына аяулы, еліне қадірлі, алтын қолды шебер, алтын алқалы ана, шашақ әлемінің патшайымы, ауданға қарасты Боздақ ауылының тұрғыны Бабакулова Талым апаның шеберлігіне тамсанбаған жан жоқ шығар, сірә...

Талым Қылышбекқызы 1949 жылы қазан айының 2-ші жұлдызында қарапайым отбасында дүниеге келген. 1967 жылы еңбек жолын теміржол саласында экономист болып бастап, қызмет етіп, 1998 жылы еңбек демалысына шыққан. Теміржол саласында аға жол шебері болып қызмет атқарған жолдасы Құлжан Ұлықмановпен бірге он баланы тәрбиелеп өсірген алтын құрсақты ана.

Он саусағынан өнер тамған анамыздың қолынан шыққан құлаш-құлаш шашақтарымен, басқа да қол шеберлігімен етене таныса отырғанымызда «Бұл шеберлік маған Ұштап әжемнен дарыған. Ес білген шақтан бастап әжеміз ұршық иіру, киіз үйдің ақ басқұрын, қызыл бауын жасау, жүн сабау, киіз басу, шиді орап, оны тоқу, малдың жүнін түрлі түсті бояулармен бояп, текемет жасап, киіз басу, үзік, туырлық, іргелік, шашақ жасап, түйін түю сияқты жұмыстармен айналысқанда бірге көмектесе жүріп, барлығында игердік. Мен 8-сыныпты аяқтап, оқуға кетер кезімде әжем Ұштап «12 құлаш ақ басқұрды жасап бітірсең ғана оқуға жіберемін» деген талап қойған болатын. Қасында жүріп үйренгенімнің жақсы нәтижесін көрсеткен болуым керек, «экономист-бухгалтер» мамандығы бойынша мамандық алып шықтым. Әжем көрсеткен жолмен қазір қолым қалт етсе қарап отырмаймын. Бүгінгі күннің жастары шеберліктен алыстап бара жатыр, ішінара бар шығар, бірақ көбінесе киіз үйді құру, оның жабдықтарының атауын білмей қалатын тұстары өкінішке орай кездесіп жатады. Ұлтты сүю оның өнерін сүюден басталады емес пе?! Жас ұрпақтың жадында қанымызға сіңген қазақи болмысымыздың жойылмауы үшін қазақтың қаракөз қыздары мен келіндеріне көбірек насихатталса екен деген жүрегімде аналық тілегім бар. Сан ғасырдан бері атадан балаға мирас болып келе жатқан ұлттық болмысымыздың тінін үзіп алмай, ұрпаққа жеткізу - менің арманым», - дейді шебер ана.

«Істегенің маған жақсы, үйренгенің өзіңе жақсы», бұл шебер анамыздың қыздары мен келіндеріне, немерелеріне күнделікті айтып отыратын сөзі. Иә, бүгінде 70 жастан асқан шебер Талым анамыздың шеберлігін жалғастырып, заманауи әрі қазақи нақыштағы дүниелерді насихаттау үшін аянбай еңбек етіп жүрген қолөнершілер қатары артып келеді. 4 ұл мен 5 қызды өмірге әкелген алтын құрсақты Талым ананың ұлдары отбасының тірегі болса, қыздары әрбір үйдің түтінін түтетіп, шаңырағын шаттыққа бөлеп отырған аяулы келіні атанды. Ұлдарының бірі теміржол, мұнай саласында қызмет етсе, енді бірі ата кәсіпті қолға алып, жылқы шаруашылығымен айналысып келеді. Ал қыздары білім саласында қызмет етсе, Нұрбибі мен Венера ‑ ана жолын жалғап келе жатқан қолөнер шебері. Олар қолөнердің ішінде құрақ көрпе тігіп, қыз жасауы және тоқыма тоқып, шашақ жасау сияқты басқа да қазақи бұйымдарды өзінше өрнектеп, жаңашалап шығарғанды жақсы көреді. Басты мақсаты - ұлт құндылықтарын қастерлеп, дамыту. Осылайша отбасының бәйтерегіне айналған, шеберлігімен тамсандырған Талым ана ‑ бүгінде 35-тен аса немере, 20-дан аса шөбере сүйіп отырған бақытты әже.

Жасы жетпісті алқымдаса да қуат-күші сарқылмаған, сүйікті ісін тоқтатпаған Талым ана халқының аты мен затын өшірмейтін мәңгі ізі болып қалатын бұйымдарға ерекше жанашырлықпен қарайды. Оның бар арман-мақсаты - теңдессіз әрі айрықша, құнды қазақи бұйымдарды келер ұрпаққа мұра етіп қалдыру. Басқұр тоқу, сыңар мүйізді алаша тоқу, сырғалық, құс таңдай, ирек, тоғыз көз, бота мойын, моншақталған шашақ жасау, түйін түю, ши тоқып орау, ала жіп есу, сегіз өрім, айта берсең таусылмас... Он саусағы майысқан шебердің бұл – сүйікті ісі. Ол бір тәуліктің біраз бөлігін жанына рахат сыйлайтын машақатқа арнайды. Себебі, бұл бұйымдарға салынған әр оюда, кестеленген әрбір нүктесінде қазақтың тынысы бар деп санайды және оны қазақтың қыз-келіншектеріне үйретуден танған емес. Ұлттық құндылықтардың жанашырына айналған алтын қолды анамыздың жасы ұзақ болып, қазақы болмысымызды ұрпақ санасына сіңіруден жалықпаса екен дейміз.

Расында да өзгелерден ерекшеленіп тұратын қазақтың қолөнер шеберлерінің қолынан шыққан бұйымдарға қанша қарасаңда өзіндік ерекшелігі бар, қараған сайын көз тоймайды ғой, шіркін. Алланың берген осынау қасиетті де киелі өнерінің жібін есіп жүрген Талым анадай шеберлеріміздің қатары аласармасын.

Дина УТЕПБЕРГЕНОВА

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.