Теңіз қоқысы тазартылуы тиіс

Карт Каспий – бес елдің басын түйістірген, саяси­-экономикалық тұрғыдан аса зор маңызға ие тұйық су алабы. Былтыр Ақтау төрінде өткен Каспий маңы елдерінің 5-­саммитінде теңіздің құқықтық мәртебесі туралы арнайы конвенция қабылданған еді. Бұл құжат көк айдынның әлеуеті зор стратегиялық аймақ ретіндегі маңызын арттыра түскендей. Бұдан бөлек Каспий маңы мемлекеттері Мәскеуде Тегеран конвенциясы шеңберінде Каспий теңізіндегі қоршаған ортаны бағалау туралы хаттамаға қол қойған еді. Осыған сәйкес теңіздің экожүйесін қорғау, теңдесіз жануарлар мен өсімдіктер дүниесін сақтау, ластануының алдын алу бойынша әр алуан жобалар іске аса бастады. ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі, Маңғыстау облыстық әкімдігі және «Су бастамалары орталығы» қоғамдық бірлестігінің қолдауымен «Каспий теңізі аумағындағы теңіз қоқысы мәселесін шешу» өңірлік жобасы аясында Каспий маңы мемлекеттерінен келген теңіз қоқысы жөніндегі кәнігі мамандар қатысуымен бас қосу ұйымдастырылды. Отырыс барысында Иран, Түрікменстан, Ресей, Әзірбайжан елдерінің экология және қоршаған ортаны қорғау саласы бойынша мамандары Каспий теңізінің ластану деңгейін анықтау, теңіз экожүйесіне залалын тигізетін тұрмыстық және өндірістік қалдықтар­дан арылу жұмыстарын жүйелендіру бойынша бірқатар мәселелерді көтерді. Өз елдерінде іске асып жатырған іс­-шаралар туралы толық мағлұмат беріп, баяндама оқыды. Каспий теңізін қалдықтардан тазарту ісінде бірлесе шешім қабылдаудың маңызы да сөз болды. «Бүгін бес елдің Үкіметімен бекітілген ұлттық эксперттер бас қосты. Халықаралық мамандар арасында теңіз қоқысы мәселесі бойынша қызу пікірталас орын алды. Біз сала үздіктерімен өзара зор тәжірибе алмасып, әр елде құрылған ақпараттық желілердің нәтижелерімен жете таныстық. Қазақстанда Каспий ақпараттық экономикалық орталығы негізінде құрылғалы жатқан виртуальды платформа түйткілді мәселелердің түйінін тарқатуға септеседі. Өкінішке орай осы күнге дейін теңіз қоқысы туралы нақты зерттеулер жүргізілмеген. Сондықтан біз аталған жоба аясында Каспий теңізінің ластануының алдын алу бойынша алдағы уақытта кезең-­кезеңімен іске асатын іс­-шаралар жобасын жасақтауды жоспарлап отырмыз», – дейді отандық эксперт Жанар Маутанова. «Жоба Каспий теңізі алабын әр алуан қоқыс­-қалдықтардан арылту, тазартуға бағытталған. Жекеменшік сектордан бөлінген қаржы көзі негізінде бұрын­-соңды аса назарға ілікпеген мәселені халықаралық деңгейде ортақ талқыға тастап, оны шешу жолдарын қарастыруға ден қойдық. «New world foundation» қоғамдық бірлестігі мен «Coca­ cola» брендінің жобаға қолдау көрсетуде үлесі зор. Әрине, бұл тек бастамасы ғана. Бас қосудың бірінші сессиясында ауқымды мәселенің бір тармағы ғана сөз болды. Яғни халықаралық эксперттер мен бірлестіктерден құралған ортақ пікір алмасу алаңын құру қажеттігіне басымдық берілді. Аталған жоба Тегеран конвенциясы аясында Каспий теңізінің табиғи ресурстарын тиімді пайдалану және қоршаған ортаны қорғау, экологиялық қауіпсізді­гін қамтамасыз ету бойынша бекітілген хаттаманың негізінде іске асуда. Өз басым бұрын Маңғыстау өңірінің экологиялық мәселелері жөнінде халықаралық зерттеулермен жете таныстым. Десек те бүгінгі күнге дейін теңіз суының ластану деңгейін нақты бағамдау өте қиын. Себебі су айдынының тазалығын бақылайтын арнайы мониторингтік жүйе жасақталмаған. Бүгінгі бас қосуға теңіз қайраңынан мұнай барлаушы компания өкілдері де атсалысып отыр. Әрине, бәріміз бірлесе теңіз ластануына қатысты мәселелерді жүйелі шешуге жұмыстанамыз деген ойдамын», – дейді бас қосу модераторы, Тегеран конвенциясы уақытша секретариатының кеңесшісі Дэниель Никстоф.

Голрох ЖЕМЕНЕЙ