Әлеуметтік меди­циналық сақтандыру: кім қанша төлейді?

«Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» коммерциялық емес АҚ Маңғыстау филиалының директоры Бақыт Исмаханбетовпен «Әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы» заңға өзгеріс енгізілуіне байланысты сұхбаттасқан болатынбыз. - «Әлеуметтік меди­циналық сақтандыру тура­лы» заң 2015 жылы қабылданғалы бүгінге дейін осы заңға 2 рет өзгеріс енгізілді. Заң бойынша әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесін 2017 жылғы 1 шіл­деде енгізу керек болатын. Кейін оның нормасы сақталып, кірістері өзгертілді. 2017 жылғы 1 шілдеден бері барлық жұмыс берушілер өз жұмыскерлері үшін қаржы ауда­рып келеді. Жеке кәсіпкерлер (ЖК) де қарамағында жұмыскерлері бол­са, төлейді. ЖК-­лер 2018 жылғы 1 қарашаға дейін қорға қаржы аударып келді, ал қазір уақытша тоқтатылды. Тек жұмыс берушілер ғана қорға ақша аударып отыр. Сондай­-ақ жарна ставкалары да қайта қаралды. Бізде жарнаны мемлекет төлейтін азаматтар бар. Азаматтардың бұл тобы басын­да 12 еді, кейін 14 болды, енді 13 болып қалды. 2020 жылдан бастап бұл топтар үшін мемлекет тарапынан орташа еңбекақының 1,4 пайызын төлесе, 2022 жылға қарай ол 1,7­-ге жететін бо­лады. Ал жұмыс берушілер өз жұмыскерлері үшін 2020 және 2021 жылдары еңбекақының 2 пайызын, ал 2022 жылы 3 пайыз аударады. ЖК-­лер, шаруа қожалықтары 2020 жылдан төменгі еңбекақының 1,4­-нен 5 пайыз төлейді. Мысалы, төменгі еңбекақы мөлшері 42 мың 500 теңге десек, 1,4 көбейткенде 59 500 теңге болады. Оның 5 пайызы не бары 2975 теңге. – Бұл азаматтардың қалтасына ауыр тимей ме? – Қазір екінің бірінің қолында смартфон, ұялы телефон бар. Сонымен әлеуметтік желілерге кіреді, оның тарифіне төлейді, автокөлігін сақтандырады. Мұның барлығы ақша емес пе? Ал медициналық сақтандыру дегеніміз – ол денсаулық қой. Әркімнің өзінің, баласының, ата­-анасының денсаулығы. Денсаулықтан қымбат не бар, айтыңызшы? Оның үстіне азаматтардың 13 тобы үшін жарнаны мемлекет мойнына алып отыр, оның ақшасы бөлінді. Тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлемі аясында медициналық қызмет бұрынғыша көрсетіліп жатыр. Ауруханаға шұғыл жатқызу, жедел жәрдем, санитарлық авиация қызметі тегін, оның шығынын мемлекет көтереді. Апатқа тап болу мүмкіндігі басым болып тұрған бүгінгі техногенді заманда қызметтің бұл түрлерінің маңызы өте зор. Аурудың алдын алу үшін егу тегін, әлеуметтік маңызы бар аурулар да мемлекет есебінен емделеді. Диагностикасынан бастап барлық емі мемлекет мойнында. Әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйе­сін енгізумен қатар бірқатар проблемалар­дың беті ашылды. Мәселен, біздің арамызда өзін-­өзі қамтамасыз етіп жүрген азаматтар бар. Еш жерде ресми жұмыста жоқ, бірақ өз бетінше түрлі жұмыстарды атқарып, отба­сын асырап жүргендер аз емес екен. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың өзін-­өзі жұмыс­ пен қамтушылар үшін бірыңғай жиынтық төлем енгізуді тапсырғаны белгілі. Бірыңғай жиынтық төлемнің көлемі қала тұрғында­ры үшін 1 АЕК және ауыл тұрғындары үшін 0,5 АЕК. 2 525 теңге төлеген қалада тұратын қазақстандық айына аударымды бірден төрт бағыт бойынша жүргізеді. Олар жеке табыс салығы, БЗЖҚ­-дағы өз шотына зейнетақы жарнасын аудару, әлеуметтік сақтандыру мем­лекеттік қорына және міндетті медициналық сақтандыру қорына аударым жасайды. Бұл биылғы 1 қаңтардан басталды. Сөйтіп, өзін­-өзі жұмыспен қамтушылар ММС енгізіл­геннен кейін толық көлемде медициналық қамсыздандыруға қол жеткізеді. – Бүгінде ауырып жүрген адамдарға қиын болып кеткен сияқты. Емханаларда дәрігерге көрінетіндер кезегі әлі де аз емес, ал ауруханаға қабылдай бермейді. – Біз Кеңес дәуірінен үйреніп қалдық ауруханаға жатып емделуге. Әсіресе үлкен кісілеріміз солай. Алайда ол заман өтті. Оны мойындау керек және ауруханаға жатпау жағын қарастырған жөн. Өзіңіз ойлаңызшы, ауруханаға ем алам деп жатқан кісі қандай жағдайға тап болады? Айналаңда ыңырсу, жаны қиналған науқастың даусы қатты шығып жатады, жүйкесі сыр бере бастағандардың жағдайы басқа да түрлі жайттар адамға оң әсер бермейді. Керісінше, жазылып кетуге ке­сірі тиіп жатады. Түрлі бактериялар өз алды­на. Сондықтан ауруханаға тек қиын жағдай­да ғана жатуға мәжбүр болғанмен, өзі жүре алатын адамның үйде немесе күндізгі ста­ционарда ем алғаны дұрыс. Бүгінде күндізгі стационарда емдеуге көшіп жатыр емханалар. Биыл мұның нормативті құжаттары дайын­далып жатыр. Кадрларды дайындау, жабдық­тар сатып алу керек болады. Еліміз бойынша күндізгі стационардың тарифі де артады. Бұл медициналық ұйымдар үшін үлкен ынталан­дыру болмақ. Рас, учаскелік дәрігерлердің әр­ қайсысы күні кешеге дейін 2000–2500 адам қабылдайтын. Қазір бұл жүктеме жеңілдеп келеді. Жыл аяғына дейін 1700 адамға дейін төмендетуді көздеп отырмыз.

Валентина ҚОЗЫБАҚОВА