"Малдың терісі мен жүнін өткізуді де күн тәртібінен түсірмей келеміз"

"Аграрлық сектор экономиканың жаңа драйверіне айналу керек".

Елбасы Н.Назарбаевтың «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Жолдауынан

Әлемнің озық отыз елінің қатарынан қалмаймыз деп, өрелі өркениетке ұмтылған қазіргі тұста экономиканың бар саласы көштен қалмай, керуенін түзеуі тиіс. Әсіресе елдің ырзығы мен несібесін еселейтін ата кәсіп ауыл шаруашылығы саласы жаһандану жайлаған қоғамда жаңарып, жаңғыруы қажет. Бүгінде өндірісті өлкеміздің айдарынан жел естіруге өндіріс ошақтары ғана емес, агроөнеркәсіп кешені де қабілетті. Өйткені мемлекеттік қолдау мен қамқорлық агроөнеркәсіптің көкжиегін кеңейтіп, шаруашылықты ширата түсті. Ауылда ата кәсіптен қол үзбей, еңбек көркін қыздырып, төрт түлік малдың қамын күйттеп, күтімі мен бабын тауып отырған ірілі-ұсақты шаруа қожалықтардың барын көріп, естіп жүрміз. Десек те кей кезде ата-бабаларымыздың мал бағу тәжірибесінен тағылым алып, жолын жалғаған немесе көне кәсіптің көсегесін көгерткісі келетін ауылдағы ағайынға мемлекет тарапынан берілетін көмек пен қолдау туралы ақпараттар уақытында жетпей жатады. Осы мәселені басты бағдарға алып, облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Серік Қалдығұлмен сұхбаттасқан едік.

– Серік Сырымұлы, биыл асыл тұқымды мал шаруашылығын дамыту және жайылымды суландыру жайы қалай болмақ? Мемлекеттен берілетін көмектің көлемі қандай?

– Осы жылы асыл тұқымды мал шаруа­шылығын дамыту, мал шаруашылығының өнімділігін және өнім сапасын арттыруға жергілікті бюджеттен 50 млн. теңге бөлінді. Оның ішінде 33,4 млн. теңге асыл тұқымды мал шаруашылығын дамытуда тікелей шы­ғындарды субсидиялауға, 16,6 млн. теңге мал шаруашылығының өнімділігін және өнім сапасын арттыруды субсидиялауға бө­лінді. Осы жылы облысымызға 146 асыл тұ­қымды жылқы әкелінді. Несие және техно­логиялық жабдықтың, ауыл шаруашылығы малын сатып алудың лизингі, сондай-­ақ ауыл шаруашылығы техникасының лизингі бойын­ша сыйақы мөлшерлемелерін субсидиялау бағдарламасы бойынша 2018 жылы 5 қаржы институты («ҚазАгроҚаржы» АҚ, «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ, «Аграрлық кредиттік корпорация» АҚ, «Аты­рау Болашақ» ЖШС, «Маңғыстауагросервис» ЖШС) қатысуда. 2018 жылға 32,4 млн. теңге субсидиялық қаржы бөлінді. Қазіргі таңда бұл қаржының 3,6 млн. теңгесі игерілді.

Қазақстан Республикасында агроөнеркә­сіп кешенін дамытудың 2017–2021 жылдарға арналған бағдарламасында жайылымды су­ландыру мен шалғай жайылымдағы мал шаруашылығын дамытуға баса назар ауда­рылған. Бұл орайда Қазақстан Республика­сы Ауыл шаруашылығы министрлігінде бе­кітілген «Инвестициялық салымдар кезінде агроөнеркәсіптік кешен субъектісі шеккен шығыстардың бір бөлігін өтеу бойынша суб­сидиялау қағидасы» негізінде су көзіне сұра­ныс беруші мал шаруашылығы субъектісі­нің осы мақсатқа жұмсаған шығындарының 80%­-ы субсидия түрінде өтеледі. Биыл осы бағдарлама бойынша республикалық бюд­жеттен алдыңғы жылдарға қарағанда 3 есе, яғни 635 960,0 млн. теңге бөлінді. Мәселен, өткен жылы аймақта 59 құдық қазылса, биыл 60 құдықтан су көзін шығару жоспарланып отыр. Қағида талаптарына сәйкес субсидия беру тәртібі 2 бағытқа бөлінген. Қазіргі таңда 1 ­бағыт бойынша құжаттар қабылданып, қа­рау актісі жасақталуда. Егер өтініштер комис­сия отырысында қанағаттандырылған жағ­дайда мамыр айынан бастап субсидия беру жұмыстары басталады.

– Несібесін жерден терген егін шаруа­ларының қарекетіне қан жүгіртер қандай қауқар бар?

– Облысымызда биыл егін шаруашылығы саласында минералдық тыңайтқыштардың құ­нын арзандатуға 50 пайызға дейінгі көлемі жә­не ауыл шаруашылығы тауар өндірушілеріне су беру қызметінің құны субсидияланады. Осы жылы минералдық тыңайтқыштардың құнын 50 пайызға дейін арзандатуға 30,0 млн. теңге қаражат бөлінді. Маңғыстау облысының ауыл шаруашылығы басқармасы «Субсидиялана­тын тыңайтқыштардың (органикалық тыңайт­қыштарды қоспағанда) түрлерін және суб­сидиялардың нормаларын белгілеу туралы» облыс әкімдігінің қаулысын жасақтап, әділет департаментіне тіркеуге жолдады.

Сонымен қатар аталған субсидия түрлерін электронды жүйеге көшіру мақсатында Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінде биылғы жылдың 1 ақпанында өткен кеңестің хаттама­ сына сәйкес облыс әкімдіктеріне 2018 жылдың 1 шілдесіне дейінгі мерзімге minagro.kz веб­ порталында мемлекеттік жер кадастрының де­ректеріне сәйкес ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің ауыл шаруашылығы мақса­тына арналған (егістік) жерлерінің барлық алқабы бойынша алқаптардың электрондық картасын қалыптастыруға қатысты жұмысты аяқтауға тапсырма берілген. Бүгінгі таңда облыс бойынша 569 гектар суармалы жердің электрондық картасы жасақталды. Ауыл ша­руашылығы тауар өндірушілеріне су беру қыз­метінің құнын субсидиялауға 2018 жылға 15,0 млн. теңге қаражат қарастырылған.

– Біздің түбекте ата кәсіпті түлетуге қа­зынадан бөлінетін қаржының үлесі қан­дай?

– Агроөнеркәсіптік кешен субъектілерін қаржылық сауықтыру бағдарламасы бойынша «Бейнеу астық терминалы» ЖШС кредиттік міндеттемелеріне қаржы агенті болып табы­латын «ҚазАгро» ұлттық басқарушы холдин­гі» АҚ төлеу үшін 2017 жылы республикалық бюджеттен 274 632 млн. теңге субсидия қар­жысы бөлінді. Оның 273 959 474,67 мың теңге­сі игерілді. ҚР Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017–2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама­сы аясында шағын қалалар мен ауылдық елді мекендерде кәсіпкерлікті, оның ішінде ауыл шаруашылығы саласын дамыту мақсатын­ да басқармаға 2017 жылы республикалық бюджеттен 474 млн. теңге қаржы бөлініп, об­лыс әкімдігінің қаулысымен «Ауыл шаруа­шылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ 284,4 млн. теңге және «Аграрлық несие корпора­циясы» АҚ 189,6 млн. теңге бөлініп берілді. Осы екі қаржы ұйымының мәліметіне сәйкес бөлінген қаржы толықтай игеріліп, ауылдарда тұратын 130 азаматқа шағын несие беріліп, 219 адам жұмыспен қамтылды.

Аталған бағдарлама шеңберінде осы жыл­ға республикалық бюджеттен 490 251,0 млн. теңге бөлініп, қазіргі уақытта облыс әкім­дігінің қаулысымен сәуір айында «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қорына» 294 150 600 мың теңге және «Аграрлық несие корпорациясына» 196 100 400 мың теңге берілді. Аталған екі қаржы институты атал­мыш бағдарлама негізінде шағын несие беруді бастады. Сондай­-ақ республикалық бюджетті нақтылау кезінде осы бағдарлама бойынша тағы да қосымша 753 838,0 млн. теңге бөлініп, құжаттарды  жасақтау  жұмыстары жүргізілуде.

– Ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу саласына қандай қолдау бар?

– Өткен жылы ҚР Ауыл шаруашылығы ми­нистрлігі ауыл шаруашылығы өнімінің 9 түрін (сүт, ет, тері, жүн, майлы дақылдар, астық, жеміс­көкөніс, қант қызылшасы, картоп) қайта өңдеудің картасын жасады. Маңғыстау облысы бойынша картаға 5 сүт өңдеу зауыты («Ақтау сүт», «Бейнеу сүт за­уыты», «Берекет – Ф», «Жаңаөзен сүт зауы­ты», «Milina Food Production Company Ltd» ЖШС), ет өңдеу бойынша 2 шаруашылық («Қарағантүбек» және «Сенек» ЖШС) және жүн өңдеу бойынша 1 кәсіпорын («Сенек» ЖШС) енгізілді.

Қазақстан Республикасының Агроөнеркә­сіп кешенін дамытудың 2017–2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында облысымызда ауыл шаруашылығы саласын­ да 2017–2019 жылдарға 14 инвестициялық жобаны жүзеге асыру жоспарланған. Оның ішінде 4 жоба өткен жылы іске қосылды. Атап айтсақ, Маңғыстау ауданының Сай­өтес ауылында «Нақхан» шаруа қожалығы жылына 36 тонна қымыз өндіру цехын іске қосты. Қымыз құю құрал-­жабдығы ауыл ша­руашылығы басқармасына қарасты «Маң­ғыстауагросервис» ЖШС арқылы лизингке берілді. Инвестиция құны 58 млн. теңгені құрап, 6 жұмыс орны құрылды. Бұл цех өткен жылы 40 тонна қымыз өндірген. Екінші жоба да – қымыз өндіру цехы. Қарақия ауданындағы «Сенек» ЖШС қуаттылығы жылына 10 тон­на болатын қымыз өндіру цехын ашып, 10 адамды жұмыспен қамтыды. Келесі жобамыз - Түпқараған ауданында жылына 650 тонна құтыға құйылып шығарылатын түйе сүтін өндіретін зауыт. «WDOS Agargan» ЖШС-­ның жаңа бастамасына құйылған инвестиция 600,0 млн. теңгені құрайды. Биыл жоспарланған қуатында жұмыс жасауды мақсат еткен зауыт­та 20 адам жұмыс жасайды. Сонымен қатар өткен жылы «Ақтау теңіз­ сауда порты» арна­йы экономикалық аймағында сыйымдылығы 1321 тонна болатын көкөніс сақтау қоймасы­ның құрылысы аяқталды. Бұл нысанның жал­пы құны 294,0 млн.теңге болса, оның ішінде құрал­жабдықтар сатып алуға жұмсалатын 114,0 млн.теңгесін «ҚазАгроҚаржы» АҚ ар­қылы қаржыландырылды. Бұл қойма биыл өз жұмысын бастап, 15 адамды еңбекпен қам­тыды.

ТАҒЫ ОҚЫҢЫЗ: Мал союдың да жолы бар

Қазақстан Республикасының Агроөнеркәсіп кешенін дамытудың 2017–2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясын­ да облыстың ауыл шаруашылығы саласында 2017–2019 жылдарға 14 инвестициялық жоба жоспарланған. Осы жылға жоспарланған жоба­лардың ішінде алғашқы болып Мұнайлы ауда­нында жылына 1000 тонна өнім беретін, жаңа инновациялық технологиямен жабдықталған жылыжай ашылды. Алдағы уақытта Қара­қия ауданындағы «Сенек» ЖШС базасында «Өзенмұнайгаз» АҚ демеушілігімен жылына 50 тонна қияр шығаратын жылыжай, Мұнай­лы ауданының Басқұдық ауылында сыйымды­лығы 5000 тонна көкөніс сақтау қоймасы және көтерме-­тарату орталығы пайдалануға беріледі. Сонымен қатар Ақшұқыр ауылын­ да жеке кәсіпкер «Бүркітбаев» жұмыс жасап тұрған жылыжай кешенін кеңейтуді көздесе, Мұнайлы ауданында сыйымдылығы 15000 тонналық түйіршікті жем өндіретін зауыт салу жоспарланып отыр. Сөйтіп, облыста 109 жаңа жұмыс орны ашылады. Биылға жоспарланған жобалардың инвестициялық құны 3,8 млрд. теңгені құрайды.

– Қазіргі ауыл шаруашылығындағы ахуалды бір­-екі ауыз сөзбен түйіндеп, әңгіме­ңізді қорытындыласаңыз?

– Қыстан аман-­есен шыққан төрт түлік мал төлдеп жатыр. Қыс мезгілінде жем-­шөп қоры жеткілікті болды. Бұл – өткен жылдың күзіндегі жұмыстың нәтижесі. Мал төлдету науқаны аяқталып қалды. Шамамен 80%-­дай мал төлдеді. Алдағы шілде айында санақ жүргізіледі. Өткен жыл­мен салыстырғанда 20% ша­масында өсім болады деп жоспарлап отырмыз. Ауыл шаруашылығында мәселе де жоқ емес. Облыс әкімі Ералы Лұқпанұлының өзі ауылдарға барғанда да, біздің басқарма да шаруаларға берілетін көмекті түсіндіріп, құлағдар етіп жүрміз. Біздің басқарма арнайы кесте бойынша ауыл­ауылды аралап, ақпаратты халыққа кеңінен жеткізуге жұмыстанып жатыр. Су көзін ашуға, құдық қазуға сұраныс та, субсидия да арта түсті.

Қазір жазда қырға көшіп, ойды қыс мезгіліне сақтау мәселесі өзекті болып тұр. Облыстағы кейбір ірі шаруашылықтар өз күштерімен Үстіртке көшіп жатыр. Бұл жағдай қаржыны, техниканы талап етеді. Аудан әкімдерімен осы жағдайды реттеуге жұмыстану үстіндеміз. Сонымен қатар малдың терісін, жүнін өткізуді де күн тәртібінен түсірмей келеміз. Жүнді қырқуға кететін шығын мен бағасы ақталмайды. Облысымызда тек түйе жүніне ғана сұраныс бар. Бүгінде Атыраудағы зауытқа тері мен жүн өткізуге келіссөз жүргізудеміз. Біз жергілікті бюджеттен қолдау көрсету үшін тетігін, жолын ойластырамыз.

Айта кететін жайт, «Нұр капитал» жобасы­на облыстан енген 200 жобаның 20%­-ы ауыл шаруашылығы саласына бағытталған. Біз республикада 500 мың бас төрт түлік малдан өнген өнімінің көрсеткіші бойынша алдыңғы көштен көріндік. Осы бағыттан таймай, ата кәсіптің көшін өрге сүйреуге жұмыла жұмыс­ танамыз.

– Сұхбатыңызға рахмет! ШАРУАЛАРҒА ШАРАПАТ:

• «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ мәліметінше, Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017–2021 жылдарға арналған бағдарлама­сы аясында шағын несиелеу үшін қорға 294,2 млн. теңге бөлінген.
• Бұл бағдарламаға жұмыссыз азамат­тар, өзін­өзі еңбекпен қамтыған азаматтар, жеке кәсіпкерлер мен шаруа қожалықтары, ауыл шаруашылығы кооперативтеріне және олардың мүшелеріне арналған.
• Несиелеу талаптарына сәйкес несие «Игі­лік», «Егінжай», «Кәсіпкер» бағдарламалары бойынша 4 млн. теңгеге дейін, «Ынтымақ» бағдарламасы бойынша техникамен құрал­-жабдықтар алуға ауыл шаруашылық коопера­тивтеріне 10 млн. теңгеге дейін беріледі.
• Аталған бағдарламаға қатысқысы келе­тін азаматтар аудандық жұмыспен қамту орталықтарына барып тіркелуі қажет. Егер жаңадан кәсіп ашам десе, олар «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлік палатасы арқылы «Бизнес бастау» немесе басқа да кәсіпкерлік негіз­дері оқу­курстарын оқып, сертификат алула­ры қажет. Жұмыс жасап тұрған, кәсіптерін кеңейткісі келетін жеке кәсіпкерлер немесе шаруа иелеріне оқу­курстарынан өту маңызды емес. Бірақ олардан жаңа жұмыс орнын ашу талап етіледі.
• Несие «Игілік» бағдарламасы бойынша 78 айға, «Егінжай» бағдарламасы бойынша 36 айға, «Кәсіпкер» бағдарламасы бойынша 60 айға, «Ынтымақ» бағдарламасы бойынша 78 айға беріледі. Несие сыйақысының жылдық пайызы – 6%.
• Өткен жылы аталған қор облыстағы 145 тұрғынға 517,2 млн.теңге несие бөлді. Беріл­ген несиенің 80%-­ы, яғни 416,7 млн.теңгесі ауыл шаруашылығы саласына берілді.
• Несие алып, өз кәсібін ашам деген азамат­тар аудандық жұмыспен қамту орталықтарына, «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының филиалдарына немесе «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қорына» хабарласуларына болады.

Мекенжайы:  Ақтау  қаласы, 16­ш/а, «Қайсар» БО, 2­-қабат. Байл.тел: 30 ­43 ­42,  30­ 43­45.

Фарида МҰҢАЛҚЫЗЫ