Жобалар жақсы, ал қаражат тапшы...

Жоғарғы мемлекеттік билікте баяулап та болса қалыптасқан жүйені жаңғырту процестері жүріп жатқан қазіргі өтпелі кезеңде елдің әлеуметтік жағдайын түзеу, тыныштығы мен тұрақтылығын сақтау басты мәселеге айналғаны шындық. Әділеттілікке қол жеткізу үшін саяси-әлеуметтік өзгерістерді қалайтын қоғамдағы наразылықтар күш алғанын тағы жасыра алмаймыз. Ел Президенті Қ.Тоқаевтың бастамасымен құрылған Ұлттық қоғамдық сенім кеңесі халық пен билік арасындағы көпір қызметін атқарып, келісім мен ашық диалогті дамытады деп сенім артуда бұқара халық. Құрамы жаңартылған қоғамдық кеңестерде де халықтың үні естілсе деген үміт бар. Кешегі сәрсенбі күні өткен облыстық қоғамдық ке­ңес отырысының күн тәр­тібінде қаралған бір ғана мәселе бо­йынша аймақ басшысы С.Трұмов облыстың әлеуметтік­экономика­лық дамуы мен қоғамдық-­саяси жағдайы, шешімін күт­кен бірқатар мәселелері және алдағы жоспарлары жайында есеп берді. Құралбек Келжанов басқаратын қоғамдық кеңес отырысына қа­тысқан оның 29 мүше­сімен қатар, облыстағы бірқатар басқармалар мен департамент басшы­лары, БАҚ өкілдері жи­налды. Кеңес төрағасы об­лыс әкімінің қызметіне сәттілік тілеп, сөз кезегін ұсынды. Облыс әкімінің еркін түрде бір сағатта баяндап шыққан есебінен жиналғандар өңірдегі нақты ахуалдың жай-­күйін білді, мәселелердің мәнісіне қанықты. Бұрынғы әдетте желпініп айты­латын жетістіктерден гөрі жаңа әкім түйткілді мәселелер жайы­на көбірек назар аударды, барды бар деп, жоқты жоқ деп ашығына көшті. Мемлекеттік бағдарламалар бойынша жұмыстар жүйелі жүргізілуде. Ішкі жалпы өнімнің (3 трлн. 600 млрд. теңге) тоқсан пайызға жуығы мұнай­-газ саласымен бай­ланысты облыста өндіріс көлемі тиісті деңгейге шыға алмай отыр­ғанын айтқан әкім, жыл аяғына дейін жағдайды түзетуге күш салатындығын жеткізді. Инвестиция тарту бойынша да нәти­желер (8 айдағы көрсеткіш – 83%) көңіл көншітпейді. «Дегенмен 9 айда оның көлемін 93%-­ға жеткі­зетін мүмкіндіктер бар», – деді ол. Құрылыс жұмыстарының көлемі жалпы республика аймақтары бойынша алдыңғы орындарда болғанымен, былтырғы жыл­мен салыстырғанда қарқыны төмендеген (8 айда – 74%). Тұрғын үй құрылысы бойынша 7000­-дай жаңа пәтерді пайдалануға беру міндеті тұр. Сондай-­ақ облыс әкімі ауыл шаруашылығы, шағын және орта бизнесті құраушы кәсіпкерлік сала­сы, мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыру, бюджет қаржысын қысқарту және тиімді пайдалану, ауыз су, жол салу және жөндеу, ту­ризм, еркін экономикалық аймақ, Жаңаөзен қаласын кешенді дамы­ту жоспары жайында жеке­-жеке тоқталып өтті. Соның ішінде ауыз су мәселесі өзекті болып тұр. МАЭК кәсіпорны (тәулігіне 50 мың текше метр) мен «Каспий» су тұшыту зауытының (20 мың текше метр) өндірген ауыз су көлемі жеткіліксіз. Биылғы жазда жаңадан ауылішілік су құ­бырлары тартылған Мұнайлы ауда­ны мен Ақшұқыр, Сайын ауылда­рына су жетпей қалуы байқалды. Бұл мәселені шешу бағытында Қаражанбастан тәулігіне 17 мың текше метр су өндіретін зауыт құ­рылысы жүріп жатса, «Каспий» су тұшыту зауытының қуатын артты­ру бойынша жұмыстар қолға алы­на бастаған. Дегенмен жоспарда тұрған Құрықтан және Кендірлі­ден әрқайсысы тәулігіне 50 мың текше метр су шығаратын зауыттар салу жобалары жүзеге аспайынша мәселе түбегейлі шешімін таппай­тыны мәлім болды. Облыста соңғы төрт жылдан бері бюджет кірісін толықтыру деңгейі көздеген межеге жетпей келеді. Бұл өз кезегін­де бюджет тапшылығын (19 млрд. теңге) туында­тып, бірқатар жобалар­дың қысқаруына (6 млрд. теңге) себеп болуда. Рес­публикалық бюджеттен қосымша бөлінетін 7 млрд. теңгені есептемегенде та­ғы сонша қаражатты қысқарту керек. Сондықтан жоспар­-жобасы дайын біраз жұмыстарды бюджет тапшылығына байланысты кейін­ге ығыстыруға тура келеді. Әрине, одан әлеуметтік маңызы бар сала­лар зардап шекпейтін болады, деп нақтылады С.Трұмов. 2012–2020 жылдарға арналған Жаңаөзен қаласын дамытудың кешенді жоспарын жүзеге асыру бойынша 45 млрд. теңге игеріл­ген. Осы қаланың мәселесі Үкімет үйінде өткен арнайы жиында да қаралған. Тұрғындар саны 150 мыңнан асып кеткен, соның ішінде еңбекке қабілетті жастағылардың саны 77 мың адамды құрайтын қала халқын жұмыспен қамту өткір проблема болып тұр. Қала құраушы негізгі «Өзенмұнайгаз» компаниясы мен сервистік қызмет көрсетуші кәсіпорындарда 15 мың адам жұмыс істейді. Мұнай өндірісі мен басқа салалардағы жұмысшылардың жалақы мөлше­рінің үлкен айырмашылығы да әлеуметтік теңсіздікті тудырады. Жағдайды жеңілдету үшін Кен­дірліден елді мекен салу тура­лы Үкіметке ұсыныс енгізіліп, Құрықтан газ өңдеу зауытын ашу, тұрғындарды жоспарлы түрде Ақтауға көшіру үшін бес жылда жаңа 10 мың пәтер салу сияқты шараларды іске асыру көзделіп отырғаны белгілі болды. Қала тұрғындарын солтүстік өңірлерге көшіру жобасының іске асуы мардымсыз: 2016  жылдан бері ол жаққа 16 отбасы көшсе, 6 от­басы кейін көшіп келген. Көшіп барушыларды қолдау үшін бір кезекті көтерме ақы мөлшерін ұлғайту, жерсінгенше жеңілдіктер қарастыру жөнінде ой­ұсыныстар айтылды. – «Кем-­кетігіміз жоқ, жағдайдың бәрі түзу» десек қателесерміз. Сондықтан барлық жағдайды анық біліп, ашық талқылап, мәселені шешу үшін бірігіп жұмыстануы­мыз керек», – деп түйіндеді сөзін облыс әкімі. Кейін қоғамдық кеңес мүшелері тарапынан МАЭК кәсіпорны та­рифтерінің көтерілу себебін анық­тау үшін халықаралық талаптарға сай қаржылық және техникалық аудит жүргізу, мемлекеттік орган­дардың арыз-­шағымдарды қарау және қызмет көрсету сапасы, денсаулық сақтау, білім беру, эко­логия, ауыл шаруашылығы, туризм мен инфрақұрылымды дамыту мә­селелеріне қатысты сауалдар қо­йылды. Аймақ басшысы барлық сұрақтардың нақты жауабын беріп, кейбір күрмеулі мәселелерді шешу бойынша өз ой­-пікірлерін ортаға салды.

Мұрат ЖЕТЕКБАЙ