Маңғыстау күресінің тарихында 1 олимпиада жүлдегері, 5 әлем чемпионы шыққан

©

Күрес – қазақ халқының ұлттық генетикасына сіңген спорт. Тарихқа көз салсақ, тұлпардың құлағында ойнаған, жаугершілік заманда ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен елі мен жерін қорғаған батыр бабаларымыздың ұрыстағы іс-қимылдары ұрпаққа үлгі болғанын білеміз. Білекті де жүректі бабалардың бүгінгі ұрпағы аталар аманат еткен бейбіт заманның шаршы алаңында жеңістің туын талайғы рет желбіретті де. Баршаға мәлім, Балуан Шолақ бабамыз, Қажымұқан атамыз, қазақ тарихындағы алғашқы олимпиада чемпиондары Жақсылық пен Шәміл ағаларымыз, КСРО-ның жеті дүркін чемпионы, Еуропа, әлем чемпионы, олимпиада ойындарының жүлдегері Дәулет Тұрлыханов, олимпиада чемпионы Юрий Мельниченко, әлем чемпионы Бахтияр Байсейтов, олимпиада ойындарының күміс жүлдегері Нұрбақыт Теңізбаев сынды атақты палуандарымыздың ізбасарларын дайындау – бүгінгі ел азаматтарының парызы болса керек.

Маңғыстау облысының күрес тарихына көз жүгіртсек, әлемдік ареналарда топ жарып Қазақстан Республикасының қоржынына көптеген медальдар салып, же­ңіске жеткен спортшыларымыз аз емес. Жеңімпаз палуандарымыздың ішінде 5 олимпиада ойындарына қатысушылар, 1 олимпиада ойын­дарының жүлдегері, 5 әлем чем­пионаты, 5 азия ойындарының, 23 Еуропа және Азия чемпионат­ тарының, 3 Азия кубоктары ме­далінің иегерлері бар. Олардың есімі өлке спорты тарихына алтын әріптермен жазылары сөзсіз.

Бүгінгі таңда елімізде салауатты өмір салтын бұқаралық деңгейге көтеріп, насихаттауға мемлекеттік деңгейде көңіл бөлініп отыр. Осы орайда Маңғыстау облыстық грек­-рим, еркін және әйелдер күрес федерациясы аймақтағы аталмыш спорт түрінің өркендеуіне мүдделі.

Кішкене тарихқа ше­гініс жасасақ, 2014 жылдың 12 наурызын­да Қазақстан Респуб­ликасы грек-­рим, еркін және әйелдер күрес фе­дерациясының кезек­тен тыс конференциясы өтті.  Айтулы жиынға ҚР Ұлттық олимпиа­ да комитетінің төрағасы Темірхан Досмұхамбетов, ҚР Дене шынықтыру және спорт істері жөнін­дегі агенттігінің төраға­сы Тастанбек Есентаев, спорттық жекпе­жек жә­не күш қолданылатын спорт түрлері конфедера­циясының бас директоры Сәкен Мұсайбеков, атақ­ты палуандар олимпиа­да чемпионы Жақсылық Үшкемпіров, олимпиада ойындарының жүлдегері Дәулет Тұрлыханов, соны­мен қатар облыстық федерация басшылары мен ұлттық құрама командаларының бас бапкерлері қатысып, федерацияның жаңа президентін сайлады. Сол күннен бастап «ҚазМұнайГаз»ҰК» АҚ басқарма төрағасы Сауат Мыңбаев – ҚР федерациясының жаңа президенті болып тағайындалды.

Осы жылдың маусым айында Маңғыстау облысына іссапармен келген ҚР грек-­рим, еркін және әйелдер күрес федерациясының вице-­президенті Бауыржан Ос­панов «Маңғыстаумұнайгаз» АБ бас директоры Бақыт Иманбаев­ты облыстық күрес федерация­сы президенттігіне тағайындап, активпен таныстырған болатын. Міне, дәл осы кезеңнен бері ай­мақтық федерацияның атқарушы комитетінің құрамы қайта жа­сақталып, өңірдегі басты пробле­малар айқындалып, оны шешу жолдарының жоспары дайындал­ды.

Тыңнан түзілген жұмыс жоспа­рына сәйкес федерация өз жұ­мысын қарқынды бастағанын атап өткен жөн. 2014­-2017 ж.ж. мердігерлер тарапынан 79 миллион теңгеге жуық қаржы демеу­шілік көздері арқылы федерация жұмысын жетілдіруге тартылды.

Айта кетер жайт, бұған дейін грек-­рим, еркін және әйелдер күрес түрлері бойынша үйірмелер Ақтау мен Жаңаөзен қалаларында ғана жұмыс жасап келді. Жаңа жоспарға сәйкес күрес түрлерінен облысқа қарасты барлық аудан орталықтарында үйірмелер ашыл­ды. Күрес маманы тапшылығы бар Түпқараған ауданы да бұл бағытта өз бапкерінің келуін күтуде.

Күрес мамандарының тәжі­рибесін шыңдап, деңгейін арт­тыру бағытында Қазақстанға белгілі жаттықтырушылар және шет елдерден арнайы мамандар шақырылып, жергілікті спорт­ шылар көк кілем үстіндегі білік­ тілікті көтере түсті. Атап айтар болсақ, Павлодар облысынан кә­сіби деңгейдегі жаттықтырушы Қайролла Жанмурзин, Оңтүстік Қазақстан облысынан әлем чем­пионатының күміс жүлдегері Ай­сұлтан Байзақов және әлем чем­пионатының 2 дүркін жүлдегері, көрші Беларусь мемлекетінің жат­тықтырушысы Довлет Мамедов сынды спорт саласындағы салмағы басым мамандар облыстың күрес оғландарын дайындау үстінде.

Бапкерлердің өмірбаянын тарқатып айтар болсақ, Довлет Мамедов – ұлты түрікмен, халықаралық дәрежедегі спорт шебері. 1994 жы­лы АҚШ-­тың Чикаго қаласында өткен Кадеттер арасындағы әлем чемпионатының  қола  жүлдеге­рі, 1996 жылы Польшаның Вроц­лав қаласында өткен жастар ара­сындағы әлем чемпионатының қола жүлдегері, 1997 жылы Батыс Азия чемпионатының қола жүлдегері болды. 2010­-2012 жылдары Тү­рікменстан Республикасының жастар құрама командасының бас бапкері қызметін атқарған. Осы уақыт аралығында әлем чемпио­натының қола жүлдегерін, Азия чемпионатының күміс жүлде­ герлерін тағайындаған. Ал Ай­сұлтан Байзақов – халықаралық дәрежедегі спорт шебері. 2010 жылы Будапешт қаласында өткен кадеттер арасындағы әлем чем­пионатының күміс жүлдегері атан­ ды.

Бүгінгі күнге дейін жүйелі түр­де жасалған жұмыс нәтижесінде федерация облысымыздағы кү­рес түрлерін бұқаралық деңгей­ге жеткізді. Салыстырмалы түрде атап өтсек,  күрес  үйірмелері 2014 жылы өз жұмысын 25 жат­ тықтырушымен бастаса, 2017 жы­лы жаттықтырушы қатары 40-­қа жетті. Сонымен қатар үйірмеге қатысушы жасөспірімдер мен жас­тардың қатары да артып келеді. 2014 жылы жалпы барлық күрес түрлері бойынша 953 жеткіншек қатысса, 2017 жылы шамамен 1 702 жас спортшыға көбейді.

Материалдық-­техникалық база­ны нығайту бағытында да бірқатар маңызды жұмыстар атқарылды. 2014 жылдың қыркүйек айында­ғы жағдаймен салыстырғанда, 2017 жылы Маңғыстау, Қарақия, Бейнеу аудандарында жаттықты­ру залдары күрес маттарымен төсейтін кілемдермен толықтай жабдықталды. 2014 жылы 5 спорт­ залда 7 күрес кілемі болса, ал 2017 жылы спортзалдардың артқаны байқалады. 15 спортзал 22 күрес кілемімен қамтылды.

Ағымдағы жылдың наурыз айын­да 33-­шағынау­данда жаңа спорт кешені іске қосылды. Бұл кешен­ де грек-­рим, еркін және әйелдер күрес түрлері үшін арнайы 4 стандарттық кі­лем сиятын орын берілген. Сонымен қатар Мұнайлы ауданы, Атамекен елді ме­ кенінде жеке кәсіпкердің демеушілігімен жаңа спорт зал іске қосылды.  Қазір­ гі кезде аталмыш спорт залда облыстық спорт бас­қармасымен бірге күрес түрлерінен үйірмелер ашу бойынша жұмыстар қолға алынған.

Қазақстан  Республика­сы Президенті Н.Ә.На­зарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдар­ламасы аясында облыстық күрес федерациясы облыстық ғылыми­ практикалық дене тәрбиесі орталығымен бірлесіп Қазақстан тарихында грек­рим және еркін күрес түрлері бойынша палуандар дайындау үшін мектеп, колледж және университет қабырғаларынан қосымша күрес сабақтарын ашу жұмыстарын жүргізіп келеді.

Қазіргі кезде грек-­рим, еркін және әйелдер күресі бойынша облыстың барлық аудандарында өзіндік тәжірибе мен үлгі қалып­ тасты. Маңғыстауда республика көлемінде көзге түсерлік палуан­дар мектебі бой көрсете бастады. Басты мақсатымыз – осы спорт саласында әлем, Азия және олим­пиада жүлдегерлері мен чемпи­ондарын дайындап шығу. Әрине, әлемдік деңгейдегі күрескерлерді әзірлеу бір жылда емес, бәлкім, бірнеше жылда төгілер еңбек пен тәжірибенің нәтижесінде келетіні, жеңістің жолы жеңіл берілмейті­ні белгілі дүние. Әрі бұл – қомақ­ты қаражатты қажет ететін талабы тегеурінді, жауапкершілігі жоғары мәселе.

Осындай үлкен арманды көзде­ген федерация палуандарымыз­дың баптық деңгейі мен сапалы дайындығын жасау үшін ауқымды жоспардан ауытқымай, жаттығуды әлсіретпей, уақытты тәжірибе жи­нап, біліктілікті шыңдауға жұм­сауды жөн санайды.

Облыстағы күрес саласын да­мытуда  қордаланған  мәселелер де аз емес. Арнайы күрес түрлері (грек­-рим, еркін және әйелдер кү­ресі) үшін мемлекет тарапынан қаржыландыру өз шешімін тапса, бұл бағытта әкімдік тарапынан мемлекеттік мекеме құрылса деген тілегіміз бар.

Келер жылдың мамыр айының 4­6 аралығында облыс әкімінің бас­тамасымен олимпиада чемпионы Жақсылық Үшкемпіров атындағы халықаралық турнир өткізу қолға алынуда. Аталмыш турнир аясын­да Мұнайлы ауданы, Атамекен ел­ді мекенінен арнайы бөлінген жер теліміне инвестиция тарту арқы­лы мемлекеттік жекеменшік әріп­тестік аясында спорт кешенінің ірге тасын қалауға және оған Ж. Үш­кемпіровтің атын беру рәсімін ұйымдастыруды ұсынамыз. Спорт кешенінің жобалық-­сметалық құ­жаты дайын, жобаның  құны  – 250 млн теңге.

Жылдар бойы арман­-мақсаты­мызға айналған спорт саласын­дағы бұл мәселелер оң шешімін тауып, өз арнасына түскен кезде Маңғыстау  облысының  грек­-рим, еркін және әйелдер күресі тарихының жаңа беті ашылып, жаңа дәуірі басталарына үлкен сенім білдіремін.

Төл тарихымызбен тамырлас күрес түрлерін бұқаралық дең­гейде дамытуға атсалысу – әр азаматтың абыройлы міндеті. Ал палуандарымыздың жеңісті сәтте­ріне куә болу – баршамыздың кө­кейіміздегі асқақ арман. Ендеше, арманымыздың ақиқатқа айналуы­на атсалысуға асығайық, ағайын!

Н.ЖАЛИМОВ,

облыстық грек-­рим,

еркін және әйелдер күрес федерациясының атқарушы директоры

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.