Еске алды қуғындалған құрбандарды

Біздің қазақ, яғни ата-бабаларымыз қайғы мен қасіреті мол зұлмат замандардың қиыншылықтарын көп көрді. Сталиндік нәубет пен голощекиндік геноцид қазақ халқының басынан ауыр күндер мен  ашаршылықтың тауқыметін арылтпады. Елдің қолындағы малын алып, маңдайын сыпырып, көзі ашық, көкірегі ояу, санасы сергек жандарды итжеккенге айдап, ату жазасына кесіп, көздерін жойды. Көпшілік ата- бабаларымыз қара басының қамы үшін емес, алдарында айдаған үйір- үйір жылқы, отар-отар малы үшін емес, шыбын жаны үшін, артындағы ұрпақтарының аман қалуы үшін туған жер топырағын тәркілеп, шетелдерге қоныс аударуға мәжбүр болды. Себебі тұқымдарына тұз себіліп, көктей қурайтынына көздері әбден жетті. Асыра сілтеу мен халықтың қолындағы малдарын тартып алу салдарынан 1932-1933 жылдары Қазақстанда ашаршылықтан бір жарым миллион адам көз жұмды. 600 мыңға жуығы алыс-жақын шетелдерге көшіп кетті. Сөйтіп, қазақ 2 миллионнан астам қандастарынан айырылды. Егер сталиндік нәубет жасалмағанда, әлгі 2 миллион қандасымыздан айы­рылмас  едік.  Сол 2 миллион қазақ атылып, қамалып, қуғын­-сүргінге ұшырап, жазықсыз жапа шекпегенде осы күндері 20 миллиондық межені бағындыра алмай, әлекке түсіп жүрмеген болар едік. Кім біледі, 30­-40 миллионды иектеп қалар ма едік? Бұл қасірет халқымыздың жаралы жүрегінен өшпей, 89 жылға дейін ұмытылмай, қазақтың есінде мәңгілік сақталып қалмас еді. Әлгі КСРО деген алып империя 70 жыл өмір сүріп, ыдырамаса, жабулы қазан жабулы күйінде қала берер ме еді, қайтер еді? Әйте­уір Тәуелсіздік орнап, ертедегі әруақты да батыр бабаларымыздың ғасырлар бойы аңса­ған армандарының орындалуына бағыт алды. Оның қызығын көру біздің маңдайымызға бұйырды. Бұл да – біздің замандастарымызға Алланың берген бағасыз сыйы. Сондықтан оның қадірін білу – бүгінгі әрбір қазақ бала­сының парызы мен қарызы. Осы аталар аманатын ардақтауға арналған тәуелсіз елімізде көптеген игілікті істер жү­зеге асырылуда. Бұйырса, әлі де талай істер атқарылатыны күмәнсіз. Солардың бірі – 1997 жылдың «Қуғын­-сүргін құрбандарын еске алу жылы» болып белгіленуі. Осындай себептерге байланысты саяси қуғын-­сүргін құрбандары­на арнап Жаңаөзен қаласында ескерткіш пен аллея жасалған. Осы ескерткішке өткен жылы 3-­4 миллион теңгедей қаржы жұмсалып, қайта жасақталып, жаңғыртылды. Әдеттегідей, 31 мамыр күнгі еске алу осы ескерткіш аллеяда қуғын­-сүргін құрбанда­рының рухына бағыштап құран оқумен бас­талды. Шаһар басшысынан бастап қала бел­сенділері, ардагерлер мен депутаттар гүл қойып, өлі рухтарға тағзым етті. Қала әкімі Әділбек Дауылбаев ата-­баба­ларымыздың найзаның ұшымен, білектің ұшымен келген Тәуелсіздіктің қадірін білу­ге үндеді. Әсіресе сол ата­-бабаларымыздың қайсар да қайратты табандылығын, қасиетті де қастерлі есімдерін естен шығармай, жас­тар арасында үздіксіз насихаттай берудің маңыздылығына тоқталды. «Қуғын­-сүргін құрбандары мен сол замандарда зардап шек­кен ата-­әжелердің, әке­-шешелердің бүгінгі ұрпақтары – сіздерсіздер. Осынау зұлмат за­мандарда ата­бабалары қиыншылықтар мен қиянаттарға ұшырамаған бүгінде ешбір қазақ отбасы жоқ шығар. Сондықтан 31 мамыр – Қуғын-­сүргін құрбандарын еске алу күні әрбір қазақ отбасында аса маңызды. Тіпті қазақ емес, сол кездері кең­-байтақ қазақ жеріне мәжбүрлі қоныс аударып келген басқа ұлт өкілдеріне де, олардың ұрпақтарына да осы қаралы күн – ортақ», – деді қала әкімі сөзінің қорытындысында.

Мұратбай ҰЛЫҚПАН