Өтемақы алғандар болашағы не болмақ?

©

Әлқисса. Осыдан біршама уақыт бұрын болған әңгіме-тұғын. Бір танысым елімізде орныққан шетелдік ірі компаниялардың бірінде жұмыс жасаған еді. Артынша, аталмыш компания жұмысын күрт тоқтатып, жұмысшыларын босатуға мәжбүр болып қалған. Жұмыс берушілер қарамағындағыларын жинап үлкен жиналыс өткізеді. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні де осы. Танысым бастаған бірқатар азаматтарға компания басшылығы 5 айлық жалақысын ұсынып, атқарған еңбектеріне алғыс білдірсе керек.

Әңгіме барысы олардың еңбекті қалай бағалайтыны туралы сөзбен басталып, үлгі болатын дүние екен деген оймен түйінделген-ді...

Дүниежүзін дүрліктір­ген бұл дүрбелең ши­кізат  арқылы  күн  көріп отырған елдер үшін ерекше ауыр болғаны сөзсіз. Ұлттық валютаға жасалған соққы, шетелдік тауар мен өнімдер бағасының асқақтауы осының айғақ көрінісі болды емес пе? Десе де ұтымды экономика­лық жобалар, тиімді инвестици­ялар мен сындарлы саясаттың арқасында алапат дағдарыстың ба­тпандай жүгі елге бата қоймады...

Алайда айбалтасы талайдың та­мырын үзген бұл экономикалық сілкіністің салдары толық емделді деу асылық. Ел тұрақтылығының негізгі тірегі – мұнай бағасының күрт төмендеуі ұлттық компа­ниялардың ұпайын кеміткенін көзі қарақты оқырман айтқызбай білген. Сөзіміздің дәйегі болсын статистиканың тілінде сөйлеп көрелік. Жалқыдан жалпыға ауы­сып көрсек. Мысал ретінде жарты ғасырлық тарихы бар «Мұнай­телеком» компаниясының 2017 жылғы кірісі 2,5 миллиард теңге, ал шығыны 3,9 миллиард теңгені құраған. Таза шығын бір жарым миллиардқа жеткен. Дәл осы есепке сүйенсек жалпы ұлттық компаниялар соңғы 5 жыл ішінде 8 млрд. теңгеге жуық шығынға ұшыраған. Аталмыш қаражат­тың 80 пайызы – жұмысшылар жалақысы.

Егер осы бағытта жүре беретін болса ұлттық компаниялардың тақырға отыратынын көру үшін экономист болудың қажеті ша­малы. Әлімсақтан аян дүние. Ен­дігі кезек тығырықтан шығатын жолға келеді. Деректерге сүйен­сек соңғы бес жыл ішінде әлем бойынша 100 мыңнан астам мұ­найшы жұмыстан айырылған екен. Ал олардың жағдайы екінші кезекке қалдырылған. Сонда ұлт экономикасының бірегей тірегіне айналған ұлттық мұнай компания­лары қайтпек?

Маңғыстау өңірінде мұнай­шыларға арнайы қарастырылған «5/50» бағдарламасын дүйім жұрт естіп, елең ете қалғаны жасырын емес. Атының өзі жұрт назарын аударған бағдарлама аясында бір­шама игі істер атқарылды.

Ел экономикасының негізгі бөлігін құрайтын мұнай бағасы әлемдік нарықта құбылып тұр­ған уақытта өндіруші компания­лардың табысынан шығыны асып кеткені айдан анық.

Негізге алсақ жұмысшылар қа­тарын азайту – жұмыс берушілер үшін ең ақырғы қадамы. Бұл еріккеннің ермегі  емес  екенін біз бен сіз жақсы түсінгеніміз абзал. Десе де жұмысшыларды жұмыстан шығару – әркез оны елемеу деген сөз емес. Ары тартсаң өгіз өледі, бері тартсаң арба сынадының кері болған қиын мәселенің қисыны табылды де­уге толық негіз бар. Ол – «5/50» бағдарламасы.

Толығырақ тарқататын болсақ, аталмыш бағдарлама аясында жұмыстан босатылған мұнайшы алдағы бес жылдық табысының тұп­тура 50 пайыз жалақысын алатын болады. Мысал ретінде айтсақ, аталмыш жоба бойынша өткен 2017 жылы 84 адам жұмыс орнын босатып, олардың өтемі ретінде 750 миллион теңге қаржы бөлінген. Қисапқа салып қарасақ адам басына 9 миллион теңгеден шығады. Аталмыш қаражатпен қатар экс­мұнайшылар сенімді серіктестер арқасында жалақысы төмен жаңа жұмысқа орналас­тырылған.

Ағымдағы жылда отандық мұ­най компаниялары жоба мүдде­сіне 1 миллиард 600 мың теңге қаржы қарастырған. Осылайша жұмыссыз қалған мұнайшылар қамсыз қалмай, қомақты қолдауға ие болмақ.

Р.САҒЫНДЫҚОВ

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.