Қоғамдық көліктердегі жолақы қымбаттай ма?

©

Ақтау қаласы әкімдігінің мәжіліс залында қоғамдық кеңестің кезекті отырысы өтті. Қоғамдық кеңес күн тәртібінде тұрған жер салығының мөлшеріне және тұрғын үймен қамтудың мөлшері мен ретін анықтауға өзгерістер енгізу туралы, қалалық қоғамдық көліктердегі жолақысы мәселесін талқылап,  қалалық мәслихаттың жиырмасыншы сессиясының қарауына жіберілді.

Қалалық мәслихаттың 2016 жылғы 21 қазандағы «Ақтау қаласында тұрғын үй  көмегін көрсетудің мөлшері мен тәртібін айқындау туралы» шешіміне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы баяндаманы қалалық жұмыспен қамту және әлеуметтік мәселелер бөлімінің басшысы Гүлнар Қайырлиева жасады. Қазақстан Рес­публикасының Үкіметімен 2009 жылдың 30 желтоқсанында «Тұрғын үй көмегін көрсету туралы» заңына бірнеше өзгерістер мен то­лықтырулар енгізілген еді. Осы заң жобасына сай болу үшін Ақтау қаласында да баспана­ мен қамтуға өзгерістер енген. Бұл талқылау­ды қажет етпейтін мәселе болғандықтан қо­ғамдық кеңес мүшелері бірауыздан қалалық мәслихаттың қарауына жіберді.

Қоғамдық кеңестің талқылауына түсіп, дау тудырған мәселе – қалалық қоғамдық көлік­тердегі жолақы құнын өсіру болды.

«2018 жылдың маусым айынан бастап жолаушыларды тасымалдайтын 3 жауапкер­шілігі шектеулі серіктестіктен арыз келді. Олар жолақы құнын көтеруді сұрап отыр», – деп бастады баяндамасын Ақтау қалалық жолаушылар көлігі және автомобильдер жол­дары мемлекеттік мекемесінің бас маманы Бексұлтан Шалабаев.

Олардың айтуынша, қаладағы жолақы құ­нын өсіруге бірнеше фактор себеп болып отыр. Олар – бүгінгі нарықтағы жанар-­жағармай ба­ғасының тұрақсыз өсуі, қосалқы бөлшектер мен сервистік қызмет көрсетудің қымбаттауы, жаңа автокөліктер бағасының жоғарылауы. Осы себепті тасымалдаушылардың жүріс шығыны ақталмайды. Осылайша шаһардағы жолаушы тасымалдаушылар қоғамдық кө­ліктегі жолақы құнын 50 теңгеден 70 теңгеге жоғарылатуды сұрап отыр.

Қалалық жолаушылар көлігі және авто­мобильдер жолдары мемлекеттік мекемесі Көлік және коммуникациялар министрлігінің 2011 жылғы 13 қазандағы «Тұрақты мар­шруттар бойынша жолаушылар мен багаж тасымалдау жөніндегі қызмет көрсетулер кезіндегі тариф көтеруді бекіту туралы»  №614/2 заңнамасын негізге алып отыр. Онда тұрақты  маршруттарда  жолаушылардың жол жүру құны оларға байланысты баға факторлары бойынша отын және жағармай мате­риалдарының, автошиналар мен аккумулятор, қосалқы бөлшектерінің қымбаттауы тасымал­даушылардың нақты шығыны 10 пайыздан артық көтерілген кезде түзетіледі, яғни жол жүру ақысы қайта қаралады делінген.

Мекеме мамандары арнайы сараптама да жүргізіпті. Бексұлтан Шалабаевтың айтуын­ша, қаладан Маңғышлақ елді мекеніне қа­тынайтын №105 маршруттың тарифі 95 теңге. Осы бағытта қатынайтын 20 автобус бар. Маршруттың ұзындығы 28 шақырым. Бір ав­тобус күніне 5 айналым жасайды. Ал қала ішіндегі №3 маршрут жолының ұзындығы 28 шақырым. Бірақ оның тарифі 50 теңге. Желіге 23  автобус шығады әрі бір автобус күніне 6 айналым жасайды. Қала ішінде жүретін автобустың шығыны көп, табысы аз.

Өзге өңірлермен салыстырғанда қоғамдық көліктердегі ең төмен баға да Ақтауда екен. Мысалы Орал, Петропавл, Қостанай, Өскемен, Семей, Қарағандыда жолақысы 80 теңге. Ал Ақтөбе мен Павлодарда жол жүру құны 60 теңге, оны 80 теңгеге көтеруді жоспарлап отыр. Алматыда жолақысы 80 теңге болса, оны да жақын арада 100 теңгеге арттырады. Қызылорда мен Астанада қоғамдық кө­ліктегі билет құны 90 теңге.

Сондай-­ақ қалада тегін жүретін тұр­ғындар 10 категорияға бөлінген. ҰОС мен тыл ардагерлері, I, II топтағы мүгедектер, «Алтын алқа» және «Күміс алқа» иегерлері қоғамдық көліктерде тегін жүреді. Қалада II топтағы мүгедектер саны көп, ресми есеп бойынша олардың саны 3 мыңға жуықтайды. 7 мен 15 жас аралығындағы балалар жолақының жартысын төлейді.

Жолаушылар тасымалымен айна­лысатын кәсіпкерлер тек баға мәсе­лесінен қиындық көріп отырған жоқ. Жолаушылар автобусында қыз­мет көрсететін жүргізушілер мен жолсеріктерді табу, кадр мәселесін реттеу де күрмеуі көп мәселеге ай­налған.

Шығынның ақталмауы, кадр мәсе­лесінің дұрыс реттелмеуі салдарынан жыл сайын қаладағы маршрут саны да азайып келеді. Мысалы, 2009 жылы қала ішінде түрлі бағыт бойынша 9 маршрут қатынаған болса, қазір 6 маршрут қана бар.

Шаһарымыздағы жолаушылар тасы­малындағы тағы бір олқылық – ескі ав­тобустар. Оларды ауыстыру үшін де қомақты қаражат керек.

Табыстың аздығына байланысты қо­ғамдық көлік тасымалдаушыларын еліміздегі екінші деңгейлі банктер қаржыландырғысы келмейді. Өйткені қоғамдық көліктерге ар­налған автобустардың бағасы қымбат.

Осы кезде қоғамдық кеңес мүшелерінің пікірталасы мен толассыз сауалдары бас­талды. «Жолақы құны артса қаладағы ескі автобустардың орнына қанша жаңа көлік сатып алынады?», «Жаңа автобустарды сатып алуға қаржы жете ме?», «Жаңа автобустар қай кезде келеді?», «Ол отынның қандай түрін қажет етеді?»

Қазір қаладағы жолаушылар автобусы жаңа автобустарға ауыстырылып жатыр. Қала ішінде жүретін №3 маршрутта 10, №2 мар­шрутта 8 жаңа DEO маркалы автобус бар. Алайда қалада әлі күнге дейін тозығы жеткен автобустардың бар екені жасырын емес. Жол­ ақысын  70 теңгеге  көтерген  жағдайда құны 37 миллион тұратын 20 автобусты қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары мемлекеттік мекемесі «СПК Каспий» мекемесі арқылы сатып алуға ниетті. Осылайша келер көктемге дейін қаладағы ескі қоғамдық көліктер жаңасына ауыстырылуы мүмкін.

Бүкіл ел бойынша қоғамдық көліктердің 75 пайызы стандартқа сай келмейді. Ескірген автобустарды 3 жылдың ішінде жаңасына ауыстыру керек. Елордада өткен алқалы жиында осындай тапсырма берілген. Ол үшін арнайы бағдарлама да жасақталған. Арнайы бағдарлама арқылы тасымалдаушылар авто­бустарды несиеге алады. Бағдарламаның өзін­дік талаптары да жоқ емес. Сатып алынатын автобус отандық өнім болуы керек әрі жалпы соманың 15% алдын ала төлемін жасау ке­рек.

Қалалық тасымалдаушылар Семей­ден өндірілетін автобусқа тоқтап­ты. Ондағы автобустың ең арзаны 37 миллион теңге тұрады. Біздің қалаға 20 автобус керек десек, 740 миллион теңгенің 15% пайызын төлеу де оңай шаруа емес.

Қоғамдық кеңес мүшелері әрі­-бері ойла­нып, қала үшін маңызды мәселені қалалық мәслихаттың жиырмасыншы сессиясының қарауына жіберді.

Тойгүл НҰРЖАНҚЫЗЫ

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.