Зұлмат жылдарын ешқашан ұмытпауға тиіспіз

©

Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаевтың тікелей қолдауымен 1997 жылдан бастап «31 мамыр – Саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алу күні» болып ресми түрде бекітілген болатын.

Елбасының бұл бастамасы зұлмат жылдары қырғынға ұшыраған жандардың есімдерін тарих бетінде мәңгілік қалдыру мақсатында қолға алынған баянды іс еді. Сол жылдан бастап құрбандарға арнап жер-жерде ескерткіштер орнатылып, олардың жатқан жерлерін іздестіру жұмыстары жүйелі түрде жүргізіліп келеді. Тарих бетінде қастерлі күн саналатын 31 мамыр жыл сайын еске алу күні ретінде тұрақты түрде аталуда. Елдігіміздің, патриоттығымыздың, отансүйгіштігіміздің белгісін айқындайтын бұл қастерлі күнді жиірек насихаттап, еске түсіру, зұлмат жылдардың қалдырған сабағын елдің болашақ иелері – бүгінгі жастарға үйрету – аға ұрпақтың парызы. Осы арада Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстанның мақсаты – өзіне жау табу емес, болғанды болғанындай шынайы білу. Біздің мақсатымыз – жау іздеу емес, болған қасіретті ұмытпау, нақты тарихты білу, оны жазып қалдыру және біздің тұқым-жұрағаттарымыз білу үшін еске алып отыру. Біз әлдекімді немесе тарихты кінәлағымыз келмейді. Біз тек шындықты білгіміз келеді», – дегенінен өткеннің ащы сабағын біле жүріп, келешекке ойлы қадамдар жасау ниетінде екенін толық аңғарамыз.

Енді тарихта «Зұлмат жылдар» деп аталған кезеңдердің азалы цифрларына орын берейік (қасіретті жылдардағы алапатты ешкім ешқашан ұмытпауы тиіс):

• 1921-1922 жылдардағы аштық кезінде 1 млн. 700 мың адам қаза тапты.
• 1932-1933 жылдары 2 млн. 200 мың адам ашаршылықтан көз жұмды.
• 1920-1930 жылдар аралығында аштықтан, кәмпескелеуден, қуғын-сүргіннен қазақтар 4 млн.-ға жуық адамынан айырылды.
• Ашаршылық жылдары Ғ.Ысқақов, І.Қабылов, Ж.Арыстанов, Ғ.Тоғжанов, Б.Айбасов, О.Жандосов сынды зиялылар 1933 жылдың 24 ақпанында Сталинге елдің ауыр халі баяндалған, тарихта «Алтаудың хаты» деген атпен әйгіленген хатты жолдаған. Осы хатта: «808 мың қазақ шаруашылығынан, яғни 4 млн. 800 мың адамнан 1932 жылдың көктемінде 450 мың қазақ шаруашылығы, 2 млн. 25 мың ғана қазақ қалды» деп атап көрсеткен.
• Репрессия жылдары тарихшылардың мәліметі бойынша, 1937-1938 жылдары советтік Қазақстанда 118 мың адам сотталған. Олардың 25 мыңына ату жазасы кесілген.
• 1937-38 жылдары 135 мың қазақ интеллигенциясы саяси репрессия зобалаңының құрбаны болып атылды.
• КСРО Жоғарғы соты әскери коллегиясының Алматы қаласында 1938 жылы ақпан-наурыз айларында өткен көшпелі сессиясының азалы сыр шертетін қаралы тізімін жүйелей келгенде аталып отырған жылдың 25 ақпанынан 13 наурызына дейінгі аралықта 631 адамның атылғаны анықталды. Жендеттер күн сайын орта есеппен 43 адамды атып отырған.
• Ленин мен Сталиннің билігі кезінде контрреволюциялық әрекетте айыпталып, 3 777 380 адам сотталып, олардың ішінен 642 980 адам өлім жазасына кесілді.
• 2 369 220 адам 25 жылдан төмен мерзімге түрмелер мен лагерь-колонияларға қамалды.
• 776 180 адам жер аударылып, қуғын-сүргінге ұшырады.
• Контрреволюциялық әрекетте айыпталғандардан 2 900 380 адам соттан тыс жазаланып, жапа шекті...

Міне, айрандай ұйып отырған қазақ еліне зұлмат жылдары қаншама қайғы мен қасірет әкелді. Қуғын-сүргін, ату, түрмеге қамаудың салдарынан қаншама адам зардап шекті, ажал құшты. Туған жерінен бас сауғалап, алыс-жақын өзге елдерге барып паналаған қандастарымыз қаншама?!. Бірақ көрер күніміз, атар таңымыз бар екен, сол қыршындардың көз жасы бүгінде тәуелсіздіктің арайлы ақ таңына жеткізді. Бұған тәубе дейміз. Енді азат еліміздің аспанын қара бұлт шалмасын, еліміздің көгінде көк байрағымыз мәңгі желбірей берсін!

Д.ХАНСҰЛТАН

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.