Жолдастың жорық жолдары

Фашистік Германияның тұтқиылдан соққан дауыл өртін тұншықтыру үшін әскер қатарына Маңғыстаудан жүздеген жауынгерлер 1942 жылдың басында шақырылды. Солардың бірі – аға лейтенанттық әскери атақпен оралған Жолдас Әлмұратов болатын. 1942 жылдың 9 қаңтарында Шевченко аудандық әскери комиссариаты арқылы әскер қатарына алынады. Баутиннен «Дағыстан», «Түрікменстан» кемелерімен осы аттанғандар арасында маңғыстаулықтардан Бисенбі Әріпұлы, Жауынбай Дүйсенбаев, Хабиболла Сүйінбаев, Сейілхан Әбілханов, Т.Телбаев т.б. жүздеген азаматтар болды.

Бұлардың бірқатары Орал қала­сында жасақтала бастаған 152­ атқыштар бригадасына жіберіле­ді. Бригада 3 ай бойы Тула облысына таяу Иваново ормандарында әскери тактикалық дайындықтан өткеннен кейін 22 ақпанда әскери ант беріп, жауынгерлік алғашқы тапсырмалар жүктелді. Әскери дайындық кезінде Жолдас 357-­атқыштар дивизиясының командирлік курсында оқып, «кіші лейтенант» әскери атағын алып, өзінің әскер бригадасының құрамында взвод ко­мандирі болып, жаудың Астрахань­Кизляр бағытындағы екпінді шабуылына қарсы соғыс қимылдарына, кейін екі жақтан да адам шығыны болған Астрахань облы­сына таяу Қалмақтың Халхута елді меке­ні үшін қанды шайқасқа қатысады. Ста­линград майданы жеңіспен аяқталғаннан кейін 357­атқыштар дивизиясы Москва қорғанысының Савелово стансасындағы теміржол бойын қорғауға жіберіледі. Бұл маңда да күні­түні жаудың шабуылы мігір бермейді. Адам шығынының көп болуына байланысты дивизия қайтадан Сібірдегі әскери округ пен 152-­атқыштар бригадасы­нан қайтадан толықтырылады. Қайта жа­сақталған 312­дивизияда әртүрлі ұлт өкіл­ дері: 4460 орыс, 3556 қазақ, 150 татар, 86 өзбек және тағы басқа ұлт өкілдері болды. Дивизия негізінен Ақтөбе қаласында жа­сақталуына байланысты Ақтөбеден – 6654, Гурьевтен – 691, Оралдан – 1700 т.б. Дивизияға Москваның Подольск ауданы­ның аумағын қорғау жүктелді.

1942 жылдың қыркүйек айында 312-­ат­қыштар дивизиясының 82­-атқыштар полкі құрамында гвардия лейтенанты Ж.Әлмұ­ратов 08.1944 ж. қанды шайқастың бірінде басынан ауыр жараланып, №2950 әскери госпиталінде бір ай емделіп, Ленинград майданының 85­-гвардиялық атқыштар ди­визиясының 249-­атқыштар полкінде взвод командирі ретінде Батыс Лутц, Шығыс Лутц өзендері маңындағы ұрыстарға қатысады.

1944 ж. 13 қазанда 3­-Прибалтика май­данының Рига қаласында бекінген неміс­тердің мықты теңіз әскери бекінісі үшін соғыста 249-­гвардиялық атқыштар пол­кі құрамындағы минометтік взводтың айрықша ерлігімен көзге түскен Ж.Әл­мұратовтың взводына Бас қолбасшы, Армия генералдары Масленников пен Еременконың алғыс хаты беріліп, жауын­герлердің көпшілігі үкіметтің наградала­рына  ұсынылды.  1945  жылдың нау­рыз айында Ленинград әскери округі офицерлерінің білім көтеру курсында оқып, командалық құрамның запастағы офицер, аға лейтенант әскери атағы беріліп 1945 ж. 11 қарашада елге қайтарылады.

Ұлы Отан соғысындағы Жолдас Әл­мұратовтың еңбектері бағаланып «Қызыл жұлдыз» (16.08.1944) орденімен, «Ер­лігі үшін» (1943), «Москваны қорғағаны үшін» (1943), «Ленинградты қорғағаны үшін» (1944), «1941­-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысында Германияны жеңгені үшін» (05.1945) медальдарымен және Бас қолбасшының 4 мәрте алғыс хатымен марапатталған.

Майданнан оралған жауынгерлердің алда­рында зор міндеттер тұрды. Олар тек соғыс­тан бүлінген, тұралаған халық шаруашылы­ғын қалпына келтірумен ғана емес, елде ырыс молшылығын жасау, елдің әлеуметтік жағ­дайын арттыру болды. Соғыста шыңдалған ұрпақ осы міндеттерді орындауға жұдырық­тай жұмыла кірісті.

1945 жылдың аяғына дейін жауынгерлік сапта болған Жолдас аға елге оралғаннан кейін өзінің әскери қызметін жастарға әскери дайындық сабағы арқылы Шахта орта, Шет­пе орталау мектептерінде оқушыларға үй­ретумен еңбек етті. 1948–1963 ж.ж. Таушық поселкелік Советінің хатшысы, Қызан, Ти­ген ауылдық кеңестерінің төрағасы, Екпінді колхозының басқарма төрағасы, «Қызыл таң» колхозы басқармасы төрағасының орынбасары, «Жаңа жол» колхозында ферма басқарушысы, «Октябрьдің 40 жылдығы» колхозы мен Куйбышев атындағы совхозын­ да есепші, Жыңғылды ауылында жинақ кас­са меңгерушісі, өмірінің соңғы жылдарында Шетпе арнаулы шаруашылық мекемесінде зоотехник-­дайындаушы сияқты жауапты қыз­меттерін атқарды.

Бұл азаматтың еңбек жолын саралап қа­рағанда өлкенің барлық өңірлерінде еңбек етіп, ауданның халық шаруашылығын да­мытуда  елеулі  еңбек  еткенін  аңғарамыз. Ел үшін қызмет ету – асыл мұрат. 1942 жылдан Коммунистік партияның мүшесі, 1948–1965 ж.ж. үздіксіз поселкелік, ауылдық кеңестердің депутаты болып сайланған Жол­дас ағаның саналы еңбек жолындағы мінсіз қызметтері бағаланып «Ерлік еңбегі үшін», «В.И.Лениннің туғанына 100 жыл толу құрметіне» (1970) және Ұлы Жеңістің ме­рейтойлық медальдарымен марапатталған. Майдангер, офицер Жолдас Әлмұратов 1984 ж. дүниеден озды. Жолдасы Жәкес екеуі 3 ұл, 2 қыз тәрбиелеп өсірген. Олардың бар­лығы да арнаулы орта, жоғары білім алып өздерінің мамандықтары бойынша халық шаруашылығының әртүрлі салаларында ең­бек етеді. Үлкен ұлы Тұрар да әке жолымен ұзақ жылдары кеңестік жүйедегі жұмыстарда еңбек етті. Қазір дүниеден озғанмен оның да бала­шағасы бар. Жолдасы Оңай ата­-ене жо­лын берік ұстанып, Әлмұратовтар әулетінің шаңырағын биік ұстап отыр.

Қазақстанның құрметті журналисі, тарихшы Жұмабай Доспанов Ұлы Отан соғысы тақырыбын біраз жыл бойы зерттеп, 12 мыңға жуық қазақ офицерлерінің деректерін жинап 25 томдық материалды баспаға ұсынған болатын. Аман­шылық болса бұл еңбек Ұлы Жеңістің 75 жылдығы қарсаңында оқырман қолына ти­мек. Енді осы еңбекке маңғыстаулық офицерлердің енген, енбегені ол жағы бізге бел­гісіз.

Халық әрдайым өзінің батыр ұлдарын, тұғыры биік азаматтарын есіне алып, өмірдің талай «тар жол-­тайғақ кешу» кезеңдерін бас­тан кешірген аға ұрпақтың саналы өмір жол­дарын алдарына бағдар етеді.

Қойлыбай ҚАРАЖАНҰЛЫ, ҚР Журналистер одағының мүшесі, халық ағарту ісінің озық қызметкері, Маңғыстау  ауданының  құрметті азаматы

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.