Бұл қалада халық шебері Ідірейіс Серікбаевтің де қолтаңбасы бар

©

«Туған жерге, оның мәдениеті мен салт-дәстүрлеріне айрықша іңкәрлікпен атсалысу – шынайы патриотизмнің маңызды көріністерінің бірі...»

Н.НАЗАРБАЕВ («Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласынан)

Форт-Шевченко қаласының оңтүстік шығыс бөлігі Бөгет аталады. Қалаға беттеген ас- фальт жолдың сол қапталында шағын ғана әсем үй тұр. Назар аударып, зейін қоя қараған кісі бұл үйден бірқатар сыр аңғарғандай болады. Жалғас екі үйдің біреуі шатырлы, екіншісі жай ғана жабылған. Бірақ ақ тастан ойып, бұрап жасалған бағаналары, қабырғалардың жоғарғы бетінің бір тектес өрнектері, тұрғын үйлерге жалғас тау тасынан салынған қоражәйдің қисынды қалануы, бәрі-бәрі бұл үйдің нағыз шебер қолынан шыққандығын байқатады.

Иә, бұл үй - халық шебері Ідірейіс Серікбаевтікі. Ол осы үйді 1954 жылы 73 жасында салып, он бір жыл тұрған. Ідірейіс қария туралы Форт-Шевченко тұрғындары көп әңгімелейді. Осы қалада оның қолы тимеген құрылыс кемде-кем деседі. Ол еңбек жолын Октябрь революциясынан бұрын бастаған. Жастай жетім қалып, жалдамалы еңбекке араласады, осы өңірдегі саудагерлер мен кәсіп иелерінің қойма, дүкендерін салады. Қазіргі таңдағы 1927 жылғы Тарас Шевченкоға арнап орнатылған ескерткіш тұғыры да Ідірейіс атаның қолынан шыққан.

Үлкен кісілердің айтуы бойынша, көз алдымда қыран көз, қияқ мұрт, қыр мұрынды қапсағай қара торы кісі Ідірейіс бейнесі елестейді. Батыл, әзілқой Ідірейіс жаз бойы үй салумен айналысады екен. Құралдары – деңгейлік (су ағаш), балта, ара, қашау, түрпі, май қалақ, балға, ұңғы, метрлік, т.б. Ідекең балағын тізесіне дейін түріп, көйлегін мойнына байлап алып, қолы-қолына жұқпай тас қалайтын өте шапшаң адам болған. Таудың әрқилы тастарын балшықпен ұстатып, үй тұрғызғанда лақтырған тастары мүлт кетпей, қалаған жеріне барып, түп-түзу боп орныға қалады екен. Бесоқты тамы, Қаңға мектебі, Сисем-ата қорымындағы ескерткіштердің бірқатары, қала саябағындағы 1927 жылғы Тарас Шевченкоға арнап орнатылған ескерткіш тұғыры да, қаладағы көптеген үйлер - бәрі де Ідірейіс қолынан шыққан.

...Алған беттен қайтпайтын қайсар, тәуекелшіл Ідірейіс 1929 жылы Шүйлі шатқалындағы тұщы бұлаққа қызығып, сонда көшіп барады. Бұл кезде шатқалда шаруа күйттеген аз-кем қой, қозысы бар үш-төрт үй отырады.

Тас қалап, үй салып, там тұрғызған Ідірейістің де төрт-бес жандығы, бірер түйесі болса керек. Ідірейіс Мақашқаладағы ертеден таныс тасшы достарынан елу түп өрік шыбығын әкеліп, бұлақ маңын тегістеп, арық қазып, көшеттерді қадап тастайды. Су келер жерлерін ыңғайлап, атыздар жасайды. Көшеттердің отыз тоғызы көктейді. Бірақ көк желекке мал түсіп, тыным бермейді. Ідекең тау тасын қалап, шарбақ жасайды. Кейінірек, ертеден Маңғыстау жерінде өсетін тұт ағаштарының көшетін әкеліп отырғызады. Олардың біреуі ерекше биік болып өсіп, соның көлеңкесіне алты қанат киіз үйін тігіп отырған.

1940 жылы Ідірейіс көп жыл қоныс етіп, өз үйіндей боп кеткен әсем табиғат аясымен қоштасып, өрік бағын Шевченко атындағы колхозға табыс етіп, Форт-Шевченко қаласына көшеді. Ідекең қалаға келгесін қол қусырып, қарап отырмайды. Интернат балаларына арнап Сүрәлі деген жерге жүгері, тары, бидай егеді. Басқа да көптеген игілікті істер атқарады.

Ідірейіс Серікбаев 1965 жылы 84 жасында дүние салған. Зираты Жетібайдағы Мешітбай қорымында жатыр. Кереге тамын тұрғызған шәкірті – Мизамбай шебер.

ТАҒЫ ОҚЫҢЫЗ: Маңғыстауда жаңа тарихи-мәдени мұралар анықталды

Ідірейіс бағбан, халық шебері, оның қол таңбасы, маңдай тері мен зерделі ойының куәсі – Шүйлідегі шұрайлы бақ, Бөгеттегі бедерлі үй, қала, даладағы ғимараттар мен зираттар. Мұның бәрі де туған өлкесін шексіз сүйіп өткен қайсар адамның ізгі ісіне ізет, құрмет ететін біздің замандастарымызға, келешек ұрпаққа еңбек дәстүрін насихаттауда жарқын үлгі боларлық қасиетті іздер.

Бұл күндерде Форт-Шевченконы музей-қалаға айналдыру, туризм туралы көп айтылуда. Енді Ідірейіс ата бағы күтімге алынса, қалпына келтірілген үйі Маңғыстау қолөнер шеберлерінің музейіне айналса деген тілек бар.

Өйткені Ідекеңнен бұрын да, кейін де бұл түбекте халық шеберлері көп болған. Шебердің өз тұстары да аз емес. Олар туралы деректерді бір жерге жиыстыру, халыққа насихаттау – аса қажетті, игі іс.

Елбасының: «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласында туған жерге туыңды тік деген сөз бар. Осындай істі қолға алатын біздің түбекте қалталы азамат, патриот табылмай ма?! Әлде бізге Жұмабек Тәшеновтің табандылығы, Жұбанның жүрек жұтқандығы, Асқар Тоқпановтың айбаты, Бауыржан Момышұлының батылдығы керек болып тұр ма?!

Айгүл БАЛАБАЕВА