Бала жанының бағбаны

Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың "Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру" мақаласында мемлекет дамуының жаға идеологиялық тұғырнамасын ұсынылды. Біздің болашағымыз - балалар, жастар. Елбасының алға қойған мақсаттарының бірі де бірегейі ол - болашаққа бағдар. Елбасы: "Егер жаңғыру елдің ұлттық-рухани тамырынан нәр ала алмаса, ол адасуға бастайды» деді. Яғни балабақшадағы балапандарға рухани дамуды санасына сіңіре білсек, болашағымыздың бағыты дұрыс деп санаймын. Балалар кез келген ақпаратты бойына тез сіңіреді және жадында сақтайды. Бүгінгі жасап жатқан тірлігіміз – болашақтың жемісі.

1962 жылы сәуір айының басында Оң­түстік Қазақстан облысының Мыр­зашөл аймағындағы Мақтаарал ауданына қарасты Мырзакент (Сла­вянка) кеңшарының Жайлыбаев ауылында дүниеге келген Набат Амангелдіқызы Наурызбаеваның ата­бабасы осы Маңғыстау топыра­ғынан. Әкесі Амангелді мақта егіс­тігінде тракторшы, шешесі Зибаш фермада сауыншы болып жұмыс іс­тейтін Набат өз тумаластарымен бірге әжесінің бауырында өседі. Әжесі Сүйрік болса, тұрмыс тауқыметін көп көрген, атасы Диділ соғыста жүргенде Киров каналын қазысқан колхозшы екен. Жеңісті Будапешт қаласында қарсы алып, ауылға аман-­есен оралған майдангер Диділ Күшікбаев жарақат салдарынан көп ұзамай қайтыс болады. Жалғыз ұлын қайтсе жеткізем деп, ертеңнен кеш­ке дейін жер қазған жесір әйел көп ұзамай көзінен айрылып, үйде оты­рып қалады. Жалғызының жапыра­ғы жайылып 7 ұл, 4 қыз, 11 немере сүйген көкірегі ояу қария көбіне қыз немеренің үлкені Набатты жанына алып, батырлар жырын дауыстап оқытып қойып, тыңдап отыратын. Әжесінің қызы болып өскен Набат өз шешесін жеңеше деп атап кетеді.

Өзбекстанмен іргелес, орысы, қазағы, кәрісі, грегі бір үйдің бала­сындай тату тұратын, шағын ауыл­ да туып­-өскен Набат онжылдықты сол жерде аяқтап, 1980 жылы Жеті­сай қаласы, Ғани Мұратбаев атын­дағы педагогикалық училищенің «Мектепке дейінгі мекемедегі тәрбие» бөлімін бітіріп шығады. Осы оқу орнының жолдамасымен 1983 жылы Талдықорған қаласындағы І.Жансүгіров атындағы педагогика институтының «Мектепке дейінгі педагогика және психология» ма­мандығы бойынша 1988 жылы бі­тіріп шыққан Набат Амангелдіқызы алған білімімен шектеліп қалмай, Қазақ инженерлік-­гуманитарлық университетінің «Жалпы педагоги­ка және психология» мамандығына 2003 жылы сырттай түсіп, 2005 жы­лы аталған оқу орнын үздік диплом­ мен тәмамдайды.

Еңбек жолын 1983 жылы тәр­биешіліктен бастаған жас маман Жайлыбаев ауылындағы балабақ­шасында 2 жыл жұмыс жасай­ды. Мамандығы – педагог­-психо­лог болғандықтан өзі ұнататын жұмыстың қыр­сырын меңгеруге талпынады. Қызмет бабында өзін көрсете білген жас маман әуелі әдіскер, одан меңгерушілікке жо­ғарылайды. 1985 – 1988 жылдар аралығында 3 жыл балабақша бас­шысы қызметін атқарады. Одақ ыдыраған тұста көптеген балабақ­шалардағы жұмыс тоқтап, меке­мелер жабыла бастады. Сондық­тан оның екінші мамандық алып, мектепке баруына тура келді.

Балабақшаның жабылуына байла­нысты ең әуелі балаларды мектепке даярлау тобының мұғалімдігінен бастап, кейін мектеп мұғалімдігін де меңгеріп алады. 1988 жылдан 1990 жылға дейін Г.С.Титов атындағы ор­та мектепте бастауыш сынып мұға­лімі, 1990–1994 аралығында қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі болып сабақ береді. Бұлар ұқсас ма­мандық болғанмен әрқайсысы өз бе­тінше бір-­бір ғылым. Әдістемесінде біраз өзгешеліктер бар, бірақ Набат жаңа мамандықты тез игеріп алды. Мектепте түрлі сайыстарға қатысып, өзін көрсете жүріп, М.Әуезов атын­дағы университеттің «5–9 сынып­ тардағы қазақ тілі мен әдебиет пәнін оқыту әдістемесі» курсын бі­тіріп, Г.С.Титов атындағы мектеп­те оқу ісінің меңгерушісі қызметін 2007 жылға дейін атқарады. Адал еңбек әрқашан өз бағасын алады. Осы жылдардағы жетістіктерін ес­кере отырып, 2007 жылы Оңтүстік Қазақстан облыстық білім департа­менті оны «Білім саласында жеткен жетістіктері үшін» алғыс хатымен марапаттап, «Қазақстан Республика­сы Білім беру ісінің үздігі» белгісіне ұсынады. Өзіне артылған үлкен се­нім Набаттың бала тәрбиесі мен оқы­ту жұмысына деген жауапкершілігін бұрынғыдан да күшейте түседі.

«2007   жылы  жанұя  жағдайына байланысты Маңғыстауға көшерде шешем Зибаш та, енем Ибахан да қатты қиналды. Менің қастарында жүргенімді жақсы көрді. Кейін екеуі бір жылда қайтыс болып кет­ті. Қайын атам Байрам Наурызба­ев 2017 жылы қайтыс болды. Біз болсақ осы жердің дәмі тартып, атамекенімізге оралдық. Одан жа­ман болған жоқпыз. Қаншама жақсы адамдармен таныстық. Жеке кәсіп ашып, кәсіпкер болдық», – дейді ол. Жаңа аудан Мұнайлыға қоныс­ танғасын №1 мектепке бастауыш сынып мұғалімі болып жұмысқа орналасқан Набат Амангелдіқызы 2008­-2009 жылдар аралығында осы мектептің инновациялық жұмыстар жөніндегі, 2009 жылдан мектеп директорының оқу ісі жөніндегі (әдіскер) орынбасары қызметін ат­қарды.

Өнерге деген сүйіспеншілігі жоғары, жасынан сахна қойылымдарына қатысып жүретін, жаны нәзік Набат мектепте драмалық үйірмеге жетекшілік етеді. Қай іске кіріссе де, нәтиже шығара білетін іскер келіншек көп ұзамай өзі жетекшілік ететін топты түрлі сайыстарға қатыстырып, өнерлерін аудан, облыс жұртшылығына таныта бастайды. Оқушылардың талантты ұжымдарын анықтау мақсатында өткізілген «Қазақстанның жас та­ланттары» атты облыстық байқауда үйірме оқушылары ІІ жүлделі орынды жеңіп алып, алғыс хатпен мара­патталады. Осы жылы ҚР КҒА-­ның ІХ Маңғыстау облыстық ғылыми-­тә­жірибелік конференциясының алғыс хатымен марапатталады.

Жалпы баламен жұ­мыс жасау рақат. Олар періште ғой, айтқаныңды ұғып алып, өзіңе ай­тып беріп жатса, соған қуанасың. Әр баланың бойында белгілі бір затқа деген қызығушылық болады. Біз со­ны байқап, одан әрі жетілдіре білсек, түбінде сол баладан үлкен маман иесі, немесе белгілі қоғам қайратке­рі шығады деп ойлаймын»,– дейді Н.Наурызбаева.

Елбасының халықтың әлеуметтік жағдайын жақсартуды көздейтін Жолдауындағы өзекті мәселе елі­міздің болашағы мектепке дейінгі балаларға арналған «Балапан» бағ­дарламасы Набаттың ойына қозғау салып, өз мамандығына оралуына себеп болады. 2011 жылы «Лукойл» компаниясының Қазақстандағы ша­ғын кәсіпкерлерді қолдау мақсатын­дағы «Арай» бағдарламасы ауыл тұрғындарын кәсіпкерлікке тарта бастағанда қатты қуанды. Өзінің бизнес жоспарын жасақтап, «Арай» әлеуметтік әріптестігінің бағдар­ламасы жобалары байқауы жеңім­пазының сертификатына ие болып, 850 мың теңге қайтарымсыз несиеге қол жеткізеді. Бұл бағдарлама қаржы жағынан қысылып, өз кәсібін қалай бастауын білмей жүрген қолы қыс­қа адамдар үшін үлкен қолдау. Оған қосымша, Маңғыстау облыстық мик­рокредиттеу орталығының Мұнайлы аудандақ филиалынан 10% несиемен 6 млн. теңге қаражат алады. Қолына аз да болса қаражат тиген Набат ал­дына қойған мақсатын іске асыру үшін жекеменшік балабақша ашу жұмысына бірден кірісіп кетеді.

«Мынау – әуел баста өзімнің жекеменшік тұрғын үйім еді. Со­ның құжаттарын балабақша ре­тінде қайтадан рәсімдеп, іші­ сыртын балабақшаға сай қайта жасақтап, өз ісімді бастап кеттім. Қағаз­-құжаттарын жасақтау қиын­дық туғызғанмен, кездескен қиын­дықтардың бәрін жеңіп шығып, өз күшімізбен балабақша аштық. Арман орындалды. Халықтың бала­сын бағып, тәрбиелейтін болғасын барлығы талапқа сай болуы керек. Соның бәрін тиісті мамандардан үйрене жүріп, бірте­-бірте қалпына келтіріп, стандарттық талапқа сай жасақтадым. Балабақшаның іші­ сыртын бітіру – бір ғана шаруаның біткені. Енді, екінші бір күрделі шаруа кезек күтіп тұр еді. Бұл – балабақша мамандарын жинақтау. Кадрларды іріктеу де оңай болған жоқ. Кейбір мұғалім  мамандар­ ды курстан оқытып, балабақша тәрбиешісін даярладық. Ең алғаш Мұнайлы ауданы, Басқұдық село­сында жеке кәсіпкер ретінде 70 орындық «Арай» жекеменшік балабақшасы 2011 жылы қазан айында 12 қызметкер, 70 балдыр­ғанмен өз жұмысын бастады. Ме­кемеміз кеңейе келе мамандар толығып, 6 тәрбиеші, 3 тәрбиешінің көмекшісі, 2 аспаз, есепші, медбике, қоймашы, қарауыл, кәріз жүйесін жөндеуші т.б барлығы 20 адамға өсті. Қызметкерлердің айлық табы­сынан зейнетақы қорына тиісті па­йыздары құйылуда, кейбіреулері тұрмыстарын түзеу үшін банктен не­сие алып жатыр. Жұмыс уақыты да, жалақылары да мемлекеттік мекеме жұмысшыларымен бірдей.

Есеп құжаттарымызды облыс­тық қаржы бақылау бөлімінің қыз­меткерлері келіп тексеріп отырады. Біз өнім өндіруші кәсіпорын емес­піз, қызмет көрсету мекемесіміз. Түскен қаржыдан өкіметке 3% салық төлейміз. Есеп­-қисабыңды дұрыс жүргізіп, салығыңды уақытында тө­леп, жұмысыңды адал атқарсаң, кә­сіпкер болудың да қиын ештеңесі жоқ. Жалпы қазіргі заманда, біздің елімізде шағын кәсіпкерлікпен айналысам деген адамға жол ашық. Жалпы ауданның балабақшаны ба­қылайтын, осы салаға қатысы бар мекеме мамандары жеке кәсіпкер ретінде көмек сұрап барғандарға түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, қолдау көрсетуден аянған емес. Ба­лалар тәрбиеленетін жер болғасын, біз де барлығына – өрт қауіпсіздігі, санитарлық-тазалық, медициналық бақылау жағына баса назар аударып, талапқа сай болуға тырыстық. Жеке кәсіпкер ретінде отбасы жағдайы төмен, жартылай жетім балалардың бақшамызға тегін келуіне жағдай жасадық. Ондай балалар саны басында 8 еді, қазір 5-еу. Сонымен бірге бақшамызға бір отбасынан 2-3 бала келетін жас жанұяларға да көмек ретінде төлемақысы төмендетілген. Тәрбиешілердің балаларының тегін тәрбиеленуіне жағдай жасап отырмыз. Жалпы жеміс ағаштарын, гүл өсіргенді ұнатамын. Көшіп келгесін түрлі өсімдіктер өсіріп көрдім. Сонда байқағаным, Маңғыстау жеріне бір жылдық сәндік гүлдер жақсы өседі екен. Бала пәк, таза. Сондықтан мен олардан күш-қуат аламын. Балаларды өте жақсы көремін. Олар ойындағысын ашық айтады, ештеңені жасырмайды. Балалардың қасында жүрсең, өзің де жақсы көңіл-күйде жүресің.

Отағасым – Досжан Наурызбаев Жамбыл мелиоративтік оқу орнын бітірген, құрылыс, кәріз жүйелерінің білгір маманы. Жасыратыны жоқ, осы жұмыстың бір жағын алып жүрген сол кісі. Қызым – Ақжелен қаржы қызметкері, үлкен ұлым – Ғалымжан әскери қызметкер, кішісі Айтжан – әскери байланысшы. Жұмыстары ауыр, уақытпен са- наспай, күн-түн демей жүре береді. Немерелерім Абзал, Балсая, Диас, Диана, Сұлу, Нұрсаяларды қызықтап жүріп жатырмыз. Қазіргі таңда балабақша аумағын кеңейту және мектеп жасына дейінгі балаларға тәрбие мен білім беру саласының ең озық тәжірибесін енгізу мақсатында жұмыстанудамын. Ол үшін Мұнайлы аудандық жұмыспен қамту орталығынан 7,5%-бен 3 млн. теңге несие алдым. Шаруа істеймін, іс жүргіземін деп талпыныс білдірген адамдарға жергілікті басшылар қолдан келген көмектерін аяп жатқан жоқ. Азаматтардың бәріне рахмет! Тек кәсіпкер боламын деген адамның өзі белсенді болуы керек»,– дейді кәсіпкер.

Басшының сөзінің растығына балабақша ұжымының елеулі еңбегі үшін түрлі марапаттарға ие болғанын дәлелдейтін құжат – мақтау қағаздарды көріп көз жеткіздік. 2011 жылы «Кәсіпкерлік ынталылығы және қоғамдық белсенділігі үшін», «Кәсіпкерлерді дамыту қоры» сертификаттарына, «Маңғыстау жұлдыздары» фестивалінде қол жеткен табыстары және орындаушылық шеберлігі үшін», «Адал еңбегі және Басқұдық селолық округінің әлеуметтік-экономикалық дамуына қосқан үлесі үшін» алғыс хаттарына, аудандық «Ертегілер елінде» сайысында  ІІ  орынға, «Кішкентай Ханшайым» байқауында ІІІ орынға, аудандық «Білім ұясы: Ең үздік мек- тепке дейінгі ұйым педагогі – 2012» байқауында ІІІ орынға ие болған.

Балалардың бос уақытын қызықты, танымдық ойын-сабақтармен өткізу өз алдына, ертегі тыңдату, мультфильмдер тамашалатудың олардың тәрбиесі мен ой өрісін дамытуда үлкен орын алатыны белгілі. Сондықтан әуелден аудан көлеміндегі түрлі байқау, сайыстарда сахналық қойылымдарға қатысып, қабілетті әртіс атанып жүрген Набат өз балабақшасында шағын қуыршақ театрын ашып, балалармен жұмыс жүргізіп отыр. Біз тәрбиеленушілермен бірге «Мыстан кемпірді алдаған қыздар» деген ертегіні тамашаладық. Балаларға қуаныш сыйлап үлгерген Набаттың «Бауырсақ» қуыршақ театры р пертуарында: «Маша мен аю», «Шалқан», «Түлкі, аю, қойшы», «Қожанасыр», «Жыл басына таласқан хайуанаттар», «Қызыл телпек», «Тазша бала», «Мақта қыз бен мысық», «Кім неден күшті?», «Күншіл үйрек», «Бір уыс мақта», «Жеті лақ» т.б. ертегілер бар.

Жалпы шағын бизнесте көбіне әйел  адамдар  үлкен  жетістіктерге жетеді. Соған қарағанда, құжат рәсімдеу, кезек күту, кейбір бюрократ шенеуніктердің алдында жа- сымау жағынан ерлерге қарағанда әйелдердің ерік-жігері басымырақ па деп қаласың.

Жасынан үй шаруасына жұмсалып, ата-анасы жұмыста жүргенде бауырларына бас көз болып жүретін үйінің үлкені Набат елгезек, пысық болып өсті. Еңбек еткен жанның ештеңеден тарықпайтынын ерте түсінгенінің пайдасын аз көрмеді. Туған жерден алысқа, атамекенге көшіп келгенде де екі қолға бір жұмыс тапты. Жеке кәсіпті жүргізу, елдің баласын бағу, 20 шақты адамды жұмыспен қамту оңай болмайтынын түсінді, бірақ еңбек етуден шаршамайтын, өзінде барды өзгемен бөлісуге әзір тұратын, біл- генін жастарға үйрете білетін, өзі де үйренуден талмайтын Набат көп ұзамай ісін жолға қойып, өзі құрған «Арай» жекеменшік балабақшасын аяғынан тік тұрғызды.

«Мен Тәуелсіз еліміздің болашағы жарқын, жастары білімді, бәсекеге қабілетті, патриоттық сезімдері жоғары, саналары ашық болатынына нық сенімдемін. Осындай сеніммен жұмысымыз алға басып келеді. Кішкентай бүлдіршіндеріміз ел болашағына өз үлестерін қосып, әртүрлі байқауларда жүлделі орындарға ие болып келеді. Жыл сайын балабақшамыздан жетпістен аса балдырған мектеп табалдарығын аттайды. Балапандардың қуанышына балаша қуанып, олардың алған жетістіктеріне марқайып қаламыз. Балалардың жетістігі – қоғам жетістігі деп ойлаймын. Талғат Айару деген бүлдіршініміз биыл 3-6 жастағы балалар арасында Мұнайлы аудандық «Ұлы дала ұрпақтары»  шығармашылығы  фестивалінде «Жезтаңдай әнші» номинациясы бойынша І орын, ҚР Тәуелсіздігінің 25 жылдығы аясында облыстық «Ұлы дала ұрпақтары» атты балалар арасындағы шығармашылық фестивалінде ІІ орын, «Жауқазын» аудандық балалар шығармашылығы өнер фестивалінің «Әнші балапан» бөлімі бойынша бас жүлде, аудандық «Әнші балапан» атты бүлдіршіндер байқауында кішкентай әнші номинациясын алып қуантса, Аманжол Арайлым Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздерінің 25 жылдығына орай аудандық «Рәміздер – мақтанышым» сырттай сурет байқауынан ІІІ орынды, аудандық «Жауқазын» балалар шығармашылығы өнер фестивалінің  «Биырғағы»  бөлімі бойынша «Арай» жекеменшік балабақшасының бүлдіршіндері І орын жеңіп алды. Аудан бойынша «Ең үздік балабақша» байқауының жүлдегері.

– Біз балалардың шығармашылық дамуына ерекше мән береміз. Балалардың саналы да сапалы білім алуы үшін тәрбиешілеріміз бен педагогтарымызды семинарлар мен курстарға жіберіп, қабілеттілігін арттырып отыруды жоспардан тыс қалдырмаймыз. Сондай семинарлардың бірі «Step by step» әдістемесі, М.Монтессори технологиясы бойынша білім беру, жаңа технологияларды пайдалану арқылы мектепке дейінгі жастағы балалардың танымдық тәжірибесінің даму деңгейін арттыру, интерактивті формалар мен жаңа білім беретін технологияларды пайдалану, тәй-тәй технологиясы секілді бағдарламаларды жүзеге асырып, басқа балабақшалармен тәжірибе алмасып отырады», – дейді Набат Амангелдіқызы.

Набат Мұнайлы ауданының іргесі қаланғаннан жаңа мекеннің саяси-қоғамдық шараларына бір кісідей атсалысумен келеді. Сайлауалды даярлықтар, басқа да шараларға белсенді қатысатын Н.Наурызбаева – Басқұдық ауылына танымал тұлға. Оның осы еңбегі ауданның 10 жылдық мерейтойы қарсаңында мерекелік төсбелгімен аталып өтті.

Аулаға  кіргеннен   байқалатын жинақылық, иесінің ұқыптылығынан хабар бергендей. Шүпірлеген балапандардай сәбилердің бірінің басынан сипап, бірімен шүйіркелесіп, жан-жағына мейірім шуағын шашып жүретін балабақша басшысы нағыз бала жанының бағбаны секілді.

«Бір жаққа шыға қалсам, балалар аман ба екен деп тыныш таппаймын» дейді тынымсыз еңбекке әбден дағдыланып кеткен кейіпкеріміз. Бүгінде ол мол бейнеттің зейнетін көріп, еңбегі жанып, елге қызмет еткеніне ырза. Кәсіпкер атанып, көптің алғысына бөленіп жүрген қазақтың қарапайым әйелі Набат Наурызбаеваның осындай жарқын ісі жастарымызға үлгі болса екен дейміз.

Үміт ЖӘЛЕКЕ

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.