"Рухани жаңғыру" - бүкілхалықтық бағдарлама

©

ҚР тұңғыш Президенті – Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласы бүгінде мемлекеттік идеологиямызды жүзеге асыруға негіз болды. Соның аясында қоғамдық сананы жаңғырту жөніндегі ұлттық комиссия құрылып, «Туған жер» бағдарламасы бойынша республикалық деңгейде жүйелі жұмыс жасай бастауы біздерге, әрбір өңірлерде ұлттық идея тұрғысында жұмыстануға мүмкіндік берді.

Абай атамыз айтады:

«Жартасқа бардым, Күнде айғай салдым, Одан да шықты жаңғырық...» – деп. Сол сияқты қуыс үйде тұрып айғайласақ, өз даусымыз өзімізге жаңғырығып естілетінін, құдыққа қарап дауыстасақ, жаңғырығы құлағымызға келетінін жақсы білеміз. Бірақ мұндай жаңғырық құбылысын жаңғыру үдерісімен шатастыруға болмайды. Әсіресе рухани жаңғыру дегеніміз – ұлтымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан болмысын, тарихи жадын серпілту. Ұлттық болмысын санада ояту.

Президент өз мақаласында қоғамдық сананы жаң­ғыртудың алты бағытын айқындап берді. Олардың алғаш­қысы – Бәсекелік қабілет. Адам, оның бәсекелік қабілеті мен сапасы ұлт­тың табысты болуының факторлары­на айналады. Сондықтан Президент «Цифрлы Қазақстан» бағдарламасы да, үштілділік бағдарламасы да, мәдени және конфессионалдық ке­лісім бағдарламасы да ұлтты ХХІ ғасырда өмір сүруге дайындаудың бір бөлігі деп атап көрсетіп отыр. Екіншісі – прагматизм және реа­лизм. Прагматизм мен реализм – таяу онжылдықтардың ұраны. Прагматизм – ысырапшылдықтың, астамшылдықтың, даңғойлық пен кердеңдіктің қарама-қайшылығы. Заманауи қоғамның мәдениеті – бұл ұстамшылық пен оңтайлылықтың мәдениеті, сән­-салтанаттың емес, ау­қаттылықтың мәдениеті. Үшіншісі – ұлттық бірегейлікті сақтау. Бұдан шығатын екі бұлжымас қағиданың алғашқысы – ұлттық мәдениет пен бірегейлікті сақтамай, ешқандай жаңғыру мүмкін емес. Кейінгісі алға қарай қозғалу үшін ұлттың да­муын тежейтін өткеннің элемент­терінен бас тарту қажет. Төртінші бағыт – білімнің салтанат құруы. Егер құндылықтар мен басымдықтар жүйесінде білім бірінші тұрса, онда ұлт табысқа жетеді. Бесінші бағыт – Қазақстанның эволюциялық дамуы. Тарихи тәжірибеміз бен өткенімізден сабақ алып қарасақ, жаңа ғасырда нақ эволюциялық даму қағида ретінде әрбір қазақстандықтың жеке басының дербес бағдарына айналуға тиіс. Соңғы бағыт – сананың ашықтығы. Барлық қазақстандық әлемде және өңірде не боп жатқанын көре білу­ге және түсінуге, өзгерістерге дайын болуға, жаһандық тәжірибені қабылдай және өз игілігіне пайдала­на білуге тиіс. Өйткені санасы ашық адам ғана мына әлемдегі өзінің және жалпы ұлттың болашағын көре алады.

Ұлттық рухты көтерудің нақты жолдары мен шешімдері, басым­дықтары мен таяу жылдарға ар­налған 6 міндеті де айқындалды. Олар: өлкетанулық негізде ұйым­дастырылған «Туған жер» бағдар­ламасы арқылы туған жерге, оның мәдениетіне, салт-дәстүріне деген сүйіспеншілікке бағытталған пат­риотизм мәдени­-генетикалық код­тың негізін қалыптастыру; жаһандық әлемде заманауи қазақстандық мәде­ниетті ілгерілету; «Әлемнің 100 үздік оқулығы» жобасын іске асыру арқы­лы әлеуметтік және гуманитарлық білімге назар аудару; Қазақстанның қасиетті рухани құндылықтары – «Қазақстанның киелі жерлерінің гео­графиясы», «Қазақстанның жаңа 100 тұлғасы» және қазақ әліпбиін латын қарпіне кезең­-кезеңімен көшіру.

Мемлекет басшысының бағдар­ламалық мақаласын іске асыру мақсатында Маңғыстау облысының әкімі Е.Тоғжановтың 12.05.2017 ж. 23 н/қ өкімімен «Рухани жаңғыру» өңірлік жобалық офисі құрылып, құрамына тәжірибелі мамандар тартылды. Дәл осы өкіммен құ­рылған өңірлік сараптау  кеңесі­нің құрамында ғылым мен білім, мәдениет пен өнер, БАҚ саласының мамандары, қоғам белсенділері, жал­пы саны 25 адам жұмыс жасайды. Кеңес 2017 жылғы мамыр айынан бері 11 рет отырысын өткізді. «Ру­хани жаңғыру» бағдарламасының ішіндегі арнайы жобаларды іске асыру, білім, мәдени іс­-шаралар, ақпараттық түсіндіру жұмыстарын ұйымдастыруды қамтамасыз ету мақсатымен Маңғыстау облысы әкімінің 29.08.2017 ж. 62­/1 н/қ өкімімен құрылған өңірлік комис­сияда 6 рет кеңейтілген отырыстар өткізілді.

Енді осы мемлекеттік бағ­дарлама қолға  алынған бір жылдың ішінде өңір­ де атқарылған жұмыстардан өлке тұрғындарын хабардар қылу мақ­сатында барынша ықшамдап, жал­пылама мәліметтерді назарға ұсынбақпыз.

«Рухани жаңғыру» бағдар­ламасы төрт кіші бағдарламадан тұрады және әрқайсысы бағытталған мақсатқа қол жеткізу үшін «Ата­мекен» – қазақстандықтардың азаматтық белсенділік пен жауап­ кершілік сезімін нығайту, туған өлке­сінің тағдырына араласу; «Рухани қазына» – сыйластық дәстүрлеріне, жер мен ел тарихына, мәдениетіне қызығушылықты жаңғырту; «Тәрбие және білім» – жан­-жақты әрі үйлесімді дамыған жеке тұлғаны қазақстандық патриотизм рухында тәрбиелеу; «Ақпарат толқыны» – бағдарламаны іске асыру барысы туралы халықты ақпараттандыру, азаматтардың қоғамдық мониторингі жүзеге асы­рылатын жобаларға қатысу үшін ақпараттық инфрақұрылымын құру деп бөліп қарастырамыз.

«Атамекен» кіші бағдарламасы­ның мақсаты – табысқа жеткен өкілдер мен ауылдық мекендерден шыққан азаматтардың (бизнесмен, шенеунік, жастар және т.б.) көмегі­ мен аумақтарды инфрақұрылымдық қолдау; жергілікті биліктің бірлескен жұмысы, демеушілік көмекті қолдау мен тетіктерінің оңтайлы түрін іздеу. Бағдарламаның «Әлеуметтік бастама­лар картасы», «Жомарт жүрек» атты екі базалық бағыты бар. Алғашқысы бойынша өңірлердің ұсынуымен ре­естрге енген барлығы 118 іс-­шараның былтыр 59-­ы жүзеге асырылды, биыл өтуі  тиіс 59 іс­-шара  жоспарда тұр.

«Әлеуметтік бастамалар картасы» базалық бағытының 7 бөлімі бар: 1. Интерактивті платформа – өңірлердің өзекті қажеттілігін анықтау, оларды шешу үшін азаматтардың белсен­ділігін ынталандыру арқылы жер­гілікті тұрғындардың бастамаларын қарқындату. Осы мақсатта 2017 жылы аяқталған 59 іс­-шараның қаржысы демеушіліктен 11 млрд. 004 млн. 514 мың теңгені құрады. Оның 10-­ы қаражатсыз орындалды. 34 іс­-шара туралы мәлімет ресми ruh.kz сайты­на жарияланды. Биылға жоспарлан­ған 59 іс-шараның қаңтар-­сәуір айлары аралығында 2­-еуі жүзеге асы­рылды, қаржысы – 65 млн. 370 мың теңге (64 млн. 670 мың теңгесі – МЖМӘ, 700 мың теңгесі – демеу­шілік түрінде). Облысқа қарасты қалалар мен аудандардағы 50 орта мектеп спорттық инвентарьлармен, 4 арнайы түзету мектебі қажетті құрал­-жабдықтармен жабдықталды.

Облыстық емханаларға қажетті ме­дициналық құралдар алынып берілді. Ақтау қаласына воркаут, баскет­бол, скейтпарк, футбол, стрейтбол, көше тренажерлары, балалар алаң­дары тарту етіліп, «Шығыс» ша­ғынауданында 500 орындық жас мамандарға арналған жатақхана пайдалануға берілді. Жаңаөзен қа­ласы үшін Каспий жағасындағы Фетисов аумағынан демалыс алаңы салынды. Гемодиализ орталығы қыз­меті ұйымдастырылды (2018) және қалалық денсаулық сақтау қызмет­керлері автокөліктермен қамтама­сыз етілді. 2. «Асар форумы» – мем­лекет, коммерциялық емес сектор және бизнес әріптестігі бойынша жаңа өзара әрекеттестік алаңын құру. Осы орайда облыста «Асар» қайырымдылық акциясының екі кезеңі өтті. Бірінші кезең желтоқсан айында жарияланып, нәтижесінде 30 миллионнан астам қаржы жиналып, үш жарым мың отбасына (3500) көмек көр­сетілді. Екінші кезең Елбасының жарлығымен жарияланған Алғыс айту күнінде «Жомарт жүрек» деген атаумен жалғасты. Оның аясында 25 млн. теңгеге 3 мыңға жуық әлеуметтік аз қамтылған отбасының қажеттіліктері өтелді. Наурыз айының соңында «Асар­ жо­март жүрек» қайырымдылық шара­сы қортындыланып, жалпы сомасы 55 млн. теңгеге 6 300 отбасы көмек алды. Олардың қатарында ауыр сыр­қатқа шалдыққан сәбилер, балалар үйінің тәрбиеленушілері, қарттар үйіндегі қариялар, мүжәлсіз отба­сылар, жалғыз басты аналар мен қамқоршысынан айырылған балалар бар. Бейнеу ауданында әлеуметтік жағдайы төмен 3 үйдің құрылысы аяқталып жылуы тартылды.

3. «Туған жерге тағзым» акция­сы – әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту, өңірде туған азаматтар мен жергілікті бизнес есебінен әлеуметтік нысандарды, жаңа тех­нологиялар тартуды қаржыландыру. Мәселен, Бейнеу ауданында ақын Е.Раушанов атамекеніне, Тұрыш ауылының түлектері туған ауылы­на «Демалыс паркін» тарту етті. Аудан орталығында «Жұбайлар бағы», Боранқұл ауылында 200 орындық спорт алаңы салынып, мектепке спорттық жабдықтар алып берілді. Маңғыстау ауданы­ның Шетпе ауылында «Азамат» спорт кешені, сауықтыру, жүзу бассейні;   Жыңғылды   ауылын­  да Е.Айшуақұлы атындағы орта мектептің жанынан баскетбол, волейбол алаңы салынды (2018). Т.Жалғасбайұлы атындағы Шайыр орта мектебінде «Жылы жүрек – жомарт қол» акциясы өтіп, кәсіпкер, меценат, осы мектептің түлегі С.Мұсабаев мұғалімдер күні ме­рекесі қарсаңында 6  зейнеткерге 50 000; бүкіл  мектеп ұжымындағы 100 адамға 25 000 теңгеден; мек­тептің өңірлік, республикалық са­йыс жүлдегерлеріне тұрақты түрде сыйақы  тағайындады  және  2 млн. 500  мың  теңгенің   сертифика­тын мектеп ұжымына табыстады. Мұнайлы ауданының Атамекен ауылында «Иса» спорт кешені, Басқұдық ауылында «Мұхамбет» медициналық орталығы салынды. Қарақия ауданының Құрық ауылында кәсіптік колледж студенттері өз қолымен жасаған бұйымдар мен құралдарын ауылға сыйға тартты. Сондай-ақ жұмысшыларға арналған 500 орындық жатақхана пайдалануға берілді. Түпқараған ауданында Таушық ауылының Шахта орта мектебінің 1997 жылғы түлектері шағын саябақ тарту етті; Таушық ауылына әмбебап спорт алаңы салынды. 4. Краудсорсингтік алаң – әлеуметтік жобаларды іске асыруға қосымша интеллектуалды ресурстарды тарту. Бұл – биыл енді басталатын республикалық шара. 5. Әлеуметтік маңызды жобаларды іске асыруға бағытталған азаматтарды тартумен, оларға кеңес берумен айналысатын өңірлік ресурстық орталықтарды дамыту. Бұл да 2018 жылы басталатын республикалық шара. 6. Еріктілер корпусы – «Рухани жаңғыру» бағдарламасының жобаларын жүзеге асыруға еріктілерді тарту. Осы бағытта былтырғы 1–15 қараша күндері облыстың барлық қалалары мен аудандарында ерікті қозғалысын құру, «Рухани жаңғыру – жастар керуені» экспедициясы ұйымдастырылды. Облыстың екі қала, бес ауданында қайырымдылық шаралары ұйымдастырылды. Халық батырларының ұрпақтары Ақтау қаласында қазақ күресінен Шоғы Мұңалұлы атындағы батыс аймақтық және халық батыры Шотан Назарұлын еске алуға арналған дзюдо күресінен республикалық ашық турнирлер өткізді. 7. Қала-аудандарда өңірден шыққандардың слеті мен форумы жоспарланып, меценаттардың қатысуымен әлеуметтік жобаларды іске асырудағы үздік тәжірибелерін тарату жүзеге асырылуда.

«Жомарт жүрек» базалық бағыты – белсенді азаматтар мен демеушілерді, үкіметтік емес ұйымдарды, еріктілер мен кәсіпкерлерді туған жерін дамытуға ынталандыру. «Жомарт жүрек» базалық жобасы бойынша облыстағы ең үздік көмек көрсеткендерді, яғни туған өлкесін, жалпы елін дамытуға нақты үлес қосқан азаматтарды таныстыруға бағытталған «Меценаттар мен қайырымдылық жасаушылар облыстық форумы» жыл аяғында өтті. Жалпы қала, аудандардан алынған мәліметке сәйкес өңірде 80-ге жуық демеуші, бастамашы, белсенді азаматтар бар.

«Рухани қазына» кіші бағдарламасының үш базалық бағыты бар: «Туған жер – туған ел», «Қасиетті Қазақстан», «Қазақстанның мәдени жетістіктері». Осы  бағыттарда 2017 жылы облыстан 70 іс-шара ұсынылып, реестрге енді, 11-і орындалды, қаржысы – 106 млн. 340 мың теңге  (36  млн.  740  мың теңгесі – ЖБ, 69 млн. 600 мың теңгесі – демеушілік есебінен). 2018 жылға жоспарланған іс-шаралар саны – 53, қаңтар-сәуір айлары аралығында орындалғаны – 3 (қаржысы – 13 млн. 500 мың теңге, ЖБ есебінен).

«Туған жер – туған ел» базалық бағыты – тарихи сананы және патриоттық рухты дамыту. Оның да «Мәдени даму», «Ішкі туризм», «Салауатты ұлт» атты үш бағыты бар. «Мәдени даму» – кітапханалар мен музейлер қызметін реттеу және жүйелеу. Бұл бағыттың өзі 4 тармаққа жіктеледі, 1-республикалық: 1. Музейлердің ұлттық рейтингі – музейлік кластерді дамыту аясында кешенді өлкетану жұмыстары. Маңғыстау облысында 6 музей, 66 кітапхана бар, реестрге енген 6 жоба 2018–2022 жылдарға жоспарланған. «Рухани жаңғыру – заман талабы» музейлердің мәдени-көпшілікшаралар  циклы  аясында «Әбіш әлемі» журнал-альманағы шықты. «Бағзыдан жеткен баба сарыны», «Ұлттық дастарханның ерекше мәзірі», «Ұрпаққа мирас-ұлттық киім» атты іс-шаралар өтіп, музей қорындағы тарихи ұлттық аспаптарда елге белгілі өнерпаздар халықтық музыкалық шығармаларын орындап, ұлттық киімдер мен ұлттық тағам түрлерінің ерекшелігі насихатталды. Бүгінде «Музей құндылықтарының қозғалысы мен есебінің автоматтандырылған жүйесі» бағдарламасын алу мен қондыру; Электронды сенсорлық киоскілер алу және орнату жұмыстары жүзеге асырылуда. 2. «Ауылдық мәдениет, демалыс және білім беру орталықтары» – ауыл кітапханаларын мәдениет пен демалыс орталығы ретінде модернизациялау. Облыста 50 ауыл кітапханасы бар, «Ұлт тамыры – рухани қазына» кітапханалардың мәдени-көпшілік шаралар циклы жоспарланып, бірнеше бағыттағы 45 ірі іс-шара өтті. Ардагер ұстаз О.Қосайдың «Кешені көрсін бүгінгі» кітабындағы ой-пікірлерін Елбасы мақаласымен байланыстыра өткен облыстық оқырмандар конференциясы, Балуанияз батыр мен Ермембет бидің 200 жылдығына орай «Ер баба рухына тағзым» тағылымдық тарихи кеші т.б. 3. Аймақтың мәдени өмірі – фестивальдер, көрмелер, конкурстар және т.б. реестрден тыс ірі шаралар: реестрден тыс орындалған іс-шаралардың бірқатары: «Отпан тау – рухани дәстүріміздің негізі» атты Амал мерекесі республикалық деңгейде тойланды; Ақындар Сабыр Адайдың шығармашылығына арналған «Алтынзер», Есенғали Раушановтың 60 жас мерейтойына орай «Біздің елдің жылқысы кіл көкмойнақ», Светқали Нұржанның «Бабатүкті боз дала» атты әдеби-шығармашылық кештері; Ұзақбай жырау Қазжанұлының 120 жылдық мерейтойына орай, «Жеті қайқы, бес жүйрік» өңірлік мәдени төлтума брендін насихаттау мақсатында республикалық «Жүйрігің едім өнерлі...» жыршылар конкурсы; Әзірбайжан, Иран, Ресей және Қазақстан елдерінен театр ұжымдары қатысқан Каспий жағалауы елдерінің I халықаралық театр фестивалі, А.Әшімовтің 80 жылдығына арналып ұсынылған Ә.Кекілбаевтың «Абылай хан» спектаклі қойылды. Жоспардағы «Мақамы мәшһүр Маң- ғыстау» атты Маңғыстау өңірінің дәстүрлі музыкалық мәдениетінің сайты; Мұрат Өскінбайұлы атындағы Халықаралық халық аспаптарында күй орындаушылар конкурсы; С.Қондыбайдың 50 жылдығына орай «С.Қондыбай шығармашылығы және XXI ғасырдағы гуманитарлық ғылымдардың жаңа парадигмалары» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясы; «Түп-төркінін төрге оздырған Маңғыстау» этнографикалық фестивалі іс-шараларына қаржы бөлініп, биыл өткізу мерзімдері нақтыланды.«Ішкі туризм» – ішкі туризмді дамыту және халыққа таныту стратегиясын көздейді. Бұл бағытта «Көгез» этноауылы жобасы іске асырылды; «Экологиялық теңіз туризмі және Каспийдің экологиясын сақтау – болашақтағы жетістік кепілі» көшпелі халықаралық семинары өтті; Маңғыстау облысының туристік тартымдылығын арттыру мақсатында халықаралық туристік басылымдарда шет тілдерінде материалдар жарияланды; Халықаралық туристік форум; «Aktau City & Mangystau Tour» жобасы мен Маңғыстау облысы туризм басқармасының mangystau. info сайты және «MTravel» мобильдік қосымшасын әрі қарай жаңарту жұмыстары және туроператорлар, БАҚ үшін ақпараттық турлар ұйымдастырылды.

«Салауатты ұлт» – қоғамда салауатты өмір сүруге жағдай жасау, жарыстар өткізу және бұқара халықты спортпен айналысуға тарту. Ақтау қалалық дене шынықтыру және спорт бөлімінің ұйымдастыруымен шаһарда «Ұмытылған ойын – қайта оралған дәстүр» ұлттық ойындар циклымен «Қазандоп» ұлттық ойыны өтті, алдағы уақытта ойынды облыстық деңгейде өткізу жоспарға қойылды.

Қасиетті Қазақстан» – табиғи және мәдени мұраның ерекше қорғалатын ескерткіштері. Оның 9 бағыты бар, 5-еуі республикалық. 1.«Қасиетті Қазақстан» атты этномәдени экспедициялар: 2017 жылы 6 ғылыми-зерттеу экспедициясы өтті, оның үшеуі жаңа басталған ғылыми-археологиялық барлау жүргізу; 2018 жылы Маңғыстау облысының материалдық және материалдық емес тарихи-мәдени мұралары (этнографиялық, этноархеологиялық, этимологиялық, топономикалық, тарихи-сәулеттік, арабографикалық) экспедициясын ұйымдастыру жобасы бар, қаржысы – 14 млн. 200 мың теңге. 15 қаңтарда Астанада өткен «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасының жүзеге асуы бойынша Маңғыстау облысынан өлкетанушылар А.Еділхан, тарихшы Н.Құлбаев, түркітанушы Б.Төлегенұлы «Үздік өлкетанушы» медалімен; О.Көшбайұлы Құрмет грамотасымен, С.Құдайберген алғыс хатпен марапатталды. 2. «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» бойынша шыққан «Қазақстанның жалпыұлттық қасиетті нысандары», «Қазақстанның өңірлік қасиетті нысандары» атты республикалық жинақ кітапқа өлкемізден жалпыұлттық маңызы бар 15 киелі нысан және жергілікті маңызы бар 28 киелі орын енді. «Маңғыстау аңыздары» атты төрт тіл- де (қазақ, орыс, ағылшын, қытай) және  көрнекті діни қайраткер Ержан (Ермұхаммбет) хазірет Төлегенұлының қолжазбасы негізінде «Өсиетнама» (ұрпаққа аманат) атты шағатай және қазақ тіліндегі аудармасы мен түсіндірме кітаптары шықты. 3. «Қасиетті Қазақстан» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция аясында реестрде 2018-2020 жылдары «Арал-Каспий аумағының тарихи-мәдени мұрасы» атты III-IV халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясын өткізу жоспарланды (2018 жылға 16 млн. 400 мың теңге ЖБ сұраныс енгізілді). 3.«Қазақстанның сакралды нысандары» бойынша реестрде 2018 жылдың мамыр айында «Қазақ мифологиясы» атты тұңғыш энциклопедиялық жинақ шығару (қаржысы ЖБ 26 млн. теңге) және С.Қондыбай туралы қазақ мифологиясының «Күнтекті қаһарманы» атты деректі фильм (қаржысы ЖБ 9 млн. 500 мың тг) шығару күтілуде. «Қазақстанның сакралды географиясы» интерактивті виртуалды карта бойынша реестрде 2018-2019 жылдары «Маңғыстаудың сакралды географиясы» атты интерактивті картасын жасақтау жоспарланды, оның бірінші кезеңіне 12 млн. 300 мың теңге  қаржы  ЖБ бөлінді. 6. Әлеуметтік желілерге арналған сакралды нысандар туралы бейнеролик­тер дайындалды. Бейнеу ауданының жерасты мешіттері туралы 6 серия­лы «Аңыз өрген Үстірт мешіттері», «Үстірт құпиялары» экспедиция­сы; Маңғыстаудың киелі нүктелері жайындағы «Киелі Маңғыстау» бейнеролигі жасалды. 7. Сакралды нысандар туралы ғылыми-­танымдық фильмдер циклін БҰҰ 6 тіліне ауда­ру – республикалық деңгейдегі жоба. Бұл бағытта бізде реестрге енген үш кіші жобаның бірі Ұлы Жібек жолының Каспий маңы тармағында орналасқан Қызылқала қалашығын ЮНЕСКО-­ның Бүкіләлемдік мұ­ралар тізіміне енгізу бойынша құ­жаттамалары дайындалуда (5 млн.); 8. Визит­-орталықтарын салу бойын­ша реестрде Ақтау қаласы; Шетпе ауылы маңы; Бейнеудегі респу­бликалық жол өтетін аумақ; Шо­пан ата, Бекет ата жолдарында сер­вистік визит­орталықтарын салу жоспарланған.

Қазақстанның мәдени жетістіктері» бағыты аясында Маңғыстау облысының шығармашылық ұжым­дарының шетелге гастрольдік туры ұйымдастырылды. 2018 жылдың 21–27 наурыз күндері Беларусь Республикасы Могилев қаласында өткен «M.art.контакт – 2018» XIII халықаралық жастар театр форум­ фестиваліне Н.Жантөрин атындағы Маңғыстау облыстық музыкалық­ драматеатры ұжымы Ә.Кекілбаевтың «Шыңырау» драмасымен фестиваль шымылдығын ашты.«Тәрбие және білім» кіші бағдар­ламасының 3 базалық бағыты: «Өл­кетану», «Саналы азамат», «Ота­ным – тағдырым», оның 20 кіші бағыты республикалық деңгейде бекітіліп, шаралары белгілен­ген. Осы кіші жобалар аясында 2017 жылы облыстан 91 іс­-шара ұсынылып, реестрге енді, оның 2017 жылы 50-­і орындалды (қаржысы 94 млн. 500 мың теңге ЖБ). 2018 жылға жоспарланған іс­-шаралар саны – 91, оның 7­-еуі орындалды (қаржысы 6 млн. 594 мың теңге ЖБ). Осы шаралар бойынша өңірдің барлық білім беру ұйымдарында жұмыстар жүргізілді. Атап айтқанда:

«Өлкетану» базалық бағыты – туған жерін зерттеуге, жергілікті тарихи жобаларды жүзеге асыруға, дамыту­ға арналған белсенді ұстанымды қалыптастыру, оның 4 кіші жобасы бар. 1. «Алтын адам» – өлкетану бойынша оқулықтар шы­ғару. 5–7 сыныптарға арналған (та­рих, география және қазақ әдебиеті, музыка) пәндері біріктіріліп, өлке авторларының «Өлкетану» оқулығы дайындалды; Қолданыстағы «Маң­ғыстау әдебиеті», «Маңғыстау тари­хы»,  «Маңғыстау   географиясы». «Маңғыстау өсімдіктері», «Маң­ғыстау жануарлары» өңірлік оқу­лықтарды қайта өңдеп шығару бойынша жұмыстар жүргізілуде. Ш.Есенов атындағы Каспий мем­лекеттік технологиялар және ин­жиниринг университетінің ғылыми қызметкері, өңірлік жобалық офис менеджері Бақтыбай Жайлаудың режиссерлігімен «Құлшар күйші» көркем фильмі түсірілуде. 2. «Менің Отаным – Қазақстан» – балалар мен жасөспірімдер туризмін дамыту және жергілікті өлкелерді зерттеу, экспедициялар мен экскурсиялар ұйымдастыру. 2017 жылы «Менің Отаным – Қазақстан» атты жас өлкетанушылар мен туристердің республикалық слеті өтті. «Өлке сырлары» атты балалар мен жас­ өспірімдер туризімі және өлкетану орталығы ашылды, өңірдің тарихи­ мәдени орындарына 2017 жылы 32000, 2018 жылдың қаңтар­-наурыз айларында 994 оқушы мен студент­ке экскурсиялар ұйымдастырылды. «Тарих мұрасы» – өлкетану тари­хын, мәдениетін және туған өлкенің дәстүрлерін терең зерттеу. Өлкенің қоғам қайраткерлері, танымал тұл­ғаларына арналып мектептердің жанынан 35 өлкетану музейі ашы­лып, толықтырылуда. 4. «Табиғат бесігі» – туған жердің дамуына үлес қосу. Республикалық жас натуралис­тер және өлкетанушы­-экологтар фо­румына облыстан 9 оқушы қатысып, «Жасыл экономика»  бағытымен ІІ орынды иеленді. Жоғары сынып оқушылары мен колледж студенттері арасында теңіз жағасында туризм күніне арналған туристік слет өтті.

«Саналы азамат» базалық бағы­ты – өзін-­өзі қалыптастыру және білім беруді қолдау арқылы қазақ­ стандықтардың мәдени танымын қалыптастыру. Оның 9 кіші жобасының 1-­еуі республикалық. 1. Маман­дықтар әлемі – болашақ мамандық таңдауда жеке тұлғалық және жеке ресурстарын ескере отырып кәсіби бағдарлау және түсінік жұмыстарын жүргізу. Жұмысшы мамандықтарын насихаттау мақсатында «WorldSkills Kazakhstan» чемпионатының өңірлік және батыс аймақтық «Batysskills» чемпионаты өткізілді. 2. «Алтын қазына» – көркем сәндік өнер және қолөнер арқылы студенттердің шы­ғармашылық әлеуетін, жеке қабі­леттерін дамыту. Республикалық көрме ­байқауына облыстан 7 оқу­шы қатысып, «Ағашты, сүйекті көркемдеп өңдеу» номинациясынан І орын және «Шыныны көркемдеп өңдеу» номинациясынан ІІ орынды иеленді. 3. «Ұлы өнертапқыштыққа алғашқы қадам» – озық жоғары технологиялық әдістер мен цифрлық технологияларды қолдана отырып техникалық шығармашылықты да­мыту арқылы бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру. Техника­лық шығармашылық және өнертап­қыштық (робототехника, бағдарлама жасақтау, дизайн, авиамоделдеу және т.б.) республикалық байқауына 8 оқу­шы қатысып, «Үздік шығармашыл команда» номинациясы берілді. 3. «Дарындылар елі» – театрлық қызмет пен музыка арқылы моральдық­-эстетикалық тәрбиені жетілдіру және коммуникативтік мәдениетті қалыптастыру. 2017-­2018 жылдарға жоспарланған «Қазақстан балалары – шекарасыз әлемде» ба­лалар кинофестивалі, «Менің елім – менің жерім» шығармашылық жобалар конкурсы өтті. 5. «Кітап – білім бұлағы» өзін­-өзі тәрбиелеуге бағытталған кітаптың беделін көтерудің жаңа жүйесін құру. 2017 жылы «Қадірлі сыйлық» өз еркімен кітапханаларға кітап тапсыру қа­йырымдылық акциясы, «Bookworld 100 кітап» жобасы ұйымдастырыл­ ды. 6. «Вusiness» – оқушылар ара­сында белсенділікке, тәуекелдерді бағалау, жауапкершілік алу, шешім­дерді қабылдау қабілеттілігін қа­лыптастыру. Колледждер арасында облыстық «Қаржы сауаттылығы» олимпиадасы  өтті.  7.  Отбасы әле­мі – отбасылық құндылықтарды сақтау. «Үлгілі отбасы», «Үлгілі пе­дагог отбасы»,  «Дені сау отбасы», «Педагогтар династиясы» облыс­тық  байқаулары ұйымдастырылды. 8.«Ұлы Дала жастары» – ЖОО жастарының азаматтық сана мен «Болашақ» бағдарламасын жүзеге асыру арқылы салауатты праг­матизмді, шығармашылық және кәсіпкерлік ойлауды, үздіксіз білім алуға дайындығын қамтамасыз ету­ге бағытталған трансформациясын қалыптастыруды көздейтін бағ­дарлама. Бұл бағытта Ш.Есенов атындағы КМТИУ ұсынған 16 жоба реестрге енгізіліп, 2017–2022 жыл­дары іске асыру жоспарланды, атал­мыш жобалар бойынша қазірдің өзінде ғылыми басылымдарда 14 мақала жарияланды. 4 монография, «Үстірттегі көненің іздері» кітап­ альбомы шығарылды. «Қырымның қырық батыры» жырлар циклының Маңғыстаулық іздері» атты бейне­ролик дайындалды. Бағдарламамен қолға алынған 11 магистрлік диссер­тация және дипломдық жұмыстар орындалып, оқу жоспарларына бағдарлама мазмұнын қамтитын 5 пән енгізілді. 2017 жылы 2 ғылыми­ тәжірибелік конференция өтті, 2018 жылы 6 конференция ұйымдастыру жоспарланды.

Латын әліпбиіне көшу тақы­рыбында түрлі форматтағы облыстық, республикалық деңгейдегі 14 іс­-шара өткізілді. Ла­тын әліпбиінің тиімді нұсқасын таңдауда маңғыстаулық ғалымдар белсенділік танытып, математик ғалым, өнертапқыш, ардагер ұстаз Қуантқан Ванов өз жобасын ұсынды. «Отаным – тағдырым» – жас ұрпақ бойына отансүйгіштік пен патриотизмнің жоғары деңгейін қа­лыптастыру. Оның 6 кіші жобасының 1­-еуі республикалық. 1. «Ұстаз – өз­герістер елшісі» – біліктілікті арттыру жүйесі арқылы мұғалімдер­дің санасын жаңғырту. Бұл бағытта облыс әкімдігінің «Жыл адамы» конкурсының «Жыл мұғалімі», «Жыл тәрбиешісі» байқаулары мен 11 номинация бойынша премия­ сы ұйымдастырылды. 2. Балалар мен жасөспірімдер және еріктілер қозғалысын және қоғамдық бір­лестіктерді дамыту бағдарламасы бағытында «Жас ұлан», «Алау» әскери­-спорттық ойындары, «Пат­риоттық әндер» байқауы ұйым­дастырылды. 3. «Сөз – тілдің көркі» – Қазақстандық классик қаламгерлер, қазіргі  заманғы ақындар мен ой­шылдардың шығармашылығын оқыту арқылы оқушылардың бо­йында ұлттық құндылықтарды да­мыту бағытында мәдени-­көпшілік, қоғамдық жұмыстар тұрақты өтіп ке­леді. 4. «Өрле, Қазақстан!» – балалар мен жастардың мәдениет деңгейін арттыру, ұлттық рухты көтеру және білім беру ұйымдарының беделін жоғарылату. 1 маусым – Балалар­ды қорғау күніне орай балалар мен жастар оркестрі және ансамбль­дердің шеруі ұйымдастырылады. 5. «Дарынды ұрпақ – ел болашағы» атты балалар бастамаларын қолдау арқылы көшбасшылықты, бәсекеге қабілеттілік, ұлттық сәйкестік, өзін­ өзі көрсету және шығармашылықты дамыту мақсатында ірі 2 іс­-шара ұйымдастырылды.

«Ақпарат толқыны» кіші бағдар­ламасында «Ақпараттық қолдау» жобалары қарастырылған. Оның ішінде өңірлік телеарна базасында: 1. «Мәлім де беймәлім Маңғыстау – өңірдің қасиетті, киелі, тарихи орын­дары мен тарихи­-мәдени ескерткіш­тері таныстырылып, насихатталып келеді; 2. «Полиглот» – Назарбаев зияткерлік мектебімен бірлескен жобасы аясында, тіл үйренушілерге теледәріс мысалдармен, аудио және видео амалдармен жүзеге асыры­луда; 3. «100 жаңа есім» – өңірдің әлеуметтік­-экономикалық дамуына үлес қосқан, әртүрлі сала бойынша жетістікке жеткен табыстылар та­рихы жайында бағдарлама аралық хабары көрсетіліп келеді; 4. Ауыл­дың тыныс­-тіршілігі туралы тұр­ғындарды ақпараттандыратын, ұлт­тық құндылықтар мен салт­-дәстүрді насихаттайтын «Туған жер» пат­риоттық бағдарламасы аясында «Алтын қазық» бағдарламасы көр­сетіліп келеді; 5. Қазақстанның Еңбек ері, халық жазушысы, абыз Әбіш Кекілбайұлының өмірі мен шығармашылығына арналған «Әбіш әлемі» – дүниеге Әбіштің көзімен» бағдарламасы көрсетілуде; 6. Өңірге танымал жанұялардың мысалында отбасы құндылықтарын насихаттай­тын «Әулет» бағдарламасы көрермен көзайымы болуда; 7. Ұлттық өнерді насихаттайтын  «Ұлы Дала әуендері» бағдарламасы көрсетілуде. Сонымен бірге #өзелініңпатриоты хештегін қолдана отырып, облыста әлеуметтік осал топтарға көмек көрсеткен меце­наттар жайында постар жарияланды.

Бағдарламаны ақпараттық қолдау мақсатында әлеуметтік желілерде арнайы парақшалар ашылды. Об­лыс бойынша ауқымды ақпараттық сүйемелдеу нәтижесінде баспа бет­ терінде 2163 мақала, өңірлік ин­тернет-­ресурстарда жарияланған материалдар саны – 3257, телеар­на эфирінде – 621. Сонымен қатар тұрақты түрде 20 бейнероликтің көрсетілімі ұйымдастырылуда.

Республикалық  «Хабар» және «24Kz», «Қазақстан» телеар­наларында: «Қазақстанның киелі географиясы» жобасы бойын­ша «Агросектор», «Жерұйық», «Та­кая работа», «Өңір тынысы», «Боль­шая страна», «Большие города», «Ел ішінде» телебағдарламаларының 30-­ға жуық арнайы түсірілімдері ұйымдастырылды. «Қазақстан» те­леарнасында – 138, «Хабар» телеар­насында – 117, «24kz» телеарнасын­да 184 сюжет көрсетілді.

Республикалық интернет-­ресурс­тарда (Тенгриньюс, Законкз, Нұркз, Қазақпарат) 234 материал, респу­бликалық «Егемен Қазақстан», «Казахстанская правда», «Комсо­мольская правда», «Айқын», «Қазақ­стан­-Заман», «Не хабар» газеттерінде 300­-ге жуық мақала жарияланды. Сондай-­ақ биыл бағдарлама бойын­ша қосылатын «Өзгерістерді өзіңнен баста» және «Іскер азамат – ел тіре­гі» атты жаңа екі бағыттың әдісте­мелік нұсқаулықтарын ҚР Мемле­кеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс­қимыл агенттігі мен «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлік палатасы әзірлеуде.

Елбасы мақаласының жариялан­ғанына бір жыл болып, атқарылған жұмыстарды қорытындылап, алда жалғасатын жобаларды жүйелей келгенде, «Рухани жаңғыру» бағ­дарламасының екінші кезеңінде атқарылар істер мен оларға қойылар талаптар бұрынғыдан да ауқымды, бұрынғыдан да маңызды боларын сезіне отырып, мемлекетіміздің мүддесі мен ұлтымыздың болашағы үшін жауапкершілікпен жалғастыра бермекпіз.

Осы орайда абыз ағамыз Әбіш Кекілбайұлы айтқандай: «Кешегі­міз түгенделмей, бүгінгіміз бүтін­делмейді. Бұл – өмір ақиқаты. Ал кешегіні түгендеу дегеніміз – ең алдымен, барыңды бағалай білу, ата­-бабадан қалған рухани және материалдық мұраларды қалдырмай жинап, асылындай ардақтап, көздің қарашығындай сақтау, жақсылығын да, жамандығын да жасырмай алға жайып, ақыл таразысына тарту. Сон­да ғана өткеннің дұрысы – өнеге, бұрысы – сабақ болмақ. Мұны жүзеге асыру бірегей бірдің, болмаса арнайы бір мекеменің ісі емес. Ол – елін сүйген, ұлтын сүйген жүректің, болашағым сәулелі болсын деген тілектің бірлігін биік мақсат арнасы­на түсірген көпшіліктің атқарар ісі».

Ендеше, «Рухани жаңғыру» – бүкілхалықтық бағдарлама. Олай болса, ортақ мақсат­мұраттарымызға бірге жету үшін біртұтас ұлт бо­лып бірлесе әрекет етіп, бірлігі жарасқан жұрт ретінде жұмыла жұмыстануымыз қажет.

Гүлайым АЗАН, Маңғыстау облыстық тілдерді дамыту, архивтер мен құжаттама басқармасы басшысының орынба­сары, «Рухани жаңғыру» өңірлік жобалық офисінің басшысы

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.