Әр мұсылман ораза ережесіне мұқият болғаны жөн (СҰҚБАТ)

Жаман әдеттен арылып, бойдағы нәпсіні тыйып, рухани өсуге, көркем мінезді тәрбиелеп қалыптастыруға мүмкіндік беретін қасиетті Ораза айы жақындап келеді. Биыл өңіріміз бойынша Рамазан айының кестесі қандай? Оразада нені ескеруміз қажет? Осы және өзге де сұрақтардың жауабын білмек мақсатта Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Маңғыстау облысы бойынша өкіл имамы Смайыл Сейтбековпен сұқбаттасқан едік. -Қайырлы күн. Қасиетті Рамазан айына санаулы күн қалды. Алдымен ораза қашан басталады, қашан аяқталады, ауыз ашу және бекіту уақыттарына тоқталып өтсеңіз. -Бисмилляһир-рахманир-рахим, биылғы қасиетті Рамазан айы Ай күнтізбесі бойынша 29 күнді құрайды. Біздің қазіргі күнтізбемізге сәйкес, 27 мамыр күні оразаның алғашқы күні басталып, 24 маусымда аяқталады. Ал 25 маусым жексенбі күнін Ораза айт басталады. Рамазан айы ай күнтізбесіне сәйкес жыл сайын 10-11 күн кері шегініп отырады. Былтыр маусымда басталған болса, биыл мамыр айында басталады. Біз 26 мамыр күні кешкісін ертеңгі күнге ниет етеміз. Сөйтіп, 27-сі күні таңғы сағат 4:05-те ауыз бекітеміз. 4:16-да таң намазының уақыты кіреді, сәресін таң намазына 10 минут қалғанда ішіп тоқтатқан абзал. Бұйырса сол күні кешке 21:09-да Алла бұйыртса оразамызды ашамыз деп ниет етіп отырмыз. -Ораза кімдерге парыз? -Оразаның өзінің шарттары болады. Бірінші шарт – мұсылман болуы керек. Екінші шарт – ақыл-есінің саулығы, үшіншіден – балиғат жасына толған болуы, төртінші шарт – ол сапарда болмауы керек. Осы шарттар орындалса, онда ол мұсылман адамның ораза тұтуы парыз. Ораза ұстауға міндеттелген әрбір мұсылман оның ережесіне де мұқият болғаны абзал. -Байқаусызда не шыдай алмай күндіз ауыз ашып қойғандар не істеу керек? -Адам пенде болған соң қателеседі, кейде ұмытып кетеді. Қателесіп ішіп-жеп қойған пендені Алла кешіреді деп Мұхаммед пайғамбар (с.а.у.) ескертеді. Мұхаммед пайғамбар (с.а.у.) былай дейді: «Қайсы бір адам қателесіп, тамақ ішіп қойса, есіне түскен сәтте оны тоқтатсын да, әрі қарай оразасын жалғастырсын. Себебі оны Алла ішкізіп-жегізді». Ал егер есіне түскен кезде «Оразам бұзылды, әрі қарай аша берейін» десе, бір күндік оразасы бұзылған болады. Бұзып алған бір күндік оразасының қазасын Рамазан айы біткеннен кейін өтеуі керек. Сондай-ақ, Мұхаммед пайғамбар (с.а.у.) «Егер адам әдейі, біле тұра аузын ашатын болса, онда ол 60 күн қатарынан ораза ұстасын», - дейді. Яғни, отыз күндік оразаның бір күнін әдейі бұзса, жазасын екі еселеп қайтарады. Қайсы бір адам науқас болса немесе сапарлатып жүрген болса, ұстай алмаған күндерін ораза біткен соң өтеуі тиіс. Яғни, шариғат ұстай алмаған бір күн, бес күн немесе он күн бола ма, соның қазасын өтеуді бұйырады. Ауырмайтын пенде жоқ, Рамазан айы қарсаңында біреу отаға түсіп қалады, созылмалы ауруға душар болған жандар бар, бірі күнделікті дәрі-дәрмек қабылдауға мәжбүр дегендей. Басқа да түрлі-түрлі себептермен науқастанып қалуы мүмкін. Олар жазылған соң оразасын жалғастыруы міндеттеледі. -Оразаны бұзып алуға себеп болатын қандай жағдайлар бар? -Ондай жағдайлар өте көп. Мысалы, тамақ ішіп қою, дәрет алып жатқан кезде ауызға бір тамшы су кетіп қалу, ерлі-зайыптылар ораза екендігін біле тұра күндіз төсек қатынасына барып қоятын болса, біле тұра ине салдыратын болса, жүрегі айнып, әдейілеп (қолын салып) құсып жіберетін болса және де әйел затына қатысты хайыз кезінде олардың оразасы бұзылады. Оразаны әдейі бұзған бір басқа, амалсыздықтан бұзылған бір басқа. Аузы берік екенін біле тұра шыдай алмай әдейі бұзатын болса,  жазасы ретінде 60 күн ораза ұстауы керек болады. Ал қателесіп бұзып алса, сол күнін ғана қаза етіп өтейді. -Ораза ұстауға мүмкіндігі жоқтар парызды қалай өтеуіне болады? -Созылмалы ауруларға душар болған азаматтар бар, айталық, инсультпен, қан диабеті, өкпе ауруымен немесе онкологиялық аурулармен ауыратын жандар үнемі емделіп, дәрі қабылдап, режиммен отыруға мәжбүр. Немесе әрі қарай жазылу мүмкіндігі жоқ адамдар болады. Сол секілді қарт кісілердің де бәрінің бірдей ораза ұстауға шамалары келе бермейді. Ондай кісілер не істейді? Бұл тұста Алла тағала адамдарға тағы бір жеңілдікті береді. Ол «фидия» деп аталады. Шариғатта Алла Тағала: «Таңертең және кешке бір жарлыны, кедейді тойдырсын» дейді. Немесе таңғы ас пен кешкі асқа кететін ақшаны жарлы адамға беруге болады. Егер ораза тұта алмайтын болса, жарлыны тамақтандыруға да жағдайы келмесе, Алладан кешірім сұрайды. Алла Тағала кешірімді. Өйткені Құранда: «Сендердің шамаларың келмейтін нәрседен жауапты етпеймін» делінген. Ораза уақытында тағы бір мынадай мәселе болуы мүмкін. Мәселен, ауыр жұмыста істейтін азаматтар бар. Басқа табыс көзі жоқ, амалсыз күннің ыстығында, қырда, далада ауыр еңбекпен айналысатын. Олар күннің ыстығы мен ауыр жұмысқа қиналып, шыдамауы мүмкін. Шариғат өзін қинап жасайтындай құлшылықты талап етпейді. Ондай жандарға ауыз ашуға рұқсат береді. Қазір біздің тілімізбен айтқанда «вахта» дейміз, бір апта, он-он бес күн деген секілді. Бірақ кейін оның қазасын өтейтін болады. -Кейде ораза ұстап бастағанымен, аяқтай алмай қалып жататын жағдайлар болады... -Оразаны бастап, тастап кететін болса, мүмкіндігі (жағдайы, денсаулығы) бола тұра ораза ұстамайтын болса, әрине, ол күнә болып саналады. Күнәсінің жазасын бұл дүниеде көрмегенімен, ана дүниеде жазаланатын болады. Ал оның жазасы Аллаға ғана мәлім. Не шара қолданады, оны біз айта алмаймыз. -Біз «отыз күн ораза» дейміз. Бірақ жылда қасиетті ай 29 күнмен аяқталады. Неліктен? -Ай күнтізбесі бойынша кейде алты жыл қатарынан 29 күн, алты жыл қатарынан 30 күн болып келеді. Бұл Ай күнтізбесіне, Айдың тууына байланысты. Сондықтан да кейде осы шатасу бізді алаңдатып жатады. Рамазан айының осындай бір ерекшелігі бар. Барша мұсылман қауым  ораза кезінде пітір садақа берілетінін біледі. Бұл – ананың жатырындағы сәбиден еңкейген кәріге дейін жан басына берілетін садақа. Биылғы жылы республика бойынша 300 теңге деп белгіленді. -Пітір садақа мөлшері неге сүйеніп бекітіледі? -Пітір садақа негізінен төрт нәрседен беріледі. Бидай, арпа, мейіз және құрма. Жақсы бидайдан екі келі, арпадан, құрма мен мейізден үш келі беріледі. Олардың өзі не солардың құнына тең қаражаты берілуі міндеттелді. Адам жағдайына қарай қайсысымен беремін десе де, өзі біледі. Бастысы осы Рамазан айы кіргеннен айт намазы оқылғанға дейінгі мерзім ішінде беріліп, таратылғаны абзал. Біздің еліміз бойынша бидайдың құнымен бекітіледі. Әр мемелекет жоғарыда аталған тағамдардың қайсысы қол жетімді бағада болса, соған байланысты садақа мөлшерін белгілейді. Айталық, бізде мейіз, құрма қымбат. Егер біз онымен бекітетін болсақ, өте қымбатқа шығады. Ал араб әлемінде, құрма бағасы арзан, керісінше бидай қымбат. Олар құрмамен бекітеді. Қай жерде мейіз арзан болса, мейізбен бекітеді. Яғни, ол елдің өз ерекшелігіне байланысты. Әр елдің діни басқармалары халықтың жағдайына қарап, сол кездегі нарықтағы бағаға қарап, пітір садақа мөлшерін бекітеді. -Уақыт бөліп, әңгімелескеніңізге рақмет!

Сұқбаттасқан Теңге БЕКМҰРЗАЕВА