Аграрлық салаға субсидия бөлу жайы қалай?

Жалпы Маңғыстау облысының аумағында бұрын-соңды қазылған 1503 құдық тіркелген болса, шаруа қожалықтарының тапсырыстары бойынша мемлекет тарапынан 80 пайыздық субсидия бөлудің нәтижесінде жаңадан 2014 жылы – 8, 2015 жылы – 73 құдық қазылса, осы жылы да 73 құдықты пайдалануға беру жоспарланып отыр. Сондай көрсеткіштердің арқасында осы бағыттағы жұмыстар бойынша Маңғыстау облысы республикада алдыңғы орында тұр, деп мәлімдеді дүйсенбі күні өткен «Нұр Отан» партиясы Сайлауалды бағдарламасының «Аграрлық сала» бағыты бойынша сараптама тобы отырысында баяндама жасаған облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының бастығы Болат Ерсайынұлы.

Маңғыстау облыстық мәслихатының депутаты Қуанышбек Абдрахман ашып, жүргізген отырыста негізінен «Ауыл шаруашылығына арналған субсидиялар» және «Ауылдық елді мекендерді орталықтандырылған су жүйесімен қамту» мәселелерін қарау көзделген-ді. Алайда, облыстық энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасы басшысы мен орынбасарының белгісіз себеппен қатыспауына байланысты екінші мәселе қаралмай қалды.

Елімізде аграрлық саланы дамытуға Елбасымыздың айрықша мән беріп, осы саладағы атқарылатын жұмыстар мен мақсат-міндеттерді заманға сай сапалық деңгейге көтеруді тапсырғаны белгілі.

Аймақтағы аграрлық саланы субсидиялар бөлу арқылы қолдау жұмыстары қай деңгейде атқарылуда, нәтиже мен көрсеткіштер қалай, жетістіктер мен кемшіліктер қай тұста? Осындай сауалдарға тиісті мәліметтерін келтіре отырып жауабын берген баяндамашы, негізінен, өндірістік аймақ саналатын облысымызда аграрлық саланы қолдау бағытында біршама жұмыстар қолға алынып, атқарылып жатқанын айтты. 

Баяндамашы тізіп көрсеткендей, мемлекеттік субсидия бөлу бағдарламасы алты бағытты қамтыған екен. Біріншісі, егін шаруашылықтарында пайдаланылатын судың шығынын өтеу мақсатында облыс бойынша 20 млн. теңге  субсидия бөлу қарастырылса, қазірге дейін сол қаражат көлемінің 6 млн. 245 мың теңгесі игерілген. «Егін науқанының толық аяқталуына байланысты жыл соңына дейін қаржы түгел игеріледі», деп сендірді басқарма басшысы.

Егін шаруашылығы өнімдерінің өнімділігі мен сапасын арттыруды субсидиялау» бюджеттік бағдарламасы бойынша жылдық жоспар 75000,0 мың теңгені игеру 2016 жылдың қазан-желтоқсан айларына жоспарланған. Бұл жағдай нормативтік-құқықтық актілердің жоқтығы  мен субсидиялау ережесіне  енгізілген өзгерістер туралы шешімнің кеш қабылдануына байланысты болды. Субсидияның бұл түрі бойынша жылыжайларда әр гектары үшін 35000, ашық жерлерде егілген егіннің әр гектарына 20000 теңгеден бөлу қарастырылған. Үшінші бағыт егін шаруашылығындағылар тұтынатын тыңайтқыш құнын арзандатуға арналған және ол отандық өнім үшін 50 пайыз, шетелдік тыңайтқыштар үшін 30 пайыз мөлшерінде деп көзделген. «Аталмыш бюджеттік бағдарлама бойынша жылдық жоспар 25000,0 мың теңгенің  13052,5 мың теңгесі игерілді. Бұл жағдай берілген тапсырыстардың жоқтығына байланысты орын алды. Қалған 11947,5 мың теңгені жыл аяғына дейін игеру жоспарлануда», - деді басқарма басшысы.

 Сондай-ақ субсидиялар жылы жабықжайлар салуға, асыл тұқымды мал сатып алушы шаруа қожалықтарына және инвестициялық көмек ретінде беріледі. Соңғысына құдық қаздыру, электр тогын өндіретін желгенераторын (қазірге дейін облыста алтауы бар) және күннен қуат алатын батарея панельдерін орнатып беру, техникалар мен мал сатып алу сияқты жұмыстар кіреді. Агроөнеркәсіптік кешен субьектілерінің инвестициялық салымы шығындарының бір бөлегін өтеу мақсатында жалпы 260013,0 мың теңге бөлініп, 23.09.2016 ж. жағдай бойынша соның 173860,0 мың теңгесі игерілген.  

Сөз басында айтылғандай, Маңғыстау құдықтар қазу бойынша елімізде бірінші орында тұр. Басқа аймақтармен салыстырғанда жер бетінде ағын су көзі мүлдем жоқ өлке шаруалары тіршілік нәрін тек жер астынан алатыны белгілі. Облыста құдық қазумен айналысатын арнайы 8 мекеме бар. «Алдыңғы орында тұруымызға құдық қаздыру шығындарын өтеу жұмыстарының жалпыға бірдей бекітілген тәртібіне біздің енгізген ұсыныс схемамыздың қолданылуының пайдасы тиді, - дейді Б.Ерсайынұлы. – Тәртіп бойынша құдық қаздырушы жұмыс құнының шығынын қазып беруші мекемеге алдын ала толық төлеуі тиіс. Бірақ, шаруалардың бәрінің бірдей ол талапты орындауға жағдайы жетпейді, яғни тереңдігіне қарай құны 4-5 млн теңгеге дейін жететін шығынды төлеуді олардың қалтасы көтермейді. Біздер ұсынған схема бойынша тапсырыс беруші алдымен жалпы жұмыс құнының 20 пайызы мөлшеріндегі ақшаны қызмет көрсетуші мекемеге өткізеді, олар құдық қазу жұмыстарын толық атқарған соң, мемлекет тарапынан берілетін қалған 80 пайыз жұмыс құны төленеді. Есеп айырысудың осындай тәртібі іс жүзінде оңтайлы болып, жұмыстың ілгері басуына себеп болды».

Асыл тұқымды әр мал басына: қойға – 8000 теңге, түйеге – 37000, жылқыға  - 40000 теңге субсидия бөлу қарастырылған. Алайда, бұл бағыттағы жұмыста оншалықты болмай тұр. Оған сырттан әкелінген асыл тұқымды малдың табиғаты қатаң Маңғыстау жеріне көндігіп, жерсіне алмауы себеп, дейді мамандар. Еске сала кетсек, жалпы облыста асыл тұқымды мал өсіретін 36 шаруа қожалығы бар. Бұл ретте тек Бейнеу ауданындағы шаруашылықтың 189 бас асыл тұқымды сиыр алғанын тілге тиек етуге болады.

Сондай-ақ жылыжай салу мен тамшылата суару жүйесін алуға мемлекет қазынасынан 30 пайыз көлемінде субсидия бөлінеді. Бұл бағытта Сенекте және Ақшұқырда жылыжай құрылысы салынуда.

Отырыста сондай-ақ облыс аумағындағы жерасты су қоры мол Құйылыс, Сәубет, Ұланақ, Сауысқан, Тасмұрын сияқты су көздерін аграрлық саланы дамытуға тиімді пайдалану, газбен жылытылатын жабық жылыжайлар салу, ауылшаруашылық кооперацияларын құру, ет, сүт өндіруді қолдау, селекциялық жұмысты қолға алу сияқты маңызды мәселелер қозғалып, ұсыныстар айтылды.   

Мұрат ЖЕТЕКБАЙ Суреттеді түсірген Талант ҚҰСАЙЫН

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.