Миллиондаған адам соттасып жүр

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты «Сот төрелігіне сенім және құқық үстемдігі – соттардың басты міндеті» тақырыбында 2017 жылғы сот төрелігін жүзеге асырудың қорытындыларына арналған кеңейтілген кеңес өткізді. Бұл жиынға видеоконференцбайланыс арқылы республиканың барлық соттары қатысса, ғаламтор желілері арқылы тікелей эфирден таратылды.

Жоғарғы Сотта өткен жиынға Президент Әкімшілігі басшысының орынбасары Талғат Донақов, Жоғары сот кеңесінің төрағасы Анатолий Смолин, Парламент Сенаты мен Мәжіліс комитеттерінің төрағалары Георгий Ким мен Нұрлан Әбдіров, Қазақстан Республи­касындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл Асқар Шәкіров, Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағасының орынбарасы Дархан Мыңбай, адвокаттардың республикалық алқасының төрағасы Әнуар Түгел, Бас про­куратураның, Әділет министрлігінің, «Ата­ мекен» ҰКП­-нің, нотариустердің республи­калық палатасы мен адвокаттар алқасының өкілдері, отставкадағы судьялар мен халық­ аралық сарапшылар да қатысты.

Кеңейтілген кеңесте талқыланған мә­селелерге Маңғыстау облыстық сотында ор­натылған видеоконференцбайланыс арқылы сот корпусымен бірге, облыстың бизнес­қо­ғамдастықтары, шағын және орта бизнес субъектілері, мемлекеттік органдар, «Ата- мекен» кәсіпкерлер палатасы өкілдері, медиаторлар мен заңгерлер, адвокаттар, үкіметтік емес ұйымдар және БАҚ өкілдері куә болды.

Жиында заң үстемдігін қамтамасыз ету жұмысының негізгі қорытындылары айты­лып, еліміздің сот­құқық жүйесін одан әрі дамытудың келешегі барынша ашық әрі нысаналы түрде талқыланды. Қылмыстық, азаматтық және инвестициялық даулар бо­йынша мамандандырылған істер жөніндегі алқа төрағалары өткен жылы атқарылған жұ­мыстар туралы баяндаған соң, ҚР Жоғарғы Сот төрағасы Жақып Асанов алдағы жұмыс бағытына тоқтала келе, қоғамға белдей батып отырған өзекті мәселелерді сынға алды.

– Еліміз әлемнің дамыған 30 елінің қатарына қосылуы үшін сот қалай өзгеруі керек? Сот билігі мен әрбір судья не істеуі керек? Ең алдымен, басты мақсатымыз – халықтың сот­қа сенімін арттыру. Азаматтар әділ сот шеші­мін алып, құқықтары толық сақталған кезде ғана нағыз сот төрелігі орнайды, – деді еліміз­дің бас судьясы.

Көпшілігіміз білеміз, Жақып Асанов өткен жылдың соңында осы қызметке тағайындал­ған соң, ең алдымен, қалың көпшілікке түр­лі сұрақтар мен ұсыныс­-пікірлерді, сын-­ес­кертпелерді қабылдауға дайын екенін жеткізген болатын. Сол сәттен бастап судьялардан, адвокаттардан, заңгерлерден, құқық қорғау органдары мен өзге де азаматтардан түскен ұсыныстар мен ескертпелер негізінде осы жиында алдағы күндері атқарылатын басты міндеттерді тізбектеп шықты. Түрлі бағытта түскен ұсыныстар мен идеяларды жүзеге асыру үшін нәтижелі қорытынды шығару мақсатында Жақып Қажыманұлы «Сот жүйесінің 7 үлкен міндеті» мен арнайы жұмыс тобын құрыпты. «Біз ешқандай жаңа реформа ұсынбаймыз. Елбасының республика судьяларының 7­ съезінде берген нақты міндеттері мен «100 нақты қадам» Ұлт жоспары, «Рухани жаңғыру» және «Цифрлы Қазақстан» бағдарламаларында көрсетілген айқын тапсырмалары бар. Біз сол стратегиялық құжаттардың аясында жұмысымызды жал­ғастыра береміз» деді Төраға.

Сот жүйесінің 7 үлкен міндеті әділдік, басшы­лыққа бағыныстылық пен жауапкершілік, нәтижелілік, цифрландыру жұмыстарына бағытталған.

Жақып Асанов өз баян­дамасында сот акті­лерінің жазылу маз­мұны мен тілін, сотқа дейінгі тергеу органда­рының толтырған құжаттарындағы шектен тыс сенімділікті, қылмыстық істер бойынша айыптау актілері мен медиациямен аяқтал­ған істердің өте аз екенін, рейтинг, көрсеткіш үшін жұмыс жасайтын сот төрағаларын да қатаң сынады. Мұндай сыннан ақылы түрде тағылымдамадан өтіп жүрген судьялыққа кандидаттардың білімі мен біліктілік дең­гейлері де тыс қалмады.

– Табиғатынан сабырлы, дауды жақтырмайтын халқымыз дауға құмар болып кеткен бе? Қит етсе, дереу сотқа жүгінеміз. Бітімге келу, келісу мәдениетіміз қайда жоғалып барады? Кәсіпкерден жағдай сұрасаң «сот­ тасып жатырмын» дейді. Үйдегі пробел- масын сотта шешемін деушілер көп. Әкесі баласымен, ағасы інісімен соттасып жатқан жағдай аз емес. Сотқа келушілердің бәрі дауын шешуден бұрын өш алуды көздейді. Бізде «дауды тек сот шешеді» деген қағида қатып қалған. Алайда біз сотқа келген адамдарды қорғай алмаймыз. Көптеген өркениетті шетелдерде судья дауды шешу үшін бәрін жасайды, ал бізде судья талап­арыздың аясынан шыға алмайды. Бізде бәрі заңды, бірақ әділетсіз. Қоғамда мемлекетке өкпелі азаматтар көп. Бітімгершілікке шақырып, дауды ушықтырмай басатын мамандар да аз. Әрине, дау кез келген қоғамда бар. Оның бәрін сотта шешу мүмкін емес. Сондықтан біз қисық нормалар мен схемаларды дұрыстап, мәселені жылдам әрі тиімді шешу жолдарын тиісті орындарға ұсынуымыз керек, – деді Жақып Қажыманұлы.

Көпшіліктің тікелей назарында өткен үл­кен жиынды қорытындылау кезінде Ж.Аса­нов барлық судьялар мен қоғам өкілдерін сот қызметін жақсарту бағытындағы жұмысқа белсене қатысуға шақырды.

Осы күні Жоғарғы сот жанындағы сот­тардың қызметін қамтамасыз ету департа­ментінің басшысы Нұрсерік Шәріпов соттар әкімшілерінің өңірлердегі басшыларымен және қызметкерлермен жұмыс қорытынды­сын талқылады. Сот қызметкерлері ішкі жұ­мыстарын, соттардың материалдық­-техника­лық жарақтандырылуы мен электронды сот төрелігінің қызмет көрсету сапасын таразы­лады.

"Соңғы төрт жылда азаматтық істер үш есе өскен. Судьялар қағазға көмілуде. Ал миллиондаған адамдар сот әуресінде жүр. Бұл – еліміздің бюджетіне үлкен салмақ, ел дамуына зор кедергі". Ж.Асанов, ҚР Жоғарғы Сот төрағасы

Гауһар НҰРХАНОВА,

Маңғыстау облыстық сотының ақпараттық қамтамасыз ету бөлімінің басшысы

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.