Отты жылдар куәсі

Биыл Ұлы Отан соғысының жеңісіне 73 жыл толып отыр. Осы жылдар ішінде біздер отан үшін опат болғандарды жоқтадық, осы оттан аман оралғандардың қаһармандық ерліктерін жырлап келеміз. Олар ұрпақ үшін жау жеткенде өлімге бас тіксе, жау кеткен соң бейнетке бас тікті. Ел басына күн туғанда ауылдан көп болып аттанып, аз болып оралған. Сол аздың өзі туған топырақтың гүлденуіне қызмет етті. Тылдың қиындығын қайыспай көтерген аналарымыз жылай жүріп талай жетімді жеткізіп, азамат қатарына қосты. Олар көрген қиындық пен төзген бейнеттің аз болмағаны белгілі. Көп құрбандықпен келген жеңіс мерекесі ерекше қасиетті болатындығы сондықтан. Әрбір ардагердің кеудесінде таусылмайтын дастан бар. Біз соларды тыңдап, зерттеп үлгердік пе?

Менің әкем, марқұм Ығылманов На­мазбай Ығылманұлы – Ұлы Отан соғысының ардагері. Маңғыстау облысы, Форт-­Шевченко қаласында 1925 жылы дүниеге келген. 1942 жылдың қара­шасында соғысқа шақырылған. Әкемнің сұра­пыл соғыс туралы айтқан естелік әңгімесі бар еді. Соны Жеңіс күні мерекесі қарсаңында еске алып, жариялауды жөн көрдім.

«Ең басты айтар тілегім соғыс қасіретінен қалған жерде құдайым халқымды аман қыл­сын. Жастарымыз ағаларының, аталарының ерлігі мен көптеген құрбандықтармен келген жеңіс пен бейбіт күннің қадірін білсе екен дей­мін.

Мен 1942 жылы 17 жасымда соғысқа ша­қырылдым. Біздің колхоздан менен бас­қа 4 жігіт бар болатын. Олар: Орынбасар Таңсықов, Келімберді Беков, Бұқабай Оңаев, Сәбит (тегі есімде жоқ) деген жігіттер еді. Бізді сол жылдың қарашасында пойызбен Томск қаласына алып келді. Сол жерде әскери даярлықта болдық. Мылтық ату, мина табу, жару сияқты әскери сабақтар өткізілді. Со­дан 1943 жылдың шілде айында бір түнде тұрғызып, жаңа гимнастёрка кигізіп алып кет­ті. Қайда баратынымыз белгісіз. Әйтеуір енді соғыс шебіне баратынымыз анық.

Сонымен алғаш келгеніміз Украина жері болды. Мен І Украина майданындағы 66­-зе­нитті артиллерия полкіне орналастым. Укра­ина жерін неміс фашистерінен азат ету май­даны қызу жүріп жатты. Әсіресе немістердің қорғаныс шептерін бұзарда кескілескен шайқастар болды. Қаншама өзіміз құралпы жас жігіттер көз алдымызда қыршынынан қиылды. Оны сөзбен айтып жеткізу мүмкін емес. Он­дайды көргенде көкірегімізді өксік керней­тін, бірақ көзімізден жас шықпайды. Қайта одан сайын дұшпанға деген өшпенділігіміз артып, сол отандастарымыздың кегін алуға қайраттана түсеміз. Өліммен совет жауынгерін қорқыту мүмкін емес еді. Осы Украина жерін­ де Ковель қаласында елден бірге аттанған досым Келімберді Беков ауыр жарақаттанып, госпитальға жіберілді. Қанша дегенмен жерлестің аты жерлес қой, оның жараланғаны жаныма қатты батты. Ол госпитальдан елге қайтарылды. Соғыста халықтар достығы мықты болды ғой, жеңіске жетуіміздің өзі осы достықта деп түсінемін. Кейін менің жанымда қазақ ұлтынан адам болмады. Бірақ, орыс, гру­зин, әзірбайжан, украин жігіттері менің айны­мас достарыма айналды.

Украина азат етілген соң Белоруссия май­данына қатыстық. Шабуыл төрт майданның күшімен жүзеге асырылды. Біз І Белорусс май­данында болдық. Мұнда біз Белоруссия астанасы Минскіні азат еттік және «Люблин­-Брест опе­рациясына» қатыстық. Осы Люблин қаласы түбіндегі ерен ерлігі үшін полкқа «66­-шы зе­нитті артиллерия Люблин полкі» деген атақ берілді. Мен осы «Люблин полкінде» 1950 жылға дейін болдым.

Белоруссиядан кейін Польша жерін азат етуге қатысып, сол жерде неміс қорғанысын бұзып өттік. Сол кезде поляк халқының бізге алғысы шексіз болатын. Өздері соғыс азабын кешіп арып-­ашып отырса да, жауынгерлерге бар тапқан-­таянғанын әкеліп беретін. Сөйтіп Варшаваны азат еттік.

Одан соң Германия жеріне басып кіру май­данына қатыстым. Фашистік Германияны жеңіп, жеңіс күнін тойлағанымызбен, әлі де әр жерден бас көтерген халық жаулары толып жатты. Сондықтан біздің «66­-шы зенитті ар­тиллерия Люблин полкі» Германия шекара­сында қалдырылды. 1947 жылы Ноиштрилец қаласында санитар­-инструктор мамандығы бойынша оқып, полкте санитар­-инструктор болдым.

Біраз жыл елді көрмедік. Елге барып келуге рұқсат сұрадым. 1949 жылы қаңтарда рұқсат алып демалысқа келдім. Менің демалысқа келуімнің өзі ұзақ әңгіме. Тұратын жерімді сұрады. Форт-­Шевченко қаласы деп едім, картадан таппады. Астрахань қаласының маңы деп Астраханьға жіберетін болды. Сөйтіп, СССР-­дің шекарасына келдім. Ол жерден үсті­басымды түгел тексеріп, «Выбыл из Германии» деп мөр қойып берді. Марка­мызды рубльге ауыстырды. Москва арқылы Астраханьға келдім. Қаңтардың боран күндері болатын. Волга өзені қатып қалғандықтан көлік қатынасы жоқ болып шықты. Сол жер­ де үй жалдап үш күн сандалып жүрдім. Бір күні бір шені жоғары әскери адамға кезіктім. Амандасып, жағдайымды айттым. Ол кісінің ұшқыш танысы бар болып шықты. Сол кісімен кездестірді. Ұшқыш жігіт ертең 9-­да үйімнің алдында күт деді. Мен таңғы 7­-де барып тұрдым. Сөйтіп Гурьев арқылы Аташқа кел­дік. Бұнда ауа райының қолайсыздығына бай­ланысты қондырмай қойды. Гурьевке қайтып бардық. Әлгі ұшқыш екеуміз аэродромның кочегарының қасына түнеп, ертесіне Аташқа келіп қондық. Елге келсем, үйіміз қыстақта Шат деген жерде отыр екен. Ауыл советтен көлік сұрадым. Олар ат берді. Сөйтіп үйге келдім. Ел­-жұртпен қауышып 7 күннен кейін қайтадан Германияға кеттім. Сол кезде мені басқа полкке ауыстырды.

Одан кейін 1950 жылы қаңтарда тағы демалысқа жіберді. Кейін Германияға қайтарда шекарадан өтетін күнім өтіп кетті. Ол да көлік жағдайына байланысты болатын. Москваға ба­рып күнімді ұзартып, шекарадан өтуім керек болды. Гурьевтегі әскери комиссариатқа соғып кетпекші болып сонда келдім. Комиссариатта 29.01.1950 жылдан бастап жасы жеткен әскер қатарындағыларды босату туралы бұйрықты көрсетті. Маған елге қайтуға рұқсат берді. 1950 жылы 1 тамызда «әскерден босатылған» құжаттарымды қолыма алдым. Осылай мен адамзат тарихында өшпес із қалдырған Ұлы Отан соғысы мен Отан алдындағы әскери борышымды өтеу жолында жалпы жеті жыл жүрдім.

«Отан үшін отқа түс – күймейсің» дейді ғой дана халқымыз. Отан үшін от кешіп жүріп елге оралып, осындай бейбіт күнді көремін деп ой­лаппын ба?! Осы күнге жеткен менде, әрине, арман жоқ. Ал қанша боздақтар майдан дала­сында қалды. Аман қалдым, Алланың берген сыйы болар. Әрбір таңда Жаратқаннан тек бей­бітшілік тілеймін. Аға ұрпақтың өшпес ерлігін келешек ұрпақ зердесінде әрдайым сақтаса екен деймін».

ТАҒЫ ОҚЫҢЫЗ: Ұлттық дәстүрді ұлықтаған «Ана мектебі» жобасы

Әкем Ұлы Отан соғысындағы ерен ер­ліктері үшін көптеген орден, медальдармен марапатталған. «Қызыл жұлдыз» ордені, «Ер­лігі үшін» ордені, «Әскердегі ерлігі үшін» ордені, «Берлинді алғаны үшін» медалі, «Вар­шаваны қорғағаны үшін» медалі, «Ұлы Отан соғысында Германияны жеңгені үшін» медалі және бейбіт күндері алған орден, медальдары бар.

Әкем сол 1950 жылдың қоңыр күзінде ана­мыз Санипамен отау тігіп ширек ғасыр бірге ғұмыр кешіп, 4 ұл тәрбиелеп өсірді. 17 немере, 37 шөбере сүйіп мәуелі бәйтерекке айналды. 2015 жылы 90 жасында өмірден озды.

Әкемнің ерен ерлігімен мақтанамын. Айт­қан ұлағатты сөздерін өмірімде ұстанып келе­мін.

Серікбай ЫҒЫЛМАНОВ

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.