Арамызда он сегізінде от кешкендер жүр

Арамызда он сегізінде от кешкен рухы биік жандар жүр. Олардың қайсыбірін сөйлетсеңізде өз бастарынан өткен оқиғаларын жайбарақат кейіпте емес, рухтана отырып әңгімелейді. Себебі олар соғыс дегеннің қандай боларын біледі, оларға қан мен тердің иісі таңсық емес, аштықтың зардабын сол кезде біркісідей тартты.

КОКП және КСРО басшылығы Ауғанс­тандағы 1978 жылғы сәуір төңкерісі нәти­жесінде билікке келген “халықтық­-демо­кратиялық үкіметті” қолдап, көршілес елдің социалистік бағытпен дамуын көздеп, “интернационалдық әскери жәрдем бере­міз” деген желеумен оның ішкі істеріне ара­ласа бастады. 1979 жылы КСРО Қарулы Күштерінің Ауғанстанға басып кіріп, оның ішкі істеріне қол сұғуы салдарынан ауған соғысының басталғаны мәлім. Ауған жерін­де бір емес, тастай 9 жыл 10 айға созылған соғысқа қазақстандықтар да қатысты. Елі, отбасы бейбіт күн кешіп жатқанда, 18-­20 жастағы әскери борышын өтеуге кеткен өрімдей жастар ауған жеріне, соғыс дала­сына жөнелтілді. Саясаттың кейбір келеңсіз әрекетінен туындаған ауған жеріндегі соғыс, 1989 жылдың 15 ақпанында аяқталды, Кеңес әскері ауған жерінен әкетілді. Биыл Кеңес әскерінің ауған жерінен шығарыл­ғанына 29 жыл толды. Осыған орай Түпқараған аудан­дық мәдениет үйі «Рухы биік жандарды ар­дақтайық» атты әдеби­-сазды кеш ұйым­дастырыпты. Түпқараған ауданындағы ауған соғысы ардагерлерін марапаттап, оларға жас ұр­пақты тәрбиелеуге қосқан үлестері үшін ал­ғыс хаттар табыстап, ән мен сазы келіскен концерттік бағдарламасын ұсынды.

Осы 29 жыл ішінде ауған соғысының ар­дагерлері бұл күнді ерекше атап өтеді. Думандатып емес, ауған соғысында өздерімен бірге қызмет етіп, ерлікпен қаза тапқан, жат елден елге оралмаған жауынгер достарын еске алып, олардың рухына құран бағыш­тауды ұмытпайды. Одан бөлек мектеп оқушыларымен кездесу өткізіп, өз естелік­терімен бөліседі. Ауғандардың жартасы мен тау­тасты даласында 3000­-3200 метр биіктікке дейін көтеріліп, 60 С˚ ыстықта қақ­тығыстар жасау, аштықты, шөлді сезіне жүріп, қиындыққа мойымау, жаралы жауынгерлерін жау қолында қалдырмай, арқалап жүру, ауылға деген сағынышын көкірек тү­біне жасырып, өліммен бетпе­-бет келу сияқты ерліктерді бастан кешірді. Әр жыл­дың 15 ақпаны күні Түпқараған ауданындағы ауған соғысының ардагерлерінің құрметтеп ба­ратын тағы бір жері ол – ауған соғысында қаза тапқан жауынгер Қалмырза Берішбаев құрметіне Баутин ауылында орнатылған ес­керткіш. Қ.Берішбаев ауған соғысында өз командиріне бағытталған оққа өз кеудесін тосқан батыр. Қарапайым қазақ баласының ерлігі өз командирін өлімнен арашалап қалумен өлшенеді. «Келесі жылы Кеңес әс­керінің ауған жерінен шығарылғанына 30 жыл толуына орай ТМД бойынша үлкен шара ұйымдастырылатын болады. Қал­мырза Берішбаевтың өлімнен арашалап алып қалған командирі Украина жерінде тұрады екен, соны іздеп таптық. 30 жылдық шара аясында ол командирді Түпқараған ауданына шақырып, кездесу ұйымдастыру ойымызда бар. Ол болашақтың еншісінде» дейді Маңғыстау облыстық «Боевое братство» ауған соғысы ардагерлерінің қоғамдастық ұйымының төрағасы Мәтжан Шәулеев.

...Ұлы Отан соғысының жарасы кете қой­мағанмен, бәсеңдеп келе жатқан бейбіт күннің бірінде ауған соғысы деген ұғым тағы келіп, қарапайым халықты әбігерге салған екен. 1979-­1989 жылдар арасында Қазақ­станнан Ауған соғысына 22000 адам қа­тысып, олардың 761-­і қаза тауыпты. 21 адам хабарсыз кетті. Бүгінгі таңда Қазақ елінде 10000­ға жуық ауған ардагерлері бар. Олардың 3000­-дайы – мүгедектер қа­тарында. Бұл соғыста КСРО­-ның әскерлері мен әскери техникасы орасан зор шығынға қираған екен,­ деген нақты мәлімет көздерін бүгінгі бейбіт күннің ұландары интернет арқылы табады. Оның не себепті бастал­ғанын да байымдай алады. Осы уақытқа дейін ауған соғысы ардагерлері жан-­жара­ларын іште сақтады, ол туралы көп айта да бермейді. Себебі соғыс туралы айту ол кез­дерді қайта еске салатыны бар емес пе?! Жоғарыда соғысқа қатысқан жауынгер аға­лардың сөзінен түйгеніміз – елді қорғайтын азаматтардың өр рухты болуы елін жақсы көруі парыз екендігі. Өмірге адам болып келгенмен, азамат деген абыройлы атақты өз елін қорғайтын ерлер ғана иемденетінін аңғартты.

Клара МЕҢДІБАЙҚЫЗЫ

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.