Мемлекеттік бағдарламалар орындалуда

Бүгінде Мұнайлы ауданы облыс бойынша әлеуметтік маңызы зор аймаққа айналды. Тәуелсіздік алғаннан кейінгі жылдары елдегі ең алғаш ашылған аудан болып тарихта мәртебелі орында тұрғанын былай қойғанда, бұл аудан – облыс орталығына ең жақын өңір. Аудан әкімі Рахат Тезекбайұлының қоғамдық кеңес алдындағы 2020 жылы атқарылған жұмыстар туралы берген есебінде Мұнайлыда 174 мыңнан астам халық тұратынын тілге тиек еткен еді. Сондықтан ауданда шешімін тапқан, әлі де қаралуы керек мәселе аз емес. Ал оның басым бөлігі коммуналдық шаруашылықпен тікелей байланысты.

Ауданда соңғы жылдары «Ауыл – ел бесігі» мем­лекеттік жобасы аясында атқарылған шаруа қыруар. 2019 жылдың 27 ақпанындағы «Nur Otan» партиясының XVIII съезінде Елбасы «Ауыл – ел бесігі» жобасын іске асыруды тапсырған еді. Бұл бағдарлама ауыл тұрғындарының өмір сүру сапасы мен әл-­ауқатын жақсартуды, ауылдарды тұрақты дамытуды көздейді. Жалпы 2025 жылға дейін елімізде 5,5 миллионнан астам адам тұратын 1,8 мың ауылдық елді мекен жаңартылады деп жоспарланған. Осы орайда Мұнайлы ауданында атқарылған игілікті істер туралы Мұнайлы ауданы әкімінің құрылыс, сәулет, коммуналды шаруашылық саласы бойынша орынбасары Нұрлыбек Жолбаевпен сұхбат құрдық.

– Нұрлыбек Бергенғұлұлы, былтыр «Ауыл – ел бесігі» бағдарламасы аясында Мұнайлы ауданынан 11 жоба ұсынылған екен. Қандай істер атқарылды?

– Иә, дұрыс айтасыз. Былтыр 1 418,1 миллион теңгеге 11 жоба ұсындық. Оның 10-­ы – ауылішілік автокөлік жолдарының орташа жөндеу құрылыс жұмыстарының жобасы болса, біреуі әлеуметтік нысанның құрылысы болатын. Осы жобаларымыз мақұлданып, барлығы орындалды. Тарқатып айтар болсақ 1 264,4 миллион теңге Қызылтөбе, Баянды, Басқұдық ауылдық округтерінің ауылішілік автожолдарын орташа жөндеуге жұмсалды. Осы қаражатқа тұтас аудан бойынша 46,4 шақырым автокөлік жолы салынып, қолданысқа берілді. 153,7 миллион теңге Басқұдық ауылдық округі кітапханасымен бірге 200 орындық аула клубының құрылысына жұмсалды. Бұл клуб қолданысқа дайын, жақында ашылады.

– Осы мемлекеттік бағдарлама бойынша биыл қандай шаралар жоспарланған?

– Басқұдық ауылында 2 жол бар. 3,6 шақырым және Баянды ауылында 8,3 шақырым жолды жөндеу жобасын беріп қойып отырмыз. Бұл жолдарды орташа жөндеуге берейік десек, орташа жөндеу үшін бұрын бұл жолдарға асфальт төселген болуы керек. Жаңадан салынатын жолға жобалық-­сметалық құжат керек. Құжатымызды ұсындық. Қаражат бөліне ме, бөлінбей ме нақты белгісіз. Бірақ бөлінеді деп күтіп отырмыз.

– Былтыр тұрғындар үшін ауыз судың тапшылығы өзекті мәселе болды. Биыл бұл жағдай қайталана ма?

– Биыл біз өзімізге тиесілі ауылдардың сумен қамтамасыз етілуін, яғни орталық су жүйесіне қосуды 100% бітіреміз. Ал су бөлу – облыстық деңгейде шешілетін мәселе. Ауданның барлық ауылында жеке су резервуарлары бар. Тек бізге облыстан берілетін су көлемі ғана аз болып тұр. Қазір қыс мезгілінде тұрғындарға су жетеді. Ішуінен, шомылуынан таршылық көрмейді. Ал жазда тұрғындар аула суарады. Сол кезде тағы да су тапшылығы басталады. Алайда облыс мамыр айында су көлемін арттыруға уәде беріп отыр. Сондай-­ақ өзіміздің Баянды ауылында мембранды жүйемен су тұшытатын қондырғымыз бар. Соны іске қосып жатырмыз. Былтыр жаз айларында 12-­13 мың куб аралығында су алдық. Бұл біздің ауданға жетпейді. Биыл облыс ауданға келетін су көлемін 17 мың кубқа арттырса, одан кейін өз қондырғымыздан 3-­4 мың куб тұщы су алсақ аудандағы су мәселесін де біртіндеп шешеміз деген ойдамыз. Алайда халықтың суды пайдалану мәдениеті артпаса, су бізге ешқашан жетпейді. Су біздің ауданға субсидияланып, кубы 30 теңгеде беріледі. Қалада судың кубы 300 теңге. Мысалы, қазір біздің ауданда бір күнде 10 куб суды есік алдына төгіп тастасаң, құны жарты литр Баржоми суынан да арзанға шығады. Сондықтан халық үкіметтің көрсетіп жатқан көмегін оң бағытта қолданып, суды үнемдеу керек. Тіпті суды үнемдеу қолыңды сабындап не тісіңді жуып тұрғанда кранды жауып қоюдан басталады. Біз өзімізді, халықты осындай әдетке үйретуіміз керек.

– Аудандағы орталық көшелердің шам­дары жап­-жарық. Бірақ тұрғын үй көшелерінің шамдары әлсіз. Неге?

– Біздің ауданда 11 500 көше лампасы бар. Қазір техника дамыған. Басқа технологиялар бар. Қазір шамдардың led деген түрі шықты. Олар тоқты ескі шамнан 2 есе аз алады, бірақ жарығы ескі шамнан 2 есе көп. Қазір орталық көшелер осы led жарық шамдарымен қамтамасыз етілген. Біртіндеп көше ішіндегі шамдарды да ауыстырамыз. 2-­3 жылда түгел ауыстырамыз деп ойлаймын. Енді салынатын тұрғын үй массивтеріне тек қана led шамдарын орнатамыз.

– Ауданда ең алғаш салынған – Маңғыстау ауылы. Ауылдағы кейбір көп қабатты үйлердің тозығы жеткен. Осы үйлердің орнына жаңа үйлер салынуы мүмкін бе?

– Мүмкін. Жақында инвесторлар көп қабатты тұрғын үй салу мақсатында хабарласқан. №1 мектептің артындағы барак үйлерді көрсеттім. Негізі сол үйдің тұрғындары да жаңа үйге ауыстыруға ниетті. Инвесторларға жер ұнады. Енді олар өздерінің шешімін айтуы керек. Мұндай ұсыныс білдіріп жүргендер бар. Бұрын біздің ауданға инвесторлар тарапынан қызығушылық аса жоғары емес еді, әйтеуір біздің ауданға деген сұраныс артып келеді. Мәселен, аудандық аурухана жанында жеке кәсіпкер есебінен көп қабатты тұрғын үй салынып жатыр. Дәулет елді мекенінен де 5 қабатты үй салынуда. Ал осы үйлер ескі болғанымен «апатты жағдайда» деп танылған үй жоқ. Бұрын 103-­үй «апатты жағдайдағы үй» деп танылып, орнына 5 қабатты жаңа үй салынды (қазіргі 105­-үй). Осыдан 24 жыл бұрын, 1997 жылы бұл көп қабатты үйлер жеке меншікке өтіп кетті. Сондықтан әкімдік оларды күтіп ұстауға міндетті емес. Тұрғындардың өзі жауапты. Бірақ ондағы пәтердің барлығы жалдамалы. Жалдап тұрған адамдар айналасына жанашырлықпен қарай ма? Ал келеңсіз оқиға болса, айналасына қоқыс жиналса бірден әкімдікке келеді. Ол жеке меншік болған соң әр тұрғын өзі тұрған жерді, үйді күтіп, таза ұстауы керек қой.

– Тұрмыстық қатты қалдықтарды алуды соңғы жылдары бәсекелестік ортаға бердік. Бірақ тәжірибенің өзі бәсекелестік ортаның халыққа жұмыс жасай алмайтынын ашып көрсетті. Былтырғы жылдың соңғы 5 айынан бері Маңғыстау ауылының қоқысын алуды «Маңғыстау жылу» мемлекеттік мекемесіне бердік. Жағдай тұрақталған сияқты. Бірақ басқа ауылдарда қоқыстың жағдайы қорқынышты. Мәселені қалай шешесіздер?

– Тұрмыстық қатты қалдықтарды алуды бәсекелестік ортаға бермей тұрып әкімдіктегі жиналыстарда қоқыс туралы бір әңгіме болмайтын. 200 адамды жұмыспен қамтып отырдық. 17 арнайы техникамыз болды. Олар 2 сағатта ауылдың ішін тап­-таза қылып шығатын. Бұл жұмысты алды да бәсекелестік ортаға берді. Осы саланы кәсіпкерлерге бермесе олар аштан өлетіндей көрдік. Мен өмір бойы коммуналдық шаруашылық саласында қызмет еттім. Сондықтан бұл саланың қиындығын жақсы білемін. Осы жұмысты кәсіпкерлерге бергенде олардың жұмыс тәжірибесіне назар аудармады. Тек жеке кәсіпкер боп тіркелсе болды. Тіпті олардың көбінің техникалары да болған жоқ. Мысалы, бір ауылдың қоқысын алу жұмысына 15 миллион бөлсе, олар 5 миллионға келісіп, тендерді жеңіп алып отырды. Бірақ істеген жұмысы жоқ. Телефонын сөндіріп, хабарласпайды. Мен оларды үйлеріне полициямен іздеп барған күнім де болды. «Істей алмаймын, техникам жоқ» деп бетіңе қарап тұрады. Содан кейін амалсыздан, халықтың сұрауымен «Маңғыстау жылуға» бердік. Негізі заңда «Мемлекеттік коммуналдық мекемелерге қоқыс алумен айналысуға болмайды» деген бар. Соған өзгеріс енгіздік. Бірақ толық ауданның қоқыс шығару жұмысын «Маңғыстау жылуға» бере алмай отырмыз. Монополияға қарсы комитет әлі рұқсат бермей отыр. Сондықтан Атамекен, Басқұдық, Қызылтөбе сияқты ауылдық округтерде қоқыс мәселесі бар. Монополияға қарсы комитетке екінші рет осы жұмысты «Маңғыстау жылу» мекемесіне беру туралы хат жаздық. Олардан рұқсат болмаған жағдайда халық үшін сол комитетпен соттасудан басқа амал жоқ.

Бір жағынан біз коммуналдық жүйені, тұрмыстық қатты қалдықты төгуді жолға қойған бірден­-бір ауданбыз. Менің өзім Жыңғылды деген ауылдың тумасымын. Онда халықтың қоқысын алып кететін ешкім жоқ. Бірақ ауылда шашылып жатқан қоқыс көрмейсің. Тұрғындар сүттің қорабы сияқты қоқысты отқа жағып жібереді. Біздің ауданда халықтың басым бөлігі келісім шартқа отырса да коммуналдық қызметке ақша төлеуден қашады. Аса қымбат та емес. Адам басына 200 теңгеге де жетпейді. Асылында бізде төлемді уақытылы жасау әдебі, жауапкершілік қалыптаспаған. Шет елдерде төлемді бір күн кешіктірсе суын, жарығын ажыратып тастайды. Барлығы автоматтандырылған. Біздің халық айналдырған аз ақшаны, түптің түбінде өзі қолданған дүниенің ақысын төлеуден қашады.

– Мұнайлы ауданы тағы қандай мемлекеттік бағдарламаларға қатысып, жоба ұсынып жатыр?

– Біздің аудан мемлекеттік бағдарламалардың бірде біреуінен қалыс қалып жатқан жоқ. Мысалы, «Ақбұлақ» бағдарламасы аясында барлық ауылдарды 80% сумен қамтамасыз ету жоспарланған болса, біз 100% орындадық. «Қолжетімді баспана» бағдарламасы бойынша да біздің ұсынысымыз көп. Маңғыстау-­5 тұрғын үй массивінің артынан 30 үй салынып жатыр. Одан кейін тағы 30 үй және мектеп салынады. Былай қарасаң бұрынғы Маңғышлақ стансасы секілді тұрғын үй массиві пайда болады. Біз секілді үй салып жатқан аудан жоқ. Пандемия кезінде «Жұмыспен қамту» мемлекеттік бағдарламасы аясында тұрғындарды жұмысқа орналастырдық. Барлық мемлекеттік бағдарламаның игілігін ауданның көркеюіне тартып жатырмыз. ­

- Сұхбатыңызға рақмет!

Сұхбаттасқан Тойгүл НҰРЖАНҚЫЗЫ.