Күйші мерейі

Жақында Маңғыстау өнер колледжіне арнайы ат басын бұрдық. Осы өнер ошағында елдің сый-құрметіне бөленген атақты күйшімен кездесеміз деп уағдаласқан едік. Өнер ордасының табалдырығын аттағаннан-ақ бір бөлмеде би билеп, бірі күй сандықта ойнап, әуелеген әсем ән күз мезгілінде ерекше әсер бергендей. Күмбірлеген домбыраның қоңыр үні бізді екінші қабатқа жетеледі. Біз іздеп барған өнер иесі – әйгілі Роза Айдарбаева еді. Бұл сәтте ұстаз шәкіртіне сабақ беріп отыр екен. Ол – ҚР еңбек сіңірген әртісі, Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясының «Құрметті профессоры», «Құрмет» орденінің иегері, жақында ғана Ақтау қаласының 55 жылдық мерейтойында шаһардың «Құрметті азаматы» атанған айтулы тұлға.

Ақын­-жырау, әнші-­күйші, шешендер қалдырған рухани мұралар өзінің өміршеңдігімен   халық жүрегінен қастерлі орын алатыны рас. Тұтас елдің тыныс-­тірлігі, тұрмыс­-салты, қадір­-қасиеті, мәртебе-­мәдениеті өзі жасаған өнермен өлшенеді. Ал рухани қазына деп аталатын өнерді өмірге келтіретін  де  халықтың өзі. Біздің бүгінгі бас кейіпкері­міз – ұлттық мәдениетімізге елеулі үлес қосып, көп жылдар бойы осы салада еңбек еткен көрнекті өнер­паз, Маңғыстау өңірінің де, исі қазақтың да мақтанышы, дәулескер күйші Роза апай болмақ. Қазақтың: «Өнерліден өнеге ал, таланттыдан тәлім ал» деуінің мәнісі тереңде. Себебі өнер – он іспен тең, өнер­паз – он кісімен тең деген баға бар. Киелі өнер кім көрінгенге бұйыра бермейді, оның құдірет­-күшін жан­-тәніне қонған кісі ғана көтере біледі.

Р.Айдарбаева қойнауы мәде­ниеттің мұрасына мейілінше бай, жерасты мұнай байлығымен бел­гілі өнерлі адамдардың өлкесі Маңғыстау ауданы, Қаратау бауы­рындағы Таушық кентінде дүниеге келген. Әкесі Тайман Айдарбаев әрі күйші, әрі сазгер болған. Ол 25-­ке жуық күйлердің авторы. Арғы те­гінен бойына күй дарыған кішке­не қызға әкесі Тайман бала кезден домбыра үйретеді. Әкесінің сазгер­лігі, күйшілігі, анасының әншілігі балғын Розаның өнерге деген ынтызарлығын ерте оятты. Ол 1970 жылы Гурьев қаласындағы қазіргі Дина Нұрпейісова атындағы музы­ка училищесін домбыра мамандығы бойынша үздік бітіріп, 1974 жылы Алматы мемлекеттік консервато­риясына түседі.

ТАҒЫ ОҚЫҢЫЗ: Той өтті тау мен тасқа ән салдырып…

Роза Айдарбаева Х.Тастановтың «Қазақ  биі»  күйі, Құрманғазының «Аман бол, шешем, аман бол», Сейтектің «Заман­ай» атты күй­лерін мектепке бармай тұрғанда шебер орындаған.  Өнер  саласы­на адал берілген күйші ансамбль құрамында жүріп Америка, Қытай, Түркия, Франция, тағы да басқа ше­телдерде өткен фестивальдар мен конкурстарға қатысып, қазақ елінің ұлттық аспабы домбыраның үнін тыңдатып, абыроймен оралады.

Маңғыстау өнер колледжі 1993 жылы есігін айқара ашты. Осы колледждің іргетасының қалануына өз үлесін қосқан біздің кейіпкер, алғашында 4-­5 мұғалім болып, балаларға сабақ бердік деп өткенді еске алады.

1979 жылы мемлекеттік кон­серваторияны тәмамдап, аталған өнер ошағында қызмет етеді. Сол уақытта шебер домбырашыларға екі  мамандық  бойынша  дип­лом берілетін болған. Роза апай консерваторияның бетке ұстар озат оқушысы болады. Ол домбы­ра мамандығы бойынша оқытушы және жеке орындаушы болып оқуды аяқтайды.

1984 жылы «Маңғыстау мар­жандары» ансамблі ашылады. Роза апай аталған өнер ұжымына қабылданады. Ансамбль 1986 жы­лы Алжирде өткен фестивальға жол тартады. Он мемлекеттен ас­там елдің өнер майталмандары қатысқан жиында ансамбль бе­делді, абыройлы атаққа ие болады. Ондағы жиын­ға қатысушылар қазақ қыздарының сұлулығы мен  өнеріне  тамсанады. «Шетелдіктер орындау­ шылық шеберлігімізге таң қалып, аса көрнек­ті өрнектермен көмке­рілген киімдеріміз көпші­ліктің назарына ілікті», – деп өткенді еске алады кейіпкеріміз.

1987 жылы Ералыдан Ақтауға арнайы шақыртумен келеді. Алғаш Маңғыстау күйлерін нотаға түсіріп, 21 күйді кітапша қылып шығарады. Еңбек пен жігер оны түрлі жетістік­ке жеткізеді.

«Шәкіртсіз – ұстаз тұл» дегендей, 45 жыл ұстаздық еткен Роза апай­дың шәкірті аз болмаған. Шәкірт тәрбиелеуде алдына жан салмаған ұстаз оқушыларымен мақтанады. Бірі Астанада, бірі Алматыда, енді бірі өлкеміздің ауыл­-аймағында ұстазы салған сара  жолды ұстанып, қазірде олар да шәкірт тәрбиелеуде.

«Әр тәлім берген шәкіртіме қолына алған істі аяқтауға, соны жан-­тәнімен орындауға баулыдым. Өнер ада­мы – халық үшін қызмет жасай­ды. Ұрпақ тәрбиелеуде рухани байлықты шәкірт бойына сіңіруді қадағалаймын.

Күй – мәңгілік дүние. Оны шынайы сезіне білу керек. Өз басым, домбыраны қолға алып шерткен­де көзіме жас келіп, тұла бо­йым шымыр­лап кете ба­рады. Бұл де­геніміз – күй  құді­реті. «Нағыз қазақ – қазақ емес, нағыз қазақ – домбыра»  деп бе­кер айтылмаған деді өз сөзінде Роза Айдарбаева.

Жақында Роза Айдарбаева атын­дағы конкурс өтеді. Оған кәсіби деңгейдегі барлық домбырашы­лар қатыса алады. Аталған шараға дайындық қызу үстінде. Конкурсқа 20-ға жуық үміткер атсалысады деп күтілуде. Сайыс аясында та­лап жоғары, онда қатысушының орындаушылық шеберлігі мен саусақтардың орналасуы, тағы да басқа өнерпазға тән талаптар ес­керіледі. Консерваторияның про­фессоры Карима Сахарбаева және Алматы, Астанада өнер жолында қызмет етіп жүрген кейіпкердің әріптестері мен шәкірттері аталған жиында қазылық етеді. Осы тұста Роза Айдарбаева конкурстың өтуіне ықпал жасаған облыс әкімі Ера­лы Тоғжановқа және облыстық мәдениет басқармасының басшысы Пәния Сармурзинаға, әріптестеріне шексіз алғысын жеткізді.

Өнер – құрбандықты талап етеді. Тұрмыстың тірші­лігімен өнерді алып жүру әйел қауымына оңай емес. Соған қарамас­тан ол бала­-шаға тәр­биелеп, 7 немере сүйіп, өз ошағының отын жаға отырып, биік белестерді бағындырды. Той­-томалақ, жанұялық жиынға Роза апай домбырасыз бармайды. Өзінің сыңарына айналған қа­сиетті аспапты жа­нынан еш қалдырған емес. Барған жерде көпшілік қолқа салса, ұлттық аспапты қолына ала­ды...

Әңгімемізді аяқтап, қош айтыса бергенімде ұстаздың шәкірттері тосынсый жасап, бөлмеге кіріп келді. Бағыт­-бағдар көрсетіп жүрген мұғалімдерін қыз­-жігіттер қауқалап, ұстаздарын мерекесі­ мен құттықтап жат­ты. Біз де өз кезегіміз­ де ардақты ұстазды барлық қуанышымен құттықтаймыз. Лайым жүзіңізден шаттық кетпесін. Әр баста­ған ісіңіз берекелі, домбыра­-думаныңыз мерекелі болғай демекпіз.

Құрметті өнер сүйер қауым!

Мұрат Өскінбаев атындағы Маңғыстау облыстық филармония залында Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі, Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясының құрметті профессоры, «Құрмет» орденінің иегері, күйші Роза Айдарбаеваның шығармашылығына арналған республикалық қыз-келіншектер байқауы өтеді.

Салтанатты ашылуы: 18.10.18 ж., сағат 10.00. Марапаттау: 19.10.18 ж., сағат 16.00

Зухра ӘБДІЛ-САТТАР