Тұтынушының құқығы: 10 пайыздық қызметақысын төлемеуге болады

Сатушылар мен кәсіпкерлердің тарапынан тұтынушының құқын бұзатын кей әрекеттердің көбеюіне байланысты тиісті шараларды қабылдау қажеттілігі туындап жатады.

Облыстық сауда және тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаментінің басшысы Рауан Есеналиұлы мен өңірлік тұтынушылардың құқықтарын қорғау қоғамы қоғамдық бірлестігінің президенті Никар Маликовна студиямызға арнайы келіп, тұтынушылардың құқы жайлы қойған сауалдарымызға жауап берді. Олар сатушылардың тұтынушыларға жасайтын кері байланыс механизмі ең маңызды қадамдардың бірі екенін айтты. «Тұтынушылар сенім телефондары, интернет-порталдар немесе Құқық қорғау органдарындағы мамандандырылған бөлімдеріне шағымданып, қажетті көмек пен кеңес ала алады», - дейді олар. Толығырақ mangystaumedia.kz сайтынан оқи аласыздар.

- Рауан Есеналиұлы, Маңғыстау облысы бойынша сауда және тұтынушылардың құқықтарын қорғау басқармасының негізгі міндеттері мен функциясына нелер кіреді?

- Иә, сұрағыңызға рақмет. Жалпы айта кететін болсақ, тұтынушылардың құқын қорғау басқармасы 2020 жылы құрылған еді. Өткен жылы басқармамыз сауда басқармасымен біріктірілді. Қазіргі таңда басқармамыздың екі негізгі бағыты бар. Бұл – тұтынушылардың құқықтарын қорғау мен сауда-саттық жүйесін реттеу. Елімізде шамамен 20 миллионнан астам адам тұрады. Олардың барлығы дүкендерден тауарлар мен қызметтерді сатып алатын тұтынушылар. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы арнайы заң бар, ол заңда құқық бұзушылыққа тыйым салынады және сатушылар үшін арнайы әкімшілік жауапкершілік қарастырылған. Аталған заң 2010 жылы қабылданды. 2020 жылы ол заңға толықтырулар мен өзгертулер енгізілді. Тұтынушылардың шағымдарын қараудың үш сатылы жүйесі бар. Ақшаны қайтармау, айырбастау немесе сапасыз тауарды сатып алу жағдайында тұтынушы ең әуелі сатушының өзіне шағым жазуы керек. Шағымдар еркін түрде жазылып, сатушының жеке өзіне электрондық пошта немесе Қазпошта арқылы да жіберілуі қажет. Егер шағымға 10 күн ішінде жауап берілмесе, келесі қадам – тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаментіне немесе қоғамдық бірлестікке жүгіну. Осы кезеңде мәселе шешілмеген жағдайда тұтынушы сотқа жүгіне алады. Қазіргі уақытта Парламент Мәжілісінде бұл жүйені екі сатыға дейін қысқарту туралы заң жобасы қарастырылған. Биыл 4 ай бойынша тұтынушылардан 459 өтініш келіп түсті. Оның 200-і жазбаша, 81-і жеделхат-бот арқылы, 99-ы жеке қабылдауға, 79-ы сенім телефоны арқылы кеңес алу үшін жүгінген. Департамент барлық өтініштерді қарап, олардың 179-ына қанағаттанарлық деңгейде жауап берді. Осы шағымдар бойынша тұтынушыларға 19 миллион теңге қайтарылды. Өтініштердің ең көбі бөлшек саудаға, тұрғын үй-коммуналдық қызметтерге, қоғамдық тамақтандыру қызметтеріне және Wildberries сияқты платформаларда дамып келе жатқан электрондық саудаға байланысты.

- Тұтынушыларға олардың құқықтары мен міндеттері туралы ақпаратты хабарлау үшін қандай құралдар қолданылады?

- Департамент ай сайынғы дөңгелек үстелдер, семинарлар мен кездесулер өткізу арқылы халықпен белсенді қарым-қатынас жасайды. Ол Instagram, Facebook және Telegram боттарын қоса алғанда, белсенді әлеуметтік желілерді қолданады.Әрі тәулік бойы қолжетімді. Сонымен қатар, департаментіміз күн сайын әкімдікте қала тұрғындарына кеңес береді. Радио мен теледидар арқылы тұтынушылардың құқықтарына қатысты заңнамадағы соңғы өзгерістер туралы жаңалықтар мен ақпарат жеткізіліп отырады.

Біздің бірлестік жұмысының маңызды аспектісі оның конкурстарға қатысуы және тұтынушылардың құқықтары мәселелері бойынша халыққа білім беру үшін Мемлекеттік тапсырыстар алуы. Бұл қаражат кәсіпкерлермен жұмыс істейтін «Атамекен кәсіпкерлер палатасы» секілді мемлекеттік бюджеттен тікелей қаржыландырылады. Айырмашылығы, қаражат конкурстық негізде бөлінеді. Бұл елдегі тұтынушылардың құқықтарын тиімді қорғауға ықпал ететін маңызды аспект.

- Егер тұтынушы мейрамханада немесе қонақ үйде сапасыз қызмет алса, қандай әрекеттер жасауы қажет?

- Өткен жылдан бері біз тұтынушылардың құқықтарын қорғау жұмысындағы әдісімізді қайта қарадық. Тұтынушылардың құқықтарын бұзудың негізгі көзі кәсіпкерлер екенін түсініп, біз осының алдын алумен белсенді айналыса бастадық. Біздің жұмысымыз тек тұтынушылар саласымен ғана шектелмейді. Кәсіпкерлермен өзара қарым-қатынасқа да жіті назар аударамыз. Алдағы уақытта саналуан сала бойынша кәсіпкерлердің назарын тұтынушылардың құқын сақтауға 16 семинар дәрісін өткізуді жоспарлап отырмыз. Біз олармен мәмілелердің ашықтығы мен заңдылығын, сондай-ақ кафелерде, мейрамханаларда және демалыс орындарында қызмет көрсету ережелерін қамтамасыз ету үшін чек беру сияқты тақырыптарды талқылаймыз. Мақсатымыз – тұтынушы құқының бұзылуына жауап беру ғана емес, сондай-ақ кәсіпкерлерді заңды сақтауға және өз тұтынушыларына адал, әділ қызмет көрсетуін сұрау.

- Осы орайда 10 пайыздық қызметақы туралы айта кетсеңіз?

- Мәзірге қосымша 10 пайыздық қызметақысын сұрау заңсыз әрі дұрыс емес. Тұтынушы бұл үшін қосымша ақы төлеуге міндетті емес. Иә, даяшылар жалақы алады және олардың міндеті – сапалы қызмет көрсету. Бірақ бұл мейманхана әкімшілігіне міндетті түрде қосымша ақы алу құқын бермейді.

Сіз айтып өткендей, тұтынушы өз тапсырысын ұзақ күтетін болса, тағамдары талаптарға сай берілмесе мейманхана әкімшілігіне талап қоюға құқылы. Заңға сәйкес тұтынушы қызмет құнын төмендетуді, залалды толық өтеуді немесе ақшаны қайтаруды талап етуге құқылы.

Сапасыз қызмет – тұтынушының наразылығын ғана тудырмайды, сонымен қатар тұтынушының денсаулығы мен моральдық зиян келтіруі мүмкін. Тұтынушылар қызмет көрсету ережелерінен хабардар болуы және кез келген мәселе туындай қалған жағдайда өз құқы мен мүддесі қорғалатынын білуі қажет.

- Сараптамалық пікіріңіз мен арнайы келіп берген сұхбаттарыңызға мың алғыс!

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.