Шипажай салу қайдан шықты?
Маңғыстаудағы Ащысор ойысын шипажайға айналдыру мәселесі әлеуметтік желі қолданушылары арасында пікірталас тудырып отыр. Облыс тұрғындары жобаны жасақтау барысында табиғатқа келер зиян есепке алынбай қалады деп алаңдауда.
Айта кетейік, осыдан біраз бұрын Маңғыстау облыстық сәулет және құрылыс басқармасының басшысы Найзабек Жайлау аймақ журналистеріне өткізген брифингте, Ащысор ойысына Каспий теңізінің суымен толтырып, шипажай жасау үшін техникалық экономикалық негіздеме жасақталып жатқанын айтқан болатын.
- Теңізден алысырақ жатқаннан кейін Ащысордың суы жылы болады. Егер бұл жан-жақты зерттеліп, жоба экономикалық-геологиялық сараптамадан өтіп жатса, бұл аймақ шипажайға айналуы мүмкін. Әрине, Ащысор мәселесін оңтайлы шешудің бұл бір нұсқасы ғана. Жоба мақұлданғаннан кейін Үкіметпен бірлесе отырып, жергілікті басшылық іс қалай жүргізілетінін, қаржылық көзі қайдан келетінін, қай басқарма айналысатынын шешетін болады, – деген еді ол.
"Каспийден айырылып қалып жүрмейік..."
Бұл жаңалықтан кейін «Фейсбук» әлеуметтік желісін қолданушылардың пікірлері сан-саққа бөлінді. Мәселен, Қолғанат Нұржаубайұлы Каспийдің суын жібергеннен теңіз суы тартылып кетуі мүмкіндігін айтты. Дәлел ретінде кезінде теңізден бөліп тастаған Қарабұғаз-Гол жерінің жағдайын еске салды.
«Теңіздің суын жібереміз деп Каспийден айырылып қалып жүрмейік. Жалпы құдайдың жаратқанына адамның араласпағаны жөн», - деп жазды ол. Бұл сауалға басқарма басшысы Найзабек Жайлау суландыру мәселесімен "Казгипроводхоз" институтының мамандары айналысып жатқанын алға тартты.
«... Ал сорды сумен толтыру мәселесі, оның теңізге немесе қоршаған ортаға тигізетін əсері не болмаса судан қорғау сияқты реттеріне біздің де, сіздің де тісіміз батпас. Сондықтан арнаулы мамандандырылған, сонау кеңестік заманнан осы су, суландыру жəне судан қорғау мəселесімен айналысатын "Казгипроводхоз" институты айналысып жатыр. Гидрогеологиялық, гидротехникалық жəне ихтиологиялық зерттеу мен пайымдау жұмыстары да жүргізілуде!!!» - деп жауап қатты Найзабек Мырзағалиұлы.
[gallery td_select_gallery_slide="slide" td_gallery_title_input="Ащысорда салынуы мүмкін шипажайдың жобасы Н.Жайлаудың фейсбуктегі парақшасынан алынды" ids="37934,37941,37940,57645,57646,37937,57647,37935"]Жоқтан бар жасаймыз ба?
Арнайы зерттеу институттары Ащысорды теңіз айлағына айналдырудың тиімді, әрі қауіпсіз жолдарын зерттеп жатқан көрінеді. Егер мамандар қауіпті деп тапса, шипажай салынбай қалуы да мүмкін. Желі қолданушылары шипажай ашуға болатын басқа да орындар бар екендгін, соларды қолға алу керек екенін де айтып қалды. Айсағали Қыдыр есімді қолданушы:
«Курорт болу үшін жол керек, айналасындағы табиғат тамаша болуы керек, көлдің асты құмақ, жағасы қайраң болуы керек, көгал, тал, бау-бақша болуы керек. Айналайындар-ау, ондай жер керек болса, Форттың айналасында бәрі бар емес пе? Айналасында қымыз да, шұбат та, көкөніс те бар, тарихи орындары жетіп артылады, құдайдың өзі берген шалқар теңіз, алтын құм, тауы да, бал-бұлағы да жетіп жатыр. Ана жақта Кендірлі тұр. Ақтаудың іргесінде сонау Құрыққа дейін алтын құмды жағалау жатыр жарқырап. Қолдағы тұрған барды менсінбей, жоқтан бар жасаймын дегенді түсіне алмадым», - десе, Айкүміс Досан: «Түбекте шипажай ашатын орындар былай да жетіп артылады. Мұндай күрделі құрылысқа қажеттілік неден туындап отыр, кімнің идеясы? Онсыз да теңіз экологиясына әсер ететін өндірістік жобалар істеп тұр.Сол жобалардың теңіздің флорасы мен фаунасына, жағалаудағы xалықтың өмірі мен қызметіне тигізетін залалын азайту жолдарын қарамаймыз ба? Бұл не?» - деп сауал тастады.
Қолданушы Айсағали Қыдырдың айтуынша, шипажай ашыла қойған күннің өзінде де Ащысордың табиғаты ем алуға тиімсіз.
«Ол жақ бұрын теңіздің асты болған, бүгінге дейін топырағы ащы, сазды. Қанша су құйсаң да табаныңа жабысып, берекені кетіретін болады. Біраз жылдан соң су шіріп, иісі сасиды. Қайдағы бір балдырлар, шөптер пайда болады. Және Құдай берген табиғаты тамаша жер болмағасын туристер ақымақ емес, оған бара бермейді. Теңізге арал салып, қала тұрғызған жапондар мен арабтардың істегенін істеймін деп, бұқаның ісін істеймін деп әлекке қалған өгіз сияқты ұлтымыз әжуаға қалар, кеш болмай тұрғанда тоқтай қалайық», - деді.
Шипажай салынбауы да мүмкін...
Қанша талқылауға түссе де бұл мәселенің түйіні әлі шешілген жоқ. Шипажай салу идеясының тиімділігін және табиғатқа келер зиянды анықтау үшін зерттеушілердің қорытындылары мен техникалық-экономикалық сараптама қорытындысын күту керек. Құрылыс басқармасының басшысы Найзабек Жайлау сараптама қорытындысы шыққанан кейін де жобаны талқылау үшін көпшілік назарына ұсынылатындығын ескертті.
Ащысор – Мұнайлы ауданындағы ойыс. Каспий теңізі жағалауына жақын орналасқан (теңізден 5 км жерде) ойыстың пішіні дөңгелек келген. Ұзындығы мен ені орта есеппен 10-12 км, аумағы – 105 км². Ойыс теңіз деңгейінен 38 м төмен жатыр. Сор басып жатқан ойысты құм төбешіктер қоршаған. Ойыстың солтүстігінде мұнай кен орындары бар.
Айгүл ДӘДЕН Суреттер ғаламтор бетінен алынды