"Көлді құтқарайық!": Маңғыстаулық экологтар Қаракөлге назар аударуды сұрайды

Маңғыстаулық экологтар Қаракөлдің қаншама уақыттан бері шешілмей келе жатқан мәселелерін біржақты қылуға тырысып жүр. Олардың кейбірі шешімін тауып, енді біразын реттеу үшін әлі де жұмыс жасалып жатыр, - деп хабарлайды mangystaumedia.kz.

Қаракөл көлі өткен ғасырдың 60-жылдары МАЭК-тың тұндырғышы болып құрылды. Су тұшытылғаннан соң, керек емес су сыртқа шығарылды. Нәтижесінде, жалпы ауданы 4,5 мың гектарға тең көл пайда болды. Суда әртүрлі шаян, балық, азық болған соң, неше түрлі құстар көлді мекендей бастады. Қазір мұнда құстардың 175-тен астам түрі ұя салады, оның 20-дан астамы Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген. Бұл - республикалық маңызы бар Қарақия-Қаракөл мемлекеттік зоологиялық ерекше қорғалатын табиғи аймағы. Соңғы жылдары тау-тау болып үйілген қоқыс, құрылыс қалдықтары, браконьерлер көлдің сұлулығына сызат түсірді. Бұрын инспекторлар жұмыс күндері көлді күзетіп, кезекші болатын. Браконьерлер, заңсыз балық аулайтындар, дрондар балықтар мен құстарды үркітті. Қазір қорық қызметкерлері жұмыс кестесін өзгертті, енді олар көлді тәулік бойы патрульмен күзетеді. Бұл да экологтардың көптеген өтініштерінен кейін жүзеге асты.

Мамандар көлге қақпа (шлюз) орнату қажет екенін бірнеше жылдан бері айтып келеді. Каспий теңізінің деңгейі төмендеген сайын, Қаракөл көлінің деңгейі де, ауданы да қысқарып жатыр.

«Біз Қаракөлде су қажетті деңгейге дейін жиналып, артығы теңізге ағып кететіндей етіп шлюз орнатуды ұсындық. Бұл мәселені шешу үшін ведомствоаралық комиссия құрылды, тіпті ел президентінің бақылауында болды. Қасым-Жомарт Тоқаев бізге келгенде көлдегі су деңгейінің төмендеуіне назар аударып, Қаракөл құрып кетпеуі үшін барлығын жасау керек екенін айтты», – дейді эколог, үйлестіру комитеті төрағасының орынбасары, Орталық Азияның Рамсар аймақтық бастамасының қоғаммен байланыс жөніндегі өкілі

Әділбек Қозыбақов.

Облыстық табиғи ресурстарды басқару және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы мамандарының айтуынша, қазірдің өзінде шлюздерді орнатуға дайындық жұмыстары жүріп жатыр.

«Мемлекет басшысының Қаракөл көлінің экологиялық жағдайын жақсарту жөніндегі тапсырмасына сәйкес Қазақстан Республикасы Экология және Табиғи ресурстар министрлігі Қаракөл көлінің экологиялық жүйесін зерттеудің ғылыми негізін әзірледі. Онда «Қаракөл көлінің деңгейлік режимін қоршау бөгет пен су өткізгіш құбыр арқылы реттеу» жобалық-сметалық құжаттамасын әзірлеу қажет екені көрсетілген. Қазіргі уақытта жобалық-сметалық құжаттарды әзірлеуге жергілікті бюджеттен қаражат қарастыру жоспарланып жатыр» - деп хабарлады басқарма.

Экологтар көтерген тағы бір мәселе – көлдер үшін химиялық заттардың концентрациясын есептеу әдістемесін әзірлеу және бекіту. Мұндай техника, тіпті, Каспий теңізінде жоқ екені белгілі болды. Бір қызығы, мұндай техниканы кім жасайды, қалай дамыту керек екенін әлі ешкім білмейді.

Экологтардың Қаракөлге құйылатын суға қатысты сауалдары көп.

«Бір кездері мұнда ағатын суды басқа жаққа бағыттайтын балама нұсқа болды, бірақ қалт шешім қабылданды: Қаракөл тек артық су құятын көл сияқты қылып, артық суды Қаракөлге жіберді. Бұл жердің ерекше қорғалатын табиғи аумақ екенін, қорық екенін, Қызыл кітапқа енген құс түрлері мекен ететінін, оларға қандай зиян тигізуі мүмкін екенін ешкім ескермеді. Сонымен қатар, біз 2019 жылы өткен қонақүй жобасының қоршаған ортаға әсерін бағалау бойынша қоғамдық тыңдауларды жарамсыз деп тануды талап еттік. Содан соң қоғамдық тыңдаулар қоршаған ортаға бей-жай қарай алмайтын жұртшылықтың қатысуынсыз өтті. Бұл тыңдаулар туралы ешкім білмеді, хабарландырулар БАҚ-та жарияланбады», - деді эколог.

Қазір экологтар Кәсіпкерлік кодекстің бір бабына толықтыру енгізуді талап етіп жатыр. Қазіргі уақытта тексеру жүргізген кезде тек мемлекеттік органдар мен ведомствоға қарайтын маман-кеңесшілерді тартуға болады, ал тәуелсіз сарапшылар тексеріс жүргізуге қатыса алмайды. Экологтар бұл бастаманы министрлікке, Мәжіліске, «Атамекен» Ұлттық палатасына жеткізуді жоспарлап отыр. Сонымен қатар, экологтар Қаракөл көліне табиғи саябақ немесе қорық мәртебесін беруді талап етіп отыр. Қазіргі жағдай көл тұрғындарының қауіпсіздігі мен тыныштығына кепіл бола алмайды.

«Маңғыстау облысының әкімдігіне Қаракөл көлін сақтаудың балама нұсқасы ұсынылды. Мысалы, заңды тұлға статусымен маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақты құру. Осыған байланысты облыс әкімінің 2024 жылғы 12 тамыздағы өкімімен «Тарихи және табиғи орындарды сақтау» жұмыс тобы құрылды. Өңірдің бірегей орындары анықталып, комиссия мүшелері Қаракөл көліне жергілікті маңызы бар заңды тұлға мәртебесін беру мәселесін талқылайды», - деп хабарлады табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы.

Сонымен қатар, Әділбек Қозыбақов біраз жылдан бері экологиялық білім беру орталығын құруды, көлді экологиялық туризм нысанына айналдыруды, бақылау мұнараларын орнатып, көлге экологиялық соқпақ салуды талап етіп келеді.