Тамыры қат-қабат тереңге бойлаған ұлт тарихынан сыр тұнған жауһар жәдігерлер мен рухани құндылықтар ордасына, мәдени інжу-маржандардың мызғымас ошағына айналған музейлер бүгінгі күні заман талабына сай жаңғыру үрдісіне ілігіп, оң өзгерістерге ұшырауда. 2019 жылы іске қосылып, халыққа есігін айқара ашқан Ә.Кекілбаев атындағы Маңғыстау облыстық тарихи-өлкетану музейі бүгінгі таңда жұмысын жемісті жалғап келеді. Осыған орай музей директоры Сұлтанбек Құдайбергенмен сұхбат құрдық.
- Сұлтанбек Жанболатұлы, алдымен алдағы жоспарыларыңызбен бөліссеңіз?
- Халықаралық музейлер күніне орай ғимараттың кеңдігін пайдаланып, Маңғыстау өңірінде жүргізілген археологиялық қазба жұмыстары нәтижесінде табылған 700-ге жуық экспонаттарды қамтып жаңа археологиялық залды жасақтадық. Әлемдік деңгейдегі археологиялық жаңалық ретінде әйгіленген «Алтын қазған» және «Қарақабақ» тұрақтарынан аршылған жәдігерлер де осында. Биыл Тәуелсіздігіміздің 30 жылдық мерейтойына орай сый ретінде ұсынғалы отырған «Тарих» залы жасақталу үстінде. Залды көркем безендіру, тақырыптық-көркем жобасын дайындау секілді өзге де ауқымды жұмыстарды атқару құзыреті конкурс қорытындысына сәйкес тиісті тұлғаға табысталып, жыл соңына қарай жоба толықтай аяқталады деген үміттеміз. «Тарих» залында жалпы Маңғыстау өңірі тарихының барлық кезеңінен сыр шертетін құнды экспонаттар көрермен көзайымына айналмақ.
- Сандық технологиялар музей құрылымына қандай өзгерістер әкелді?
- Заман талабына сай музей қызметіне мультимедиялық интерактивті технологияларды кіріктіру жағы бірте-бірте қолға алынып келеді. Музей залдарында кез келген экспозияция мазмұнын сипаттайтын сенсорлы ақпараттық киоскілер, теледидарлар бар. Дегенмен Led-экрандар, жарқ-жұрқ еткен қабырғаларды жарықтандыру құралдары тым қымбат екендігін ескерген жөн. Озық үлгідегі жаңа технологияларды қолдану жоғары деңгейдегі қаржыландыруды талап етеді. Дегенмен, сандық негіздегі жасампаз дүниелерді екшеп, ерекше талғаммен қосымша көмек құралы ретінде ғана ендіру ақылға қонымды. Мәселен, Ресей музейлеріне зер салайық. Көне дәуір лебі есетін, бағзы заман болмыс-сипаты сызатсыз сақталған арнайы залдар күні бүгінге дейін жаңа технология көмегінсіз-ақ көрермен сұранысына ие.
- Пандемия музей жұмысына қалай әсер етті?
- Әрине, пандемия мәдениет мекемелерін абдыратып тастады. Дегенмен біраз уақыттан соң қызметті қашықтан жалғастыру, онлайн режімдегі түрлі жобаларды іске асыру қолға алына бастады. «Қазақтелеком» АҚ-мен бірлесе онлайн-концерттер ұйымдастырылды. Жекелеген мәдениет мекемелері жылдық жоспарын онлайн форматта орындады деуге болады. Бір жағынан карантин талаптары музей жұмысына жаңа серпін бергендей еді. Мазмұны жағынан бай креативті идеялар туындады. Экспонаттар жинақтап, өз реңкін, өз бояуын сіңіріп, жасампаз жобалардың дүниеге келуіне өздігінен түрткі болған қызметкерлер бар. Санамалап жатудың қажеті жоқ. Көзі қарақты оқырман музейдегі басты жаңалықтар туралы әлеуметтік желідегі парақша мен сайттан оқып, біле алады.
- Сіз басшы ретінде келушілер санын көбейту үшін қай бағытта жұмыс істейсіз?
- Бағыт – біреу, халықты музейге келтіру, қолда бар мәдени құндылықтардан ажырап қалмау. Халық музейге келгенде өткеніне көз жүгіртіп, таным-түйсігі мен көзқарас көкжиегін кеңейту үшін келеді. Түрлі әдіс-тәсілдерді, жаңа форматтарды бір арнаға ұштастырып, ортақ синтезінен ел үшін де, музей үшінде кәделі дүниені туғызып, іске асыру қажет. «Арық айтып, семіз шық» демекші жаңа жобаларды жүзеге асыру және оның нәтижесін саралау - алдағы уақыт еншісінде.
- Экспонаттар қорын молайту жағы қай деңгейде?
- Музейдегі экспонаттар жоғарыда атап өткендей түрлі қазба жұмыстарының нәтижесінде жинақталды. Музей қызметкерлері де өз бетімен экспедициялар ұйымдастырып, зерттеу жұмыстарын жүргізеді. Сондай-ақ жыл сайын «Музейге сый» және «Жәдігерлер жерде қалмасын» деген акциялар ұйымдастырылады. Қазір көбі «дүниені ақша билейді» деген түсінікпен өмір сүреді. Ұлттық құндылықтың қадір-қасиетін қаражатпен бағамдайтын жандар кездесетіндігі рас. Оларды да сөге алмайсың. Дегенмен ерікті түрде отбасылық жәдігерлерді музей қорына табыстайтын жандардың есебінен де экспонаттар легі толығып жатыр.
- Бүгінде қолыңызға түспей жүрген экспонат бар ма?
- Көптен көкейімде Мұрын жырау Сеңгірбекұлының домбырасының көшірмесі жырау есімімен аталған музей төрінен орын алса деген арман жүр еді. «Сабақты ине – сәтімен» демекші музей жетекшілігін тізгіндеген тұста бұл іс те оңынан орала түсті. Төкен Танаұлы Жұмағұлов есімді азаматтың қолдау-көмегі арқасында бұл асыл олжа құнды мұра қазынасына қосылды. Ендігі кезекте ұлттық руханият пен мәдениет жанашыры әрі киелі түбектің төл тумасы ретінде аса көрнекті, адуынды жырау Мұрын Сеңгірбекұлының, Сәттіғұл Жанғабылұлының жанды дауысын тапсам деген ізгі мұрат бар. Жуырда ғана атақты музейтанушы Есбол Өмірбаевтың жанды дауысы музейдің ғылыми хатшысы, музей ардагері Тамара Қалмырзақызы апамыздың архивінен табылып, көптің көзайымына айналған еді.
- Оқырманға айтар тілегіңіз?
- Музей тек мемлекеттік мәдени мекеме ғана емес, сіз бен біздің ортақ тарихымыздың айнасы. Ұлттық-мәдени мұралар арқылы тарихымызға бойлап, өткенімізге тәу етіп, бүгінімізге тәубе жасайық.
Голрох ЖЕМЕНЕЙ
Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.
