Құрықтан шыққан қаламгерлер

Қазіргі Құрық аулында өткен ғасырдан бастап жер ыңғайына қарай қоныстанушылар көшіп келіп, қоныстана бастаған. Каспий теңізінің осы бір тұ­сын­да сол кезде көпес Захар Дубскийдің балық аулайтын айлағы мен кәсіпшілігі ор­наласқан. Көшіп келушілер осы көпеске жалданып, ба­лық ау­лаумен, мал бағумен шұғыл­данған. Қазіргі Құрық аулының негізі әріден басталса да ресми атауға 1963 жылы ие болған.

Қазіргі қоғамда рухани, әдеби және мәдени мәселелерге ерекше көңіл бөліну қажеттігі туындап отыр. Өз туған еліңнің, туған жеріңнің патриоты болу үшін алдымен туған өлкенің бай әдеби мұрасымен сусындау қажет. Оның үшін алдымен өзің өскен ортаның талантты қаламгерлерінің туындыларымен танысу, оларды өмір бойы рухани азық ету – «туған жер азаматымын» деген әрбір патриоттың міндеті болуы керек. Біз Құрық аулынан шыққан қаламгерлерді әдебиетке сіңірген еңбектеріне, қалам қары­мына қарай іріктеп алып, олардың өмірі мен шығармашылығына көз жүгірте отырып, әң­гімелейтін боламыз.

Қазіргі заманда еліміз тәуелсіздік алып, рухани өсуімізге, кемелденуімізге ерек­ше жағдай жасалып отырғанда, оның үс­тіне әртүрлі жаһандық көзқарастардың белең алып тұрған кезінде өзіміздің туған жеріміздің қаламгерлерін тануға бет бұ­ра бастадық. Осы мақсатпен «Құрықтан шық­қан қаламгерлердің өзіндік орнын ұр­паққа таныту, өз туған жерінің рухани бай­лығын дамытуға үлес қосып жүрген азаматтардың өнегелі істерінен үлгі алуға бағыттау қажет» деп есептейміз. Оның үстіне қазіргі әдебиетімізге назар аударсақ, Құрықтан шыққан қаламгерлердің көбі осы бір үлкен мұхитқа өз үлестерін қосып, үл­гергендері де баршылық. Бұл дегеніңіз өз кезегінде қазақ әдебиетінің баюына, тілдік қолданыстарымыздың кеңеюіне ықпал етеді.

Осындай айтулы тұлғаларымыздың ішінде ұлағатты ұстаз, ғұлама ғалым, сұңғыла саясаткер, қайыспас қоғам қайраткерінің бірі - Өмірзақ Озғанбай.
Ол Қарақия ауданының орталығы – Құ­рық селосында 1941 жылы дүниеге келді. Сана­лы өмірін білім беру ісіне арнаған ол қолынан қаламын тастамай, ғылымға да көңіл бөлді, әлемді аралап, түйдекті ойларын айтуға да уақыт тапты. Қазір ол педагогика ғылымдарының кандидаты, тарих, философия ғылымдарының докторы, академик. Оның 200-дей ғылыми-танымдық ма­қалалары мен 22 кітабының жарық көруі бұл сөзіміздің айқын да дәйекті дәлелі бола алады.

Оның «Дәуір бел-белестерінде», «Халық­тан асқан ұстаз жоқ», «Атамекен хикаялары», «Көкжиек», «Ресей Мемлекеттік Думасы және Қазақстан», «Келбет», «Рухы биік тұлға», «Қайраткер Алпысбай Қалменов», «Халық комиссары», «Күннің шығысындағы ел», «Атан қомынан атом заманына дейін», «Жарығы өшпейтін жұлдыз», т.б. кітаптары бар.
Өмірзақ Озғанбай «Құрмет» орденімен, 8 медальмен, «Қазақстанның еңбек сіңір­ген құрметті қайраткері», Түрікменстан, Қазақстан, «КСРО білім беру ісінің үздігі» төс белгілерімен, «Ыбырай Алтынсарин» атын­дағы медальмен, АҚШ, Ақтау қаласы жә­не Қарақия ауданының құрметті азаматы атақ­тарымен, құрмет грамоталары, Алғыс хаттармен марапатталған.

Құрықтан шыққан қаламгерлер ішінде Ермек Әмірханұлы Аманшаевтың орны ерек­ше. Өйткені ол – елімізге танымал жазушы, драматург. Ермек Әмірханұлы Аманшаев 1963 жылы Құрық ауылында дүниеге келген. Осы ауылдағы орта мектепте оқыды. 1985 жылы әл-Фараби атындағы ҚазМҰУ-дың филология факультетін бітіреді.
Ол – Қазақстан Республикасы Жазу­шы­лар одағының, театр қайраткерлері қо­ға­мының мүшесі, Қазақстан Жастар Одағы сыйлығының лауреаты.
Оның «Үзілген бесік жыры» пьесасы М.Әуезов атындағы театрда, «Қыр ас­тын­­­­дағы бір ғажайып әлем» драмасы Ғ.Мүсірепов атындағы жастар театрында қойыл­­­­ған. Ермек Әмірханұлының бұдан бас­­­­қа «Қыр астындағы сол ғажайып әлем», «Жұл­­дыздарда бір сыр бар» атты пьесала­ры бар. «Албасты туралы аңыз», «Мен Абай­ды әке дер ем», «М.Әуезов» атты дерек­ті және көр­кем фильмдердің авторы. Ермек Әмірханұлы аударма саласында да біршама еңбек етті. Сириялық драматург С.Ваннустың «Сұлтан болсам егер мен» ат­ты пьесасын, Ф.Кафканың шығармаларын қа­зақшаға аударды.

Осындай Құрық ауылында дүниеге келіп, қазақ ғылымының өркендеуіне ерекше үлес қосқан азамат-қаламгердің бірі – Cерікбол Әділбекұлы Қондыбаев. Ол 1968 жылы Маңғыстау облысы, Қарақия ауданы, Құрық ауылында дүниеге келген. Ол – өлкетанушы, географ. Әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік университетін геоморфолог (жер бедерін зерттеуші) мамандығы бойынша бітірген. Cерікбол Әділбекұлы Қондыбаев байырғы қазақ шежіресі мен әпсана аңыз­дары, мифогеографиясынан мәлі­меттер жинап, ғылыми айналымға түсірді.

Құрықтан шыққан қаламгерлердің ішіндегі тағы бір аяулы тұлғалардың бірі – Ізтұрған Ахметов. Ол 1947 жылдың 20 маусымы күні дүниеге келген. Құрық аулындағы орталау мектепті аяқтап, өндірісте жұмысшы болып істейді. Кейін Алматы қаласындағы Қазақ мемлекеттік университетінің журналистика факультетін бітіреді.
Ізтұрған Ахметовтың артында өнегелі іс­терімен қатар мол шығармашылық жұ­мыстары да қалды. Ол қарымды журналист есебінде көсемсөзге де, жазушы ретінде әңгіме, фельетондар жазуға да, тіпті сатира жанрында да қалам қарымын таныта алды.

Ізтұрған Ахметовтің баспасөз беттеріне шыққан, әсіресе өзі істеген аудандық «Түлеген түбек», облыстық «Маңғыстау» газеттерінде үнемі жарияланып тұрған шырайлы шығармаларын жинастырып, кітап қылып бастыру – ұрпақ парызы болмақ. Ендігі сөз еткелі отырған қаламгер Ерсайын Қалмұқанұлы Ақышбай да 1965 жылы Құ­рық ауылында дүниеге келген. Осындағы №1 орта мектепті 1982 жылы бі­тірген соң Ал­матының индустриялық техни­кумында оқи­ды. 1986 жылғы Желтоқсан кө­терілісіне қатысып, басынан ауыр жарақат алып, елге келеді. Ақтау педколледжін, Атырау­да жоғары білім алып шығады. Содан соң аудандық ішкі істер бөлімінде қызмет істейді. Бірақ ауыр науқасқа ұшырап, жасы отыздан асқанда дүниеден озады.

Ерсайын Ақышбайдың «Қанша өмірім қалды екен?..» деген атпен Алматыдағы «Қазақпарат» баспасынан 2014 жылы кітабы жарық көрді. Кітап екі бөлімнен тұрады. Бірі «Жазады өлең жарамды» деп аталса, екіншісі «Мырза шағы тағдырдың» деп аталған. Қиын тағдырдың құрсауында өткен Ерсайынның өмірі де, өлеңдері де өкі­нішке тола болса да өнегесі көпшіліктің жү­регіне нұр құяр шамшырақтай жарқырай беретініне сенеміз.

Біз жоғарыда тек қана Құрық аулынан шыққан қаламгерлерді сөз еттік. Әлі де іздене берсеңіз, екшей берсеңіз, Құрық аулының таланттан кенде емес екеніне көзіңіз әбден жетеді. Біз «Сөз қадірін біледі-ау» деген үлкен кісілермен сөйлескенімізде аулымызда Бақтыгүл Ахметова, Қуаныш Бейнеуұлы Төлеуов деген ақындардың да өмір сүргенін естідік. Олар туралы уақыт­тың тығыздығынан және мәліметіміз бен ақпаратымыздың аздығынан тоқтала алма­ғанымызға қынжыл­дық. Біз алдағы уақыт­тарда олар туралы мәліметтерді жинақтай беруге талаптана береміз. Сондай-ақ ал­ты алашқа аты мәлім, ақиық ақынымыз Светқали Нұржан да осы ауылда тұрып, қыз­мет еткен. Оның қазақ әдебиетіне қосқан көп өлеңдерінің осы ауылда жазылғанына кү­мән жоқ.

Келешекте зерделеу аясын кеңейте отырып, жергілікті қа­ламгер­лерді көп­шілікке таныстыруды мақсат етіп отырмыз. Академик Зейнолла Қабдолов «Әдебиет – ардың ісі» демекші, «Әдебиет ұлтымыздың ары мен намысын қорғайтын ұлы қорған екенін түсінетін ұрпақ қалыптасса» деген зор тілекпен бұл жұмысты қолға алып, алға дамыта беруге бекіндік.

Садуақас Абдынасырұлы,
ҚР Журналистер одағының мүшесі

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.