Нұрлан Ноғаев: «Маңғыстау үшін басты мәселе – ауыз су»

Маңғыстау өңірінің басшысы редакцияға берген сұхбатында облыстағы ауыз су тапшылығы және инженерлік инфрақұрылымның тозуы мәселелері қалай шешілетіні туралы айтты, деп хабарлайды mangystaumedia.kz сайты Tengrinews.kz-ке сілтеме жасап.

- Маңғыстау үшін бірінші басымдық – су, ауыз су. Бұл біз үшін өте үлкен мәселе.

- Су мәселесі қашан шешіледі? Сізбен сөйлесер алдында мен жергілікті сайттарды оқыдым. Тұрғындар сусыз қалғандықтан су таситын көліктерге кезекте тұруға мәжбүр деп жазады.

- Қараңызшы, қазір облыс Астрахань-Маңғышлақ су құбырынан су тұтынуда. Бұл шамамен 65000 текше метр.

Судың бір бөлігі, бұл тәулігіне 40-45 000 текше метр, біз МАЭК (Маңғыстаудағы энергокомбинат) арқылы тұшыту әдісімен аламыз.

Сондай-ақ, "Каспий" зауыты бар, ол тәулігіне шамамен 20 000 текше метр су береді. Бейнеу, Маңғыстау және басқа аудандардағы жер асты су көздері пайдаланылады.

Бірақ бұл су тұрғындардың тұтынуы үшін де, өсімдік және мал шаруашылығы үшін де жеткіліксіз. Бізге мамыр мен қыркүйек аралығында тәулігіне шамамен 50-60 мың текше метр су жетіспейді.

Қазір біз өнімділігі тәулігіне 24 000 текше метр болатын МАЭК-те жаңа тұшыту қондырғысының жобасын дайындап жатырмыз. Бұл жобаны Президент жеке мақұлдады. Сондай-ақ, көлемді тәулігіне 40 000 текше метрге жеткізу үшін "Каспий" тұшыту зауытын кеңейтуді жоспарлап отырмыз. Түпқараған ауданында тәулігіне 5 000 текше метрге арналған қондырғы салу.

Біз барлық мүмкіндіктерді пайдаланамыз. Бұл процеске жеке меншік иелері де қатысады. Мысалы, Ақшұқырда кәсіпкер тәулігіне 20 000 текше метр беретін қондырғы салуды жоспарлап отыр.

Біздің су мәселесін шешуге қатысқандарға үлкен алғысымды білдіргім келеді.

- Маңғыстау облысында су мәселесі қалай және қашан шешіледі?

- Су мәселесі өзекті. Ал Ел Президенті оны бақылауда ұстайды. Мен осында жұмыс істеген кезімде Президент жұмыс сапарымен облысқа екі рет барып, әрқашан бірінші кезекте су мәселесін көтерді. Мен Президентке ай сайын оның тапсырмаларын орындау туралы есеп беремін. Оның тікелей қолдауымен сумен жабдықтау мәселелерін шешуге үлкен қаражат бөлінеді.

Бізде Құйылыс жер асты суларының кен орны бар. Ол жерден МАЭК-ке дейін 45 шақырым су құбыры бар. Ол өткен ғасырдың сексенінші жылдарында салынған. Қазір ол жерде бәрі ескірген. Оның өткізу қабілеті тәулігіне 25000 текше метрді құрайды.

Біз Президенттен осы суағарды кеңейту және екінші желіні салу жобасын қолдауды сұрадық. Президент тікелей тапсырма берді. 18 миллиард теңге бөлінеді. Биыл бастап, келесі жылы аяқтаймыз. Содан кейін параметрлер өзгеріп, өткізу қабілеті екі есе артады. Тәулігіне 47000 текше метрді осы су құбыры арқылы айдауға болады.

Келесі жоба – МАЭК-те тәулігіне 24000 текше метр тұшыту қондырғысы. Жобаның құны – 28 миллиард теңге. Біздің жоспарларымыз бойынша келесі жылдың соңына қарай біз израильдік қондырғыны пайдалануға беруіміз керек.

Сондай-ақ, Президенттің "Каспий" тұшыту зауыты бойынша тапсырмасы бар.

Біз ай сайын Президент әкімшілігіне де, үкіметке де есеп береміз.

Маңғыстау облысын дамытудың 2025 жылға дейінгі кешенді жоспары әзірленді. Онда инфрақұрылымды жаңарту, жаңа нысандар салу, қолда бар нысандарды күрделі жөндеу бойынша көптеген іс-шаралар бар.
Мен айтқым келеді: Ақтау және басқа да елді мекендердің тұрғындары тарапынан түсетін шағымдар орынды. Мәселе 2025 жылға қарай шешіледі деп ойлаймын. Бұл объективті шындық.

Бұрын сумен қамтамасыз етудің жалғыз көзі MAЭК болды. Зауыттың қуаты белгілі бір объектілер санына есептелген. Бірақ қала үлкейіп келеді. Бұрынғы инфрақұрылым енді жүктемеге төтеп бере алмайды. Көптеген жылдар бойы ештеңе өзгерген жоқ.

Біз қазір бірнеше нысанды жылумен қамтамасыз ете алатын модульдік блокты қазандықтарды салу туралы шешім қабылдадық. Мысалы, бір қазандық 5-10 үйді қамтамасыз ете алады. Өткен жылы біз бес модульдік қазандықты енгіздік. Мұның бәрі MАЭК-тен жүктемені алып тастауға мүмкіндік береді.

Өткен жылы біз MАЭК-тен 49 мегаватт жүктемені алып тастадық. Жұмыс биыл жалғасады, төрт қазандықты аяқтауды жоспарлап отырмыз.

МАЭК бұрын қала салыстырмалы түрде кішірек болған кезде және тұтынушылар саны аз болған кезде жұмыс істеді. Инфрақұрылым жаңа болды. Суды да, жылуды да үздіксіз жеткізу мүмкіндігі болды.

Ал қазір қала үлкейгендіктен, оның жылу, су, электр энергиясы, газ беру үшін қуаты жеткіліксіз. Біз бұл мәселелерді шешуіміз керек. Біз тіпті биік үйлерге сорғылар қоямыз. Егер бұрын 6-7 қабаттан жоғары сумен жабдықтау жүзеге асырылмаса, қазір коммуналдық қызметтердегі әріптестерім жеткізуді қамтамасыз ету үшін әр үйге тікелей сорғылар орнатады.

Бұл күнделікті мәселе, бірақ стратегиялық маңызы бар. Өткен жылы біз модульдік қазандықтар үшін газ құбырын жүргіздік. Қаражатты "ҚазМұнайГаз" бөлді. Мұнайшылар демеуші болды. Жергілікті кәсіпкерлер де қолдау көрсетеді.

- Инфрақұрылым мәселелері туралы. Ақтауда жаңа шағын аудандарға қарағанда құрылыс қарқынды дамып келеді. Бұл жаңа ғимараттардың барлығы жүктеме бермей ме? Шенеуніктер құрылысқа рұқсат берген кезде, қазір миллиардтаған қаражат бөлмеу үшін инфрақұрылымның салдарын бірден есептеу мүмкін болмады ма? Неге олай?

- Ал, бұл шын мәнінде риторикалық сұрақ. Әрине, коммуналдық қызметтер белгілі бір жүктемені көтереді.

Біз бұған белгілі бір адам кінәлі деп айтпаймыз. Кемшіліктер болды.
Тұрғын үйді іске қосу. Өткен жылы 1 миллион 200 мың шаршы метрден астам пайдалануға берілді.

Биылғы жылы өткен жылмен салыстырғанда біз азырақ аумақты тапсырдық. Иә, біз оған саналы түрде келдік.

Өкінішке қарай, Ақтауда Коммуналдық қызметтерге әлі қосылмаған үйлер бар. Олар коммуналдық қызметтерді тұтына алмайды, мүмкіндік жоқ.

Ал Ақтау қазір газбен қамтамасыз ету бойынша белгілі бір жүктемені бастан кешуде. Ал бұл кәсіпкерлік үшін тежеуші фактор болып табылады. Жаңаөзен-Ақтау газ құбырының қолда бар үш тізбегі барлық тұтынушыларды жеткілікті газбен қамтамасыз етуге мүмкіндік бермейді. Осыған байланысты сұрақ қойылды және өткен жылы Үкіметтің қолдауымен осы үш желіге күрделі жөндеу жүргізілді.

Биыл Жаңаөзен-Ақтау газ құбырының төртінші желісінің құрылысы басталады.

Бұл қосымша көлемді қамтамасыз етуге және барлық тұтынушыларды газбен қамтамасыз етудің сенімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Заңды тұлғалар немесе тұрғын үйлер болсын біз бәрін қамтамасыз ете аламыз.

Сондай-ақ, QazaqGaz Маңғыстау облысы үшін стратегиялық маңызы бар орасан зор жұмыс атқаруда. Бейнеу-Жаңаөзен газ құбырының екінші желісі салынуда. Бұл бір тізбекті газ құбыры өткен ғасырдың жетпісінші жылдарында салынған. Сол сәттен бастап ол жерде түбегейлі жөндеу жүргізілген жоқ.

Жаңаөзен-Бейнеу газ құбырының екінші желісін салу жұмыстары басталды. QazaqGaz басшысы биылғы жылдың күзіне дейін барлығын пайдалануға береміз деп уәде берді. Қазір жұмыс үлкен қарқынмен жүріп жатыр. Бұл газ жеткізілімінің сенімділігін де, стратегиялық қауіпсіздігін де арттырады.

Осы іс-шаралардың барлығы бізге газ жеткізу мәселелерін реттеуге мүмкіндік береді. Жаңа қазандықтар мен жылу тораптарымен бірге бұл Ақтау, Мұнайлы, Қарақия аудандарының тұрғындарын жылумен және газбен қамтамасыз ету мәселелерін шешуге мүмкіндік береді.

Тағы бір жобаны атауға болады. Мен сумен қамтамасыз ету Астрахань - Маңғышлақ су құбыры арқылы жүретінін айттым. Қаражанбас кен орнында технологиялық процестер бу айдауды көздейді. Ол үшін су қажет. Олар оны осы су құбырынан алды. "ҚазМұнайГаз" өзі үшін жер асты суын дайындайтын қондырғы салды. Бұл 17 мың текшені босатуға мүмкіндік берді. Олардың 10-ы облыстың қажеттіліктеріне жіберіледі.

- Қазір Ақтаудағы белсенді құрылыс тоқтатылды ма?

- Құрылыс қарқыны төмендеді. Біз бұл теріс әсер етпейді деп санаймыз.

- Кәсіпкерлер шағымданбай ма?

- Жоқ. Қазір құрылыс бәәсеңдеді. Сұраныс азайып келеді, нарық қазірдің өзінде толып кетті. Менің ойымша, мұндай теріс әсер болмайды.

- Сіз қазір аймақ үшін бөлінетін ақша туралы көп айттыңыз. Осы жерден миллиардтаған, сол жерден миллиардтаған. Ірі кәсіпкерлер сізге көмекке келеді. Мұндай жағдайларда әкімнің саяси салмағы мен өңірдің ерекшеліктері қаншалықты маңызды? Сіздің басқа салалардағы әріптестеріңіз қаражат ала алмай ма?

- Жоқ. Мен олай ойламаймын. Республикалық бюджеттен де, Үкімет резервтерінен де қаражат бөлудің тәртібі мен ережелері бар. Премьер-министр Әлихан Смайылов барлығын қолдайды.

Менің ойымша, біз ешқандай тізімде белгіленбегенбіз, ешқандай арнайы шотта біз жоқпыз. Біз басқа салаларға қажет болған жағдайда қаражат қалай бөлінетінін көреміз. Резервтен де, республикалық бюджеттен де. Біз өзімізді шеттетілгенімізді немесе, керісінше, қандай да бір басым тізімде жоқ екенімізді көрмейміз...

Біздің салалық министрліктермен, бүкіл Үкімет сияқты, жақсы байланыстарымыз бар. Премьер-министрдің өзі қоңырау шалып, өңірдің мәселесін талқылап, қолдайды.

Мысалы, Ақтау инфрақұрылымын жаңарту бағдарламасы қолдау тапты.

Құрылыс сәтінен бастап төменгі шағын аудандар жаңартылмады. Бұл өте үлкен мәселе. Неліктен ақтаулықтар сары немесе қызғылт сары суға шағымданады? Желінің екпіні жиі орын алады және жөндеу кезіндегі пайда болатын тот қала тұрғындарының құбыры арқылы өтеді. Қазірдің өзінде моральдық және физикалық тозған заттар бар.

Осыған байланысты министрліктің және тікелей Премьер-Министр Смайыловтың қолдауымен инженерлік желілерді қайта құру туралы бағдарлама қабылданды. Ақтауды шартты түрде бес бөлікке бөлдік... 2026 жылға қарай біз өз ресурсын әзірлеген барлық жылу желілерін, су құбырларын, кәріз желілерін және басқа да инфрақұрылымдық объектілерді ауыстыруды жоспарлап отырмыз.

- Яғни, жақында Ақтауда қазба жұмыстары бастала ма?

- Біз қазірдің өзінде бастап жатырмыз. Әрине, бұл белгілі бір қолайсыздықтар әкеледі, бірақ біз тұрғындар арасында мұны істеу керек екенін түсіндіреміз. Біз мұны істегенде, бұл коммуналдық қызметтердің сапасы мүлдем басқаша болады.

- Ең бастысы, жолдарды қазудан кейін төсеу керек, бұрын емес.

- Әрине.