2021 жылдың 30 наурызында ҚР Сенаты аумағында "Жаһандану дәуірінде ұлттық құндылықтарды дәріптеу - кешенді жаңғырудың негізі" тақырыбында Парламенттік тыңдау өтті.
Шараға Парламент депутаттарынан өзге мемлекет, қоғам қайраткерлері, ғалымдар мен зиялы қауым өкілдері қатысып, тыңдаудың алғысөзін М. Әшімбаев, негізгі баяндамасын Б.Жұмағұлов жасады. Тақырыпқа сай кең көлемде әңгіме болды.
Уақтылы көтерілген, толғағы жеткен, кешіктіруді күтпейтін маңызды мәселе төңірегінде кейін заңдастыруды қажет ететін біраз ұсыныстар айтылды.
Парламенттік тыңдауға онлайн режимінде қатыса отырып, бірқатар сұрақтар төңірегінде өзім де ойланып, ой түйдім. Сіздермен бөліскелі отырмын.
Алдымен қазіргі жаһандану заманында ұлттық тіл, салт-дәстүр,әдет-ғұрып,ұлттық мінез бен қалып, ұлттық мәдениет пен тұрмыстың ата-бабадан келе жатқан үлгілерін сақтау,оларды жаңа қоғам талабына сай жаңғырта қолданудың маңыздылығын атап өткім келеді. Бұлар туралы қазір ойланып, нақты шешім қабылдамасақ кеш болады, көп нәрсені жоғалтамыз, ұлттық мазмұннан айрыламыз. Бұл ой шешендердің бәрінің де айтарының өзегі болды. Әсіресе, ұлттық құндылықтарды сақтау, дәріптеу мен жаңғыртудағы зиялы қауымның ролі ерекше айтылды.
Өз басым қазақ отбасының қазіргі жағдайына байланысты қиналамын. Отбасындағы әке орны барған сайын төмендеп келеді.
Әкенің ұрпақ, ұл тәрбиесіндегі үлгісі ойландырады. Гендерлік саясатты жүргізуде әйелдердің саяси-қызметтік белсенділігіне көбірек көңіл бөлініп, соның салдарынан ерлерге қатысты өзекті мәселелер тасада қалып жатыр. Табиғаттағы, отбасындағы, мемлекеттегі ,қоғамдағы тепе-теңдік қандай да болмасын жыныстың жоғын түгендеу емес, әркім өзіне тиесілі салаға өз деңгейінде ие болып,әркім өз орнын білсе ғана орнамақ. Олай болса, еркек пен әйел теңдігін орнатуда еуропалық, басқа да шетелдік үлгілерге емес, қазақтың ата-бабадан сақталған тәртібіне басымдық берілуі керек деп есептеймін.
Келесі бір мәселе - руға қатысты. Соңғы кезде рушылдықтан қорқатын болып жүрміз. Рудың халқымыздың тектік тазалығын сақтап, аз ұлттың қай жерде жүрсе де бірін-бірі бауыр тартып, ру сұраса келе қарын бөле боп шығып, табысуы , жақындасып танысуы, бауырласуы жолындағы атадан келе жатқан ізгілікті мақсаттарын ұмытуға болмайды. Осы орайда қазақтың шежіресін жасақтауға мемлекеттік деңгейде мән берілсе деймін.
Тағы бір ойға келген шаруа - қазіргі уақытта ұлттық мерекелер, дәстүр -салт пен діни дәстүрлерге қатысты түсінбестіктердің орын алуы. Осы себепті ұлттық мерекелер мен салт-дәстүрлерге қатысты ортақ ұстаным қалыптастыруымыз керек.
Тілге қатысты, Ата заңымызға өзгеріс жасап, ресми тіл деген ұғымды ендігі жерде қолданыстан шығару сұрағын көтеретін уақыт жетті деп есептеймін.Бұл қазақ тілінің мемлекеттік тіл, ұлт аралық қатынастар тілі ретінде орнығуын жеделдетеді. Қонақ - бір күн қонса ғана қонақ. Одан әрі өзі қоныстанып, ұрпақ өсіріп отырған халықтың да ұлттық құндылықтарын жай құрметтеп қоймай, қолдануға да тырысуы керек.
Тағы бір сұрақ - мұрағатқа қатысты. Соңғы кезде қолдан тарих жасаушылар көбейіп, әртүрлі орталарда дүрбелең туғызып жүр. Нендей жаңалық болмасын мұрағатпен негізделуі керек . Олай болса, жергілікті архивтердің жағдайын жақсартуға шаралар алу қажет.
Қазіргі қоғамда өнер мен спорттың қайраткерлерін дәріптеу жоғары, керісінше білім мен ғылым жетістіктері насихатталмай жатыр. Қазақты өркениетке танытуда, елдің экономикасын ілгерілетуде білім мен ғылымды ештеңе алмастыра алмайды.
Ұлттық құндылықтарды насихаттауға ардагерлердің, аналардың, жастардың қоғамдық ұйымдары көбірек араласса деймін. Әсіресе, ұлттық тұрмысқа негізделген кәсіпті дамытуға ҮЕҰ -дың бағыт ұстағаны қажет-ақ.
Сапа саннан туады. Ұлтымыздың демографиялық өсімі жобаға келсе, көптен айтылып жүрген бірқатар сұрақтар өзінен-өзі шешіле бастайды. Осы орайда , көп некелілік мәселесін заңдастыруға салқынқанды ұстаным керек.
Парламенттік тыңдау ұлттық құндылықтарды жоғалтып алмау жайын талқылай келіп, қандай шара қабылдасақ та, ол біздің елдің бірлігіне, жердің тұтастығына, тілдің мәртебесіне зиян салмауы тиіс деп тоқтады. Мен де осы ойға тоқтадым.
Айкүміс Досан
Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.
