Гендерлік теңдік мәселесін көтерді

Таяуда «Маңғыстау әйелдері көшбасшылығы мектебі» қоғамдық бірлестігі Қазақстан Коммунистік Халық партиясы облыстық филиалының жоспарына сәйкес «Гендерлік теңдік-мемлекеттің табысты дамуының кепілі» қоғамдық талқылау өткізді. Оны ашып, жүргізіп отырған филиалдың бірінші хатшысы Роза Махамбетова елдегі жетістіктерді ер адамның немесе әйел адамның жетістігі деп бөлуге болмайтынын айтты.

Облыстық ішкі саясат басқармасы басшысының орынбасары Жансая Исмағұлова әйелдердің қоғамдағы орнына тоқталды.

- Қазақстан Коммунистік Халық партиясы қоғамдық бірлестігі - Қазақстан Республикасы азаматтарының, коммунистік идеяны ұстанушылардың қоғамдық бірлестігі, - деді облыстық филиалдың бірінші хатшысы. - ҚКХП МОФ облыстың табысты ер адамдарын ғана емес, сондай-ақ перспективалы қоғамдық ұйымдар мен кәсіпорындардың әйел басшыларын да қоса отырып, біздің қатарымызды нығайту бойынша үлкен жұмыс жүргізуде. Олар облыстың қоғамдық жұмыстарына қатысып қана қоймай, партия ұйымының мүшесі ретінде белсенді жұмыстар атқарады. Қазақстан Коммунистік Халық партиясы МОФ әйелдер тап болатын түрлі өзекті мәселелер талқыланған көптеген іс-шаралар өткізді. Біз әрқашан қоғамның бір бөлігі болғысы келетін, қоғамға пайда әкелетін тұлға ретінде дамығысы келетін әйелдерді қолдаймыз. Сондай-ақ әлеуметтік жағынан аз қамтылған жалғызбасты аналарды, көпбалалы отбасыдағы аналарды қолдауға арналған акциялар мен көптеген шаралар жүргізілуде. Біз көптеген жас әйелдерді жарқын болашаққа шабыттандырдық, салауатты және табысты өмір салтын насихаттадық. Біздің партия гендерлік теңдікті ұстанады. Қазақстандық қоғамда әйелдер басшылық лауазымдардың ең аз пайызын алып отыр. 3 әйел Қазақстанда аудан әкімі қызметін атқарады. Облыстарда барлығы 985 ауылдық округ бар, олардың 171-ін әйелдер басқарады, бұл 17,3%. Ауылдық округ әкімдерінің басым көпшілігі Ақмола облысында-49 (22 %), Солтүстік Қазақстан облысында–26 (21%), Павлодар облысында-18 (20,6 %), Ақтөбе облысында–17 (16,3 %), Қостанай облысында–16 (17,7%), Қызылорда облысында–3 (7,6%), Атырау облысында–5 (13,5%), Қарағанды облысында–2 (2,1%), Маңғыстау облысында – 0 (0%).

Роза Қарымсаққызының айтуынша, әлеуметтік теңсіздіктің гендерлік аспектілері бүгінгі таңда өзекті мәселе болып, бұл мәселені шешу жолдары алаңдататын көрінеді.

- Бұл мәселенің пайда болуы негізінен барлық жерде пайда болған саяси қозғалыстармен байланысты болды, - деді Р.Махамбетова. - Олардың басты талабы әйелдерге ерлермен тең құқықты ұсыну, сондай-ақ қоғамдағы жыныстардың қарым-қатынасы туралы білімді дамыту қажеттілігін түсіну болды. COVID-19 пандемиясының салдары гендерлік теңдік пен әйелдер құқығы саласында қол жеткізілген шектеулі прогресті жоққа шығаруы мүмкін. Коронавирустың өршуі денсаулық сақтау және экономика салаларынан бастап қауіпсіздік пен әлеуметтік қорғауға дейінгі барлық салалардағы әйелдер мен қыздардың теңсіздігін күшейтті. Әйелдер covid-19 экономикалық әсерінен қатты зардап шегеді, өйткені олар қауіпті еңбек нарықтарында жұмыс істейді. Әйелдердің шамамен 60%-ы бейресми экономика саласында жұмыс істейді. Пандемия сонымен қатар әйелдер мен қыздарға қатысты зорлық-зомбылықтың күрт өсуіне әкелді. Жаңа деректер пандемия басталғаннан бері әйелдер-қыздарға, әсіресе тұрмыстық зорлық-зомбылық күшейгенін көрсетеді. Бірақ бұл туралы көптеген әйелдер тіс жармайды. Пандемия кезінде көптеген ерлі-зайыптылар ажырасуға өтініш берген. Гендерлік теңсіздіктің қалыптасуының объективті себебі-қоғамның дамуы барысында ер адамдарға бастапқыда «кеншілер», ал әйелдерге «пештің қамқоршысы» рөлдерінің жүктелуі. Одан әрі ілгерілеумен ер адамдар өмір сүру тәсілдерін өзгертті, бірақ «табушы» рөлі әлі де оларға тиесілі болғандықтан оларға үстем жағдайға ие болуға мүмкіндік берді. Әйелдер бала тәрбиесімен және шаруашылық жұмыстарымен айналысқан. Әйелдерге қатысты гендерлік теңсіздік жұмыс саласында айқын көрінеді. Зерттеулер мен сауалнамалар көрсеткендей, ер адамдар саясатта ғана емес, кез-келген басқа салада да жетекші орындарға ие. Қазақстандағы әйелдер техникалық лауазымдардың 25%-ын ғана алады, телестанциялардың 6%-ын, БАҚ-тағы басшылық лауазымдардың 5%-ын иеленеді. Бүгінгі таңда ерлержің дәстүрлі рөліне қойылған шектеулерге қатысты салыстырмалы түрде аз болса да ғылыми зерттеулер бар. Психологтар феминистік қозғалыс әйелдердің төмен әлеуметтік мәртебесіне қоғамның назарын аударғаннан кейін әйелдердің рөлін зерттей бастады. Соңғы бірнеше жылда зерттеушілердің назары ерлердің рөліне ауды. Кейбір феминистер ерлердің дәстүрлі рөлімен қойылған шектеулерді зерттеудің қажеті жоқ деп санайды. Бұл гендерлік теңсіздікке қарсы күрестің барлық мағынасын жоғалтатын мүлдем дұрыс емес тәсіл. Гендерлік теңсіздік әлі де сақталғандықтан, әлемдік қауымдастық оны жеңуге тырысуда. Осылайша, 2010 жылы Женевадағы Дүниежүзілік экономикалық форумның хатшылығы гендерлік теңсіздік индексін ұсынды. Бұл–ерлер мен әйелдер арасындағы мүмкіндіктердегі теңсіздікті көрсететін интегралды көрсеткіш. Оны Біріккен Ұлттар Ұйымы 2010 жылдан бастап жыл сайынғы адам дамуы туралы баяндамада қолдана бастады. 2012 жылғы 13 сәуірде БҰҰ жүйесі басшыларының үйлестіру кеңесінің отырысында гендерлік теңдік және әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту мәселелері бойынша БҰҰ-ның жалпы жүйелік іс-қимыл жоспары қабылданды.

Дегенмен, гендерлік теңсіздік іс жүзінде ескірді деп қорытынды жасауға болатынын айтқан Роза Махамбетова ерлер мен әйелдердің менталитеті мен мінез-құлқындағы объективті айырмашылықтарға байланысты оған соңына дейін қол жеткізілмеуі мүмкін, яғни оларды теңестіруге тырыспау керек, бірақ тең мүмкіндіктер беру керектігін қаперге берді.

Шараға қатысқан қоғам белсенділері өз ойларын ортаға салып, пікірлерімен бөлісті.

Валентина ҚОЗЫБАҚОВА

Маңғыстау Медиа

Редакциялық пікір мақала авторлары мен оқырмандардың пікірлеріне сәйкес келмеуі мүмкін. Жазба және пікірлердегі ақпараттың дұрыстығы үшін авторлардың өздері жауапты.