Мәңгілік биіктік

Қазақ поэзиясы көгінде жұлдыздай жанған, жазарын дәуірмен жағаласа дауылдатып, жандырып жазып, айтарын билікпен таласа, тайталаса жүріп тайсақтамай айтқан поэзия падишасы Фаризаны білмейтін қазақ жоқ шығар, сірә! Кешегі аңызға айналған Алтын Орданың кіндік тұсы, құлан жортқан құла түзде ат ойнатқан Шалгез, Доспамбет, Қарға бойлы Қазтуған, Сырым, Махамбет сынды батырының өзі – ақын, ақынының өзі алдаспандай жарқылдаған батыр толғатқан топырақта туған Фаризаның жаратылысы, дүниені тануының ешкімге ұқсамайтын ерекше болуы да заңды нәрсе сияқты. Ол шығармаларын тек жүрекпен жазды. Ешкімді қайталаған да, ешкімге ұқсаған да жоқ. Поэзияда дара да сара жол салды. Еліктеп, солықтауды білмейтін, жаны таза, биік рухтың ақыны еді. Оның жырларынан тазалықтың, табиғаттың шынайы бейнесі ашық көрініп тұрады. Сондықтан да Фариза жырлары құнды да салмақты, мөлдір де тұнық. Әйел заты демесең, нағыз ердің өзі еді. Өмірді шексіз сүйгендігі сондай, ауырып жүрсе де сыртына сыр білдірмеді, азабымен іштей арпалысты. Жастармен кездесу кештерінде, журналист сұхбаттарында, апайды іздеп барған адамдармен пікірлесуде де жарқын жүзбен сыр бөлісті.

Ақынның жас кезінде жазған «Өлең» атты жырынан-ақ поэзияны қалай сүйетінін, өмірлік серігі болған өлеңді қалай қадірлеп, аялайтынын тануға болады:

Дара күндерімнің,
нала түндерімнің
серігі болғаның үшін,
сенімі болғаның үшін
мен сені аялаймын...

Осы шумақтың өзі-ақ ақынның өлеңге деген құрметін білдіреді. Осы бір шумаққа ақынның поэзияға деген махаббаты сыйып тұр. Жоқ, ақын әрі қарай терең толғана түседі. Өлең тереңдеген сайын одан әрі өлеңнің құдіретін сезіне түсесіз. Бұл тек қана бір өлең туралы өлең ғана.

Ал Фаризаның бүкіл поэзиясы жұмбақ та сиқырлы алып мұхит іспетті...

Қазақтың белгілі ақын қызы, халық жазушысы, журналист, қоғам қайраткері Фариза Оңғарсынованың туғанына 80 жыл толуына орай Ш.Есенов атындағы КТИУ-де Фариза Оңғарсынова атындағы оқу аудиториясының ашылуы елеулі оқиға болған еді. Одан бері де төрт жыл зырлап өте шығыпты. Бұл қазақтың ақын қызына көрсетілген құрмет еді. Ф.Оңғарсынованың Ш.Есенов атындағы университетіне сіңірген еңбегі зор. Маңғыстауға келген сапарларында университетке келіп, жастармен жүздесіп, ақыл-кеңесін айтудан жалықпайтын. Жастарға өзінің өлеңдер жинақтарын сыйлайтын. Поэзия падишасы Фариза Оңғарсынова есімін жас ұрпақ жадында мәңгі сақтау мақсатында оқу аудиториясын ашу игілікті шаралардың бірі еді. Бұл күнде ақын кабинеті университетке келген мәртебелі меймандардың, ұстаздар мен білім алушылардың құрметпен кіретін орнына айналды. Мұнда болашақ қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің оқытушыларына, педагог мамандарға дәрістер өткізіліп келеді. Сондай-ақ поэзия минуттары, поэзия кештері сияқты мазмұнды шаралар да ұдайы өтіп тұрады. Қазіргі жастардың Ф.Оңғарсынова поэзиясына деген қызығушылығы өте жоғары.

Ақын шығармашылығына деген білім алушылардың қызығушылығын арттыру, әдеби дүниетанымы мен көзқарасын кеңейту, ой-өрістерін, жылдам ойлау дағдыларын, шығармашылық қабілеттерін одан әрі дамыту, дұрыс сөйлеу әдебін меңгерту, ақын поэзиясын жатқа оқу мақсатында университетте қазақ филологиясы кафедрасының ұйымдастырумен «Фариза оқулары» өтіп тұрады.

«Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығының 4-курс студенті Атамұрадова Ақмарал университетте оқыған төрт жыл студенттік шағында оқу ордасындағы өнерге, поэзияға жақын студенттердің басын қосып, «Шоқжұлдыз» атты клуб ашты. Клуб мүшелерінің оқу орнының маңызды шараларында жырдан, әннен шашу шашқаны бізді шын қуантты. Әсіресе Фариза ақынның өлеңдерін мәнерлеп жатқа оқулары ерекше. Атап айтсам, Смағұл Динара «Жетімхана», Мұханова Жанар «Сен қайда жүрсің?», Дүйсенов Наурызбек «Анама», Бердіханова Гүлзира «Кеттің. Енді жаныма жанашыр кім?», Исмағұлова Мереке «Мен сонда жылап қалғам» өлеңдерін Фариза оқуларында, Фаризаға арналған поэзия кештерінде нақышына келтіре оқып келеді. Шаңытбаева Аида, Кайыпбаева Әмина, Оңғарбаева Айкерім, Телешбай Гүлнұр, Айынова Перизат, Едігеева Зарина, Қилыбаева Іңкәр, Қайырбаева Ақмарал, Сәрсенбаева Гүлдана сияқты білім алушылар қазақ поэзиясының көрнекті өкілдерінің сыршыл өлеңдерін, әсіресе Ф.Оңғарсынова поэзиясын жата-жастана оқитындығының куәсәмән. «Жатқа оқы» десеңіз, кез келген өлеңін оқуға дайын тұрады. Фариза ақынның поэзиясын білім алушылардың барлығына жуығы сүйіп оқиды. Әрине, әсіресе қыздар нәзік сезімді ақын жырларын шабыттана оқып, жандарына сүйеніш іздейді.

«Фариза Оңғарсынова шығармаларының поэтикасы» атты ғылыми жобаны қолға алып, Фариза ақынның поэзиясын зерттеп, зерделеуге университет тарапынан қолдау тапқаныма қуанам. 2021 жылы «Фариза Оңғарсынова шығармаларының поэтикасы» атты ұсынған ғылыми жобам ҚР Білім және ғылым министрлігінің ғылыми, ғылыми-техникалық бағдарламалар бойынша бағдарламалық-нысаналы қаржыландыруға арналған конкурсында жеңімпаз атанды. Қазақтың көркем сөз өнеріндегі көркем-эстетикалық құбылыс ретінде Ф.Оңғарсынова шығармашылығындағы көркемдік принциптер жүйесі мен поэтикалық ерекшеліктерді ғылыми тұрғыдан зерделеу, қаламгердің көркем шығармаларының жанрлық сипаты, тақырыптық-идеялық бағдары мен көркемдік ерекшеліктерін әдеби-теориялық тұрғыдан пайымдау мен ақынның көркем тілінің қуатын, дара стильдік қырларын, поэтикалық шеберлігін ғылыми дәйектеуді мақсат еткен жоба сәтті орындалды. Жобаны орындау барысында тақырып аясында монографиям мен оқу құралы жарық көрді.

Фариза Оңғарсынова – поэзия сүйер оқырманның ең көп оқылатын ақыны болып саналады. Ақын шығармашылығының негізі – сүйіспеншілік пен жек көрушілік, ерлік пен қорқақтық, жақсылық пен жамандық. Фариза Оңғарсынованың шығармаларына әлеуметтік пен азаматтық тән, ақын жырлары отансүйгіштік рухты оятып, туған халқын сүюге, құрметтеуге, оның дәстүрлері мен мәдениетін қастерлеуге шақырады. Ақын жазған сандуғаш жырлар әдебиет сүйер қауымның сүйікті шығармасына айналды. Халық игілігіне жарайтын өр мінезді бағалы еңбектері әр өлең сүйер оқырманның жан-дүниесінен шынайы орын тапты.

Оқу ордамызда Фариза ақынның биік рухы асқақтап тұр.

Нағбду ҚАМАРОВА,
Yessenov University профессоры,
ҚР Журналистер Одағының мүшесі